कस्तो सिनेमा चल्छ ? यसमा सम्भवतः धेरैको जवाफ यही होला– राम्रो चलचित्र चल्छ । त्यसो भए सबै राम्रा सिनेमा चल्छन् ? भोलिको कुरा त कसले देखेको छ र, तर इतिहास हेर्ने हो भने सबै राम्रा सिनेमा चलेका छैनन् । र, नचल्दैमा सबै सिनेमा नराम्रा पनि हुँदैनन् । विश्वमा थुप्रै मास्टरपिस सिनेमा, जो हलमा चलेनन्/रुचाइएन ।

नेपालमा पनि उदाहरण खोज्दा यस्ता सिनेमा थुप्रै छन्, जो राम्रा भनिए, तर चलेनन् । कुन–कुन सिनेमाले यो नियति भोगे भन्ने नाम लिइरहनु पर्दैन, धेरैलाई थाहै छ । तर, निःसन्देह यो सत्य हो सिनेमा त्यसै चल्दैन । सिनेमा चल्न त्यसमा केही न केही पक्ष राम्रो चाहिन्छ । अन्यथा, यो ढुक्कै हो सिनेमा चल्दैन । प्रसंग हो, चलचित्र ‘महाजात्रा’को । प्रशस्त पैसा छ । त्यसकै जगमा टेकेर चुनाव जितेर गृहमन्त्री हुँदै प्रधानमन्त्री हुने सपना छ । धन त छ, तर कालो । कसरी त्यसलाई जोगाउने ? तनाव छ । त्यही तनावको सेरोफेरोमा ‘महाजात्रा’ उभिएको छ । ‘महाजात्रा’लाई टेको लगाउने काम गरेका छन्, ‘जात्रा’ शृंखलाका मुख्य पात्रत्रय विपीन कार्की, रवीन्द्रसिंह बानियाँ र रवीन्द्र झाले । यो शृंखलामा प्रवेश गरेका नयाँ पात्र हुन्, हरिवंश आचार्य ।

नेपालमा आमनेपाली सिनेमा मेकरको समस्या करिब–करिब उस्तै छ । परिवार पाल्न आकर्षक रोजगारीको अभाव नेपाली युवाको साझा समस्या हो, रहरले फुलाएको सपनालाई आकार दिन त परको कुरा भयो । यही बाध्यताभित्र पसेर दुई नम्बरी गरेर कमाएको पैसा लुकाउन नेताहरूले के–केसम्म गर्छन्, क–कसलाई प्रयोग गर्छन्, त्यसको प्रभाव कसलाई के पर्छ, यो नै ‘महाजात्रा’को मुख्य कथा हो ।

निश्चित समयका लागि पैसा लुकाउने चक्करमा छन्, केही पात्र । तर किन ? प्रस्ट छैन । राज्यले छापा हानिरहेको समय हो अथवा अरू कुनै कारण छ ? यदि, यही कारण हो भने पनि आफू बच्न र पैसा बचाउन राजनीतिक सेटिङका लागि प्रयास गर्छ कि गर्दैन ? गर्छ भने किन देखाइएन ? सायद यी प्रश्नको जवाफ लेखकले स्क्रिप्टमा खोजेको भए सिनेमालाई थप टाइट गर्न सहयोग गर्थ्यो ।

सिनेमाको कथा धेरै अगाडि बढ्दैन । पैसा लुकाउने चक्कर र त्यसबाट बच्चे प्रयासकै वरपर सिनेमा रुमलिन्छ । तर, कथा नेपाली समकालीन समयको हो । कसरी नेपाली राजनीति भ्रष्ट भइरहेको छ, अभावको दलदलमा रहेका निर्दोष नागरिक कसरी राजनीतिको सिकार भइरहेका छन्, सिनेमाले छर्लंग पारिदिएको छ । समकालीन राजनीति र राजनीतिज्ञलाई यो व्यंग्य पनि हो ।

चलचित्रका अधिकांश सिनमा पञ्चलाइन छ । सिनेमाले हँसाउँछ । प्याट्टप्याट्ट टाउकामा हिर्काउँदा पनि दर्शक हाँस्छन् । यो निर्देशकीय सफलता हो । केही इमोसनल दृश्य छन्, जसले हाँसिरहेका दर्शकलाई रुवाउँछ । फेरि छिनमै हँसाउन सक्नु सिनेमाको सफलता हो ।

आफ्नो राजनीतिक करिअर बचाउन साम, दाम, दण्ड, भेद अपनाउने राजनीतिज्ञ कतिसम्म कठोर हुन्छन् ? अथवा, बीचमा सन्तान आउनेबित्तिकै गोदामभरि पैसा थुपार्ने राजनीतिज्ञ हजारौँ जनता र कार्यकर्ताको अगाडि कसरी आफैँले आफैँलाई भ्रष्ट र पापी करार गर्न तयार हुन्छन् ? नेपाली राजनीतिमा यति धेरै नैतिकता छ ? यति चाँडै/सहजै भ्रष्ट नेता युटर्न हुन्छन् ? प्रश्न गर्ने ठाउँ छ । कथाभन्दा पनि पञ्चलाइनमा ध्यान दिँदाको समस्या हो यो ।

सिनेमाका मुख्य चार पात्र विपीन कार्की, रवीन्द्रसिंह बानियाँ, रवीन्द्र झा र हरिवंश आचार्यसहित वर्षा राउतको अभिनयमा खोट लगाउने ठाउँ छैन । कथालाई अगाडि बढाउन आउने केही सपोर्टिभ आर्टिस्टको अभिनयले भने बिझाउँछ ।

‘महाजात्रा’ चुकेको मेकिङमा हो । सिनेमेटोग्राफीमा निर्देशकले उति धेरै ध्यान दिएका छैनन् । सिनेमेटोग्राफीले चलचित्रलाई थप बलियो बनाउन सक्थ्यो, जसमा निर्देशकले ध्यान नदिएको देखिन्छ ।

चलचित्रमा ध्यान दिनुपर्ने अर्का महत्त्वपूर्ण पक्ष साउन्ड र ब्याकग्राउन्ड स्कोर हो । साउन्ड र ब्याकग्राउन्ड स्कोरले चलचित्रमा आत्मा भर्ने काम गर्छ । तर, यसमा पनि निर्देशकले त्यति धेरै ध्यान दिएका छैनन् ।

नेपाली मेकर अक्सर टेक्निकल पक्षमा त्यति धेरै ध्यान दिँदैनन् । यो आरोप अधिकांश मेकरले खेप्दै आएका छन् । यो आरोपबाट निर्देशक प्रदीप भट्टराई पहिलो सिनेमाबाटै उम्किन सकेका छैनन् । उनका सिनेमाले बक्सअफिसमा राम्रो कमाइ गरेका छन् । तर, मेकिङमा कमजोर हुने गरेको टिप्पणी झेल्दै आउनुपरेको छ । पाँचौँ सिनेमामा आइपुग्दा पनि उनले यो आरोपको सामना गर्नैपर्नेछ ।

सिनेमाको जग स्क्रिप्ट नै हो । यसर्थ राम्रो सिनेमा बन्न स्क्रिप्ट बलियो हुनैपर्छ । अभिनय अर्को महत्त्वपूर्ण पाटो हो । तर, अभिनय र कथा मात्र सिनेमा होइन । टेक्निकल पक्षले सिनेमालाई थप स्वादिलो बनाउँछ । सिनेम्याटिक फिल दिन्छ । सिनेम्याटिक चलचित्रले दर्शकलाई हलसम्म डोर्‍याउन मद्दत गर्छ ।

विम्ब र प्रतीकले सिनेमालाई थप कलात्मक बनाउँछ । सिनेमा दृश्य भाषा हो । त्यसले यसको अपेक्षा अस्वाभाविक होइन । कति कुरा दृश्य बोल्दा संवाद नै चाहिँदैन । यसले सिनेमालाई थप वज प्रदान गर्छ । यसले निर्देशकीय कला पनि उजागर गरिदिन्छ । तर, यसमा प्रदीपले खासै ध्यान दिएका छैनन् । धेरै विम्ब र प्रतीक प्रयोग गरिने जानराको सिनेमामा काम नगरेकाले पनि हुनसक्छ । यद्यपि, पात्रले लगाउने लुगादेखि उसले प्रयोग गर्ने सामग्रीसम्ममा पनि विम्ब प्रयोग गर्न सकिन्छ । लाइटमार्फत खेल्न सकिन्छ ।

जे होस्, प्रदीपले आफूलाई हिट सिनेमा निर्देशकका रूपमा प्रमाणित गरिसकेका छन् । कमेडी जानरामा आफूलाई स्थापित गरिसकेका छन् । अब उनले आफूलाई प्रमाणित गर्न अरू जानरामा बाँकी हो । तर, उनी कमेडी जानरामा मौलिक फ्लेवर दिने निर्देशक हुन् । त्यो निर्देशकीय सफलता पनि हो ।

सिनेमा केका लागि बनाइन्छ ? व्यक्तिअनुसार यसको जवाफ फरक–फरक आउला । तर, कथा भन्दै सन्देश र मनोरञ्जन दिनु सायद सिनेमा बनाउनुको कारण होला । सिनेमाको उद्देश्य मनोरञ्जसँगै सन्देश पनि दिनु हो भन्ने तर्कमा सहमत हुने हो भने प्रदीप ‘महाजात्रा’मा सफल छन् । आफ्ना मुख्य पात्रको नैतिकता र क्लाइमेक्समार्फत राजनीतिज्ञलाई नैतिकताको पाठक सिकाएका छन्, यो सिनेमाको सन्देश हो ।

बाँकी रह्यो मनोरञ्जन । सिनेमाले पूर्ण अवधिभर इंगेज गर्छ । प्रायः हरेक सिनमा हँसाउँछ, यो मनोरञ्जन हो । यस मानेमा निर्देशक प्रदीप सफल छन् । दुई घण्टा ४० मिनेट बाहिरी संसारको दुःख भुलाउन ‘महाजात्रा’ सफल छ । ‘महाजात्रा’ हेरेर दर्शक चुकचुकाउँदैनन् । हाँसेरै फर्किन्छन् ।   

० ० ०

निर्देशक : प्रदीप भट्टराई
लेखक : प्रदीप भट्टराई 
कार्यकारी निर्माता : रवीन्द्रसिंह बानियाँ
निर्माता : दीपेश खत्री (म्याक्स)/यज्ञश्वर पौडेल 
कलाकार : विपीन कार्की, हरिवंश आचार्य, रवीन्द्रसिंह बानियाँ, रवीन्द्र झा, वर्षा राउत आदि 

जानरा : सिचुएस्नल कमेडी
लेन्थ : दुई घण्टा ४० मिनेट 

ब्यानर : षट्कोण आर्टस ।