असारको सार : सारपूर्ण असार ! अन्नको सह साँच्ने महिना । अन्नकोे भण्डार ढुकुटी भरिलो पार्ने महिना । मुट्ठी रोपी मुरी फलाउने महिना । असारको दबदबेमा डुबेर भरिलो मंसिर ल्याउने महिना । असार पन्ध्र र धान दिवससँगै दहीचिउरा खाएर शुभसाइत र सुस्वास्थ्यको कामना गर्ने महिना ।

स्वभावतः कृषिप्रधान देशका कृषकहरूलाई कामको चटारो । कार्यालयहरूमा बजेट सिध्याउन हतारो । असारमै हुन्छ विकास निर्माणका कामहरू पनि धेरै । विकासले पनि असार नै पर्खिंदो रहेछ ।

‘असारे विकास’को आरोप सहेर काम नगरे विनियोजित बजेट ‘फ्रिज’ भएर ‘फिर्ता’ जान्छ । फिर्ता पठाउनुभन्दा काम गर्नु राम्रो । छेलोखेलो बजेटलाई ख्यालख्यालैमा फिर्ता पठाउनुभन्दा काम गर्नुको उत्तम कर्म अरू हुँदैन । कृषक र कर्मचारीलाई कामको चाप ।

एकप्रकारले असारको पन्ध्र कामैकाम, काममै धपेटी, काममै मग्न । कामबाहेक अरू छैन छलछाम । कामकै रापताप । कसैसँग छैन व्यर्थको बकबास । अलग्गै संसार । कामकै दौडधुप । कामकै मेलोमेसो । आखिर कामले थकित ज्यान । कामले हैरान तन । कामले लखतरान प्राण ।

कामबाहेक अरू सोचाइ केही हुँदैन । कामले जोताएको । कामले एकोर्‍याएको । कामले घोटाएको । वर्ष दिनमा यति काम यही महिना नगरे खान पाइँदैन । किसानले अन्न उब्जाउन सक्दैनन् ।

असारको प्रन्धमा सारपूर्ण असारको ‘सह’ राख्नुपर्छ । यति बेला हिलोसँग घिनाएर हुँदैन । पानीमा भिजिन्छ भनेर ओभानोमा ओत लाग्नु हुँदैन । आरामले ओछ्यानमा सुतिरहन सकिँदैन ।

बिदा छैन, व्यर्थ बस्ने समय हुँदैन । हरदम काम, कामले हिरिक्क ज्यान । व्यस्त पनि कतिसम्म भने खाने, बोल्ने, घुम्ने, डुल्ने वा बरालिने कहाँ पाउनु फुर्सद ! यही बेफुर्सदमा जिन्दगीको समृद्धितिरको यात्रा । खेतीकिसानीको उत्पादन उपल्लो फाँटमा पुर्‍याउने प्रयत्न र परिश्रम ।

छुपुछुपु धान रोप्नुको आनन्द बेग्लै । हिलोमा हिलाम्मे हुनुको अर्थ अर्कै । रोपाहारहरूको रोपाइँ रमाइलो । अनि, असारे गीति गुञ्जनको मिठासयुक्त भाका र भक्कानो । आपसी हार्दिकताको मेल । यस्तोमा कहाँ तनावको भेल ? कहाँ भोक र प्यास !

दर्के झरीको पानीमा भिज्नुको पनि शीतलता । प्रचण्ड घाममा पसिनापसिना भएर निथ्रुक्कै हुनुको पनि मज्जा । न थकाइ न त विश्राम । एकोहोरो कामकै मेलोमसो ।

आहा ! यही हो असारको सार । यही हो सारपूर्ण असारको उपहार । कृषकलाई राम रमाइलो । खेतीपाती नै पानीपँधेरो । असार पन्ध्र फलिफाप ।

न यहाँ लोभलालच न रिसराग । बरु, मित्रताको सुमधुर सौन्दर्य प्रकृतिमा मिसिएर झुल्के घामअघि नै उदाएको । धमिलो हिलोमा पनि सुकिलो मन घाम अस्ताउञ्जेल मिसिएको ।

जताततै हिलाम्मे असार तर यति बेला हिलो नभए अनर्थ हुन्छ । मुसलधारे पानी नपरे प्रकृतिको बिरुप स्वरूप हुन्छ । पानीले व्यर्थ, बर्बाद मात्रै गर्दैन । झमझम पानीको वर्षाले हराभरा बन्छ प्रकृति । सुन्दरताले आफैँ सजिन्छ धरती । बिरुवामा जीवन भरिन्छ । अन्न–ऐश्वर्य समृद्धिको चुली चुलिन्छ । बल्ल किसानका सपना विपनामा परिणत हुन्छ ।

असारकै सार कोपिला फक्रिनु । फूल फुल्नु । लटरम्म फलफूल फलेर झुल्नु । अंकुरित बीउबिजनले जरा गाड्नु । हलक्क हुर्किनु । जीवन बाँच्नु र बचाउनु । अनि, मानिसलाई अन्न–उब्जनीले अनिकाल टारिदिनु । समृद्धिको सुखमा मानिसलाई हाइसन्चो राख्नु । खुसीको स्पर्शले चुम्नु ।

किसानका लागि यही त हो आनन्दको पल । तिनको खुसीसँग हाम्रो सुख र समृद्धि पनि साझेदार हुन्छ ।

बेलाबखत दैवी विपत्ति पनि आउँछ । बाढीपहिरो, डुबान आदि समस्याले घरखेत बगाउँछ । जिउज्यानलाई नै बगाएर परमधाम लैजान्छ । रोइकराइका क्रन्दन कति कति ! हारगुहारका गुञ्जन अझ कति ।

खाने र बस्ने कुराको बिचल्लीले निम्त्याएका कहालीलाग्दा कहरहरू छन् धेरै । हुन त यस्तो प्राकृतिक प्रकोपको ताण्डव–नृत्य प्रकृतिको दोहन गरेर आएको संकट हो ।

असारमा पानी नपरे, बाढी नआए खडेरीले जमिन धाँजा फाट्छ । धरती धर्धरी रुन्छ । बोटबिरुवा सुक्छ । हुर्किएका वनस्पति विनापानीको माछा बन्छन् । अनि, बाँच्न हम्मे हुन्छ र मृत्युवरण गर्न बाध्य बन्छन् ।

अन्ततः अनिकाल भित्रिन्छ । थाहै नपाई पत्याइनसक्नुको भोकमरीले ज्यानहरू भटाभट मर्न थाल्छन् । महामारीले गति लिएपछि विपत्तिको डरलाग्दो अवस्था आउँछ । मान्छेमा क्रमशः दयामायाको भावना पनि मर्न थाल्छ । बाँच्नका लागि जे गर्न पनि तयार हुने मानसिकता वृद्धि हुन थाल्छ ।

यद्यपि, असारको सारमा जिन्दगीका सुखद पलहरू रमाएको हुन्छ । ती मस्तले छुनुमुनु गर्दै कोरोना, डेंगी आदिलाई बिर्सिंदै उघ्राइरहेको पाइन्छ । अनेकौँ महामारीलाई पराजित गर्दै हिँडिरहेको हुन्छ । सधैँ काममा तनमन दिइरहेको । रोपाइँमा रमाइरहेको । हाँसिरहेको र नाचिरहेकै हुन्छ ।

असारको सौन्दर्यभन्दा सुन्दर अरू के छ ? कामप्रतिको हार्दिकताभन्दा पवित्र के हुन्छ ? असारकै आगमनले भित्रिएको खुसी कति निर्मल, निःस्वार्थ र निश्चल !

असारमा सुन्दरता उद्घाटित नभए खानपानको सौजन्य सकिन्छ । असारमा रोपाइँको रौनक नभए भातभान्साको क्रम भंग हुन्छ । असारमा किसानले खेती नगरे अन्न भण्डार भरिँदैन । रित्तिन्छ ढुकुटी र महँगीले सीमा नाघ्छ ।

खेतबारी पनि सुक्खा भूमिमा परिणत हुँदा उजाडिन्छ गाउँघर पनि । मरुभूमितुल्य बन्छ बस्ती सबै । घर पनि घरजस्तो रहँदैन । बजारभाउले आकाश छुन्छ । नक्कली दालचामल, तरकारीले बजार लिन्छ । जीवन धान्नै धौधौ हुन्छ ।

मान्छेको मनभन्दा ठूलो र फराकिलो हृदय किसान र प्रकृतिसँग छ । मान्छेको मन त झन्झन् खिइँदै, मानवता मर्दै गइरहेछ । दिनदिनै अल्छे स्वभाव हुर्किरहेछ ।

कामधामको सिलसिलाले नेटो काटेको छ । खेतीपातीको ध्याउन्न छैन । पानी पटाउने, छेउकुनो खन्ने, कुलो बनाउने, जोतेर मजाले दबदबे हिलो निकाल्ने झ्याउ गर्दैनन् धेरैले । हिलोमा गाडिएर आज कसले काम गर्छ र !

गर्दैनन् कोही परिश्रम । मिहिनेतको मानमर्दन भएको समय छ । सामाजिक सद्भाव शून्यतिर ओरालो झरिरहेछ । परम्परागत मूल्यमान्यता परमधाम गएको कालवेला छ । जस्तो कि असारे भाका हालिने, बेठी राख्ने, पन्चेबाजा आदिको प्रचलन प्रायः लोप भइसकेको छ । मिलेमतो र मेलापात बिरानो बन्दै गइसकेको छ ।

ऐनमौका यस्तोमा कसैले मानवता देखाउँदैन । कसैले कसैको वास्ता गर्ने समय छैन । कसैसँग बोल्ने, भेट्ने मन–माया समेत मर्दै गइरहेछ । संवेदना, सहयोग पनि केही बाँकी रहँदैन ।

समय यसरी बद्लिँदै जाँदा, मान्छेका मन मैलिँदै गर्दा, संस्कृति, सद्भाव छियाछिया हुँदा असारले सार दिएको छ । असारले साथ दिँदै आएको छ ।

खासमा जीवन चलायमान, प्रकृति हराभरा बनाएको छ यही असारले । असार नआए कहाँ फल्छ र धान ? असार नआए कहाँ रमाउँछ र किसानका मन ! किसान रमाउनु, तिनका आँखामा खुसी उदाउनु भनेको वस्तुतः हामीले खाने दालभात, तरकारी सबैसबै अब सस्तो, पर्याप्त र सजिलै पूरा हुन्छ भन्ने हो ।

क्रमशः बढिरहेछ समयको विचलन र विघटन । खेतीकिसानीमा प्रविधिको फड्को शून्य । समयमा मलबीउ नपाउनुको पिरलो । कहिले बाढीले बित्यास पार्ने, कहिले खडेरीले सुक्खा राख्ने । किसान चिन्तित, हैरान हैरान ।

यसो भएपछि किसानका लागि सुखका दिन टाढै रहने रहेछ । कृषकको बेखुसी भन्नु हाम्रै दुःखका दिन निम्तिनु हो ।

वास्तवमा असारको सार भन्नु नवजीवन प्राप्ति पनि हो । खुसीको मौसम पनि हो । असार नआए, समयमा वर्षा नभए, किसानले खेती नगरे ? जे नहुनुपर्ने हो, त्यही हुन्छ । विनाशलीला प्रारम्भ हुन थाल्छ ।

अतः असार जीवनसँग सन्निकट । असार बर्सादसँग अन्तरसम्बन्धित । किनभने, असार र वर्षा, किसान र खेती प्रकृतिको सुमधुर सम्बन्धको सेतु । असारको सार र सौन्दर्य भन्नु कृषकको व्यस्ततामा फल्ने, फुल्ने अन्न–उब्जनी ।

फलतः कृषकको खुसी बालीनालीमा मुस्कान भएर हुर्किन्छ । उर्लिंदो वर्षासँगै सर्वत्र खेतीपातीको धन्दाले किसानको मन भरिन्छ । बालीनाली लहराउँछ । अनि, असारको सार साँच्चै सारपूर्ण असारमा रूपान्तरित हुन्छ ।