निर्मल र निश्छल भएर सलल बग्ने पानी जम्न थालेपछि नै हो ठोस बन्ने । सत्य हो, तरल पदार्थ अत्यधिक चिसो भयो भने चट्टान बनेर त्यो ज्यादै कठोर हुने रहेछ । अनि, त्यो कठोर चट्टानलाई हतपत फोड्न मुस्किल पर्छ ।

नारी हृदय पनि त पानीजस्तै तरल हुन्छ । निर्मल हुन्छ । निश्छल हुन्छ । तर, अन्याय, अत्याचार र अविश्वासको चिस्यानले जब सीमा नाघ्छ, तबतब नारी हृदय पनि कठोर बन्छ ।

कठोर हृदयलाई अझ चलाउन गए आगो बन्छ । बरफ पनि कोइला बनेर भतभती पोल्न थाल्छ । पञ्चतत्त्वले निर्मित मानव शरीरमा अग्नि तत्त्व साँच्चै मलाई अलि खास नै लाग्छ ।

प्रभा बरालको ‘फिलिङ्गो’ उपन्यासमा महिलाहरूको अस्तित्वमाथि बारम्बार प्रहार र उपेक्षा गर्दा स्थिर भएर बसेको प्रज्वलनशील कोइलामा स्वपहिचान, स्वनिर्णय र स्वअस्तित्वको झिल्को उठेको छ ।

अनि, स्वाभिमानले फिलिङ्गोको रूप लिएको छ । विश्वास घात गर्ने श्रीमान्लाई पनि क्षमा दिने सीमान्तीलाई पटकपटकको धोकाले यहाँ निर्भीक, निडर र निर्णय गर्न सक्ने सशक्त नारी पात्र बनाइएको छ । परिस्थितिभन्दा ठूलो गुरु कोही रहेनछ ।

पोखरा, जापान र कीर्तिपुरको परिवेशमा उपन्यास घुमेको छ । श्रीमान्को साथमा सुन्दर भविष्यको कल्पना बुन्दै जापान पुगेकी सीमान्ती कति निर्दोष छे, निर्भयको समीपमा पुग्दा उसलाई संसार नै प्राप्त गरेको आभास हुन्छ । ऊ निकै हर्षित भएकी हुन्छे ।

जब निर्भयलाई नजिकबाट चिन्न थाल्छे, ऊ झसंग हुन थाल्छे । पहिलोचोटि जहाज चढेर भुतुक्क भएर थाकेकी सीमान्तीको मन पढ्न नसक्ने निर्भय सीमान्तीको शरीर प्राप्त गर्न ब्वाँसो भएर प्रस्तुत हुन्छ ।

शारीरिक माया त खुब गर्छ निर्भयले, तर सीमान्तीको मनमा प्रश्न उठ्न थाल्छ । हो, नारीले आफैँले आफैँलाई पनि प्रश्न गर्न सक्नुपर्छ । यहाँ एउटा गम्भीर प्रश्न उठेको छ– माया, प्रेम भनेको शरीरको भोग मेट्ने कार्य मात्र हो ?

आखिर नारीले पुरुषबाट कस्तो मायाको अपेक्षा गरेकी हुन्छे भन्ने कुरा सीमान्तीको मनोभावनाबाट स्पष्ट पार्न खोजेकी छन् उपन्यासकारले ।

यस उपन्यासमा विविधता छ । जापानको दैनिकी, व्यस्तता र जिम्मेवारीको सजीव चित्र उपन्यासमा आएको छ । उपन्यास पढ्दा अद्योपान्त सलल बग्न सकिन्छ । यो उपन्यासको सबल पक्ष हो ।

जापानको विकास, प्रविधि, रहनसहन, अनुशासन, नीतिनियम, कानुन, काम, कला, संस्कृतिको बडो मिठो तबरले वर्णन गरिएको छ, उपन्यासभित्र । वैदेशिक रोजगारीको कथा, व्यथा, संघर्ष र चुनौतीहरूलाई उपन्यासले समेटेको छ ।

श्रीमान्को आश्रयमा जापान पुगेका श्रीमतीहरूको निश्छल व्यवहार छ । श्रीमान्प्रतिको पूर्ण भरोसामा आएका नारीहरू आफूलाई काम गर्ने मेसिन बनाउन पछि पर्दैनन् । पैसा नै सबैथोक हो भन्ने पुँजीवादी संस्कृति हाबी छ ।

यहाँ निर्भय यस्तो पात्र भएर देखिएको छ कि उसलाई पैसा र यौन मात्र भए पुग्छ । चरित्रहीन पुरुषको रूपमा निर्भय देखिन्छ । जापानी केटीसँगको लसपसका कारण सीमान्ती जस्ती होनाहार केटीलाई धोका दिन्छ ।

सीमान्ती निष्पाप, निष्कलंक र निर्मल हुन्छे । लोग्नेप्रति उठेको शंकालाई पनि बेवास्ता गर्दै लोग्नेले जेजे भन्छ मान्दै जान्छे । तर, समय सधैँ एकसमान हुँदैन । जीवनमा जस्तो पनि परिस्थिति आउँछ भन्ने भावनासम्म नउठेका सरल महिला दिदीबहिनीहरूको मस्तिष्कमा अजिला म्यामले चेतनाको दियो सल्काइदिन्छिन् । यान्त्रिक भएर आर्जन गरेको आफ्नै कमाइमा पनि नारीहरूको पूर्ण अधिकार छैन । आफैँले कमाएको पैसा आफ्नो हातमा छैन । अजिला म्यामले थोरै पैसा भए पनि आफैँले राख्नुपर्छ भन्ने चेतना जगाएपछि सीमान्ती पनि आर्थिक रूपमा सचेत हुन्छे ।

महिला स्वतन्त्रता, मुक्ति र सशक्तीकरणको पहिलो खुड्किलो आर्थिक समृद्धि हो । जबसम्म महिलाहरू आर्थिक रूपमा परनिर्भर हुन्छन्, तबसम्म उनीहरूलाई स्वअस्तित्वको पाठ जति घोकाए पनि अनर्थक हुन्छ भन्ने सन्देश उपन्यासकारले व्यक्त गरेकी छन् ।

पतिलाई ईश्वर ठान्ने सीमान्ती जब पतिले आफ्नी प्रेमीकाका लागि विभिन्न खाना पकाउन लगाउँछ, सीमान्ती सबै कुरा बुझेर पनि चुप लाग्छे । लोग्नेकी प्रेमिकालाई कहिले गाजरको हलुवा, कहिले सेलरोटी बनाएर दिन्छे ।

उपन्यासकारले दिन खोजेको सन्देश यहाँ अझ स्पष्ट हुन्छ । नारीले जति सहन्छे, पुरुषले उति यातना दिन्छ – चाहे शारीरिक होस् या मानसिक ।

चेतनाको झिल्को उठेपछि परिस्थिति एकै रहँदैन । कुन समयसम्म नारी सहन्छे, बडो गम्भीर छ विषय । यहाँ उपन्यासकारले अर्को प्रश्न तेर्स्याएकी छन्– नारी किन सहन्छे पुरुषको अत्याचार, किन माफ गर्छे पुरुषका अक्षम्य गल्तीहरू ?

उपन्यासकारले सीमान्तीको अन्तरआत्मामा पुगेर यो प्रश्नलाई मन्थन गर्ने जमर्को गरेकी छन् ।

अस्तित्व चेतना कति महत्त्वपूर्ण रहेछ भन्ने कुरा उपन्यासमा आएको छ । अजिमा म्यामले जब आर्थिक पाटोको शक्तिलाई देखाइन्, तब सीमान्तीले पनि स्वकमाइको हिस्सा राख्न थाली ।

नेपाल गएर बैंक खाता खोल्ने, इमेल हेर्ने, नेपाल पैसा पठाउने जम्मै कुरा सिकेर स्वावलम्बी हुने मार्गमा अग्रसर हुँदै गई ।

‘नारीले असम्भव कार्य गर्दा अचम्म मान्नु पर्दैन, किनकि ऊ नारी हो,’ मैले कतै पढेकी थिएँ । सीमान्तीलाई बुझ्दै गएपछि म पनि विश्वस्त भएँ ।

जापान बसेकै बेला जापानका विभिन्न स्थानको यात्रा पनि बडो रोचक छ । अझ हिरोसिमाका कारुणिक दृश्यहरू पाठकलाई पनि पुस्तकैबाट देखाउन सफल भएकी छन्, उपन्यासकार । जापानको समृद्धि, सम्पन्नता र सुशासनको स्वाद अक्षरबाट नै महसुस गराउन सफल भएकी छन् ।

हिरोसिमाको त्यो कहालीलाग्दो इतिहास पढेर मेरा आँखाहरू पनि पुनः सजल भए । अझ नागासाकी र हिरोसिमाको कथाले हृदय दुख्यो । नारीका पीडा जापानमा पनि उस्तै रहेछ ।

जापानी नारीहरू नेपाली पुरुषसँग बिहे गर्न हुरुक्क हुन्छन् भन्ने सुन्दा मेरो मस्तिष्कमा फनफनी कुरा खेल्यो– आखिर नेपानी नारीहरूको त्याग र सहनशीलताले नै सम्बन्धलाई जोगाएको कुरा बिचरा जापानी आइमाईहरूलाई के थाहा !

यति धैर्यवान् र सहनशील नारी सीमान्तीलाई निर्भयले मानसिक पीडा दिँदै थियो । जता पनि नारी नै किन पीडा भोग्न विवश छन् ? शारीरिक पीडा नभए पनि मानसिक पीडा जापानमा पनि उस्तै रहेछ ।

कैयौँ वर्ष प्रेम गरेकी प्रेमिकालाई युद्धग्रस्त क्षेत्रमा घर भएकै कारण प्रेमीले छोडेको कथा पढ्दा झलक्क सम्झिन पुगेँ– परमाणु बम फ्याँकिएको ठाउँभन्दा बाहिरका जापानी महिलाहरूले पनि त हिबाकुसा (हिरोसिमाको बम आक्रमणबाट बचेका मानिसलाई हिबाकुसा भनिँदो रहेछ)बाट आएका पुरुषलाई यसै गर्लान् कि त !

केही बेर घोरिन पुगेँ– कति घातक रहेछ विश्वयुद्ध । विश्वयुद्धको परिणामलाई समयसीमामा बाँधेर कहाँ राख्न सकिँदो रहेछ र ! अझ कति वर्ष यसको असर पर्छ । आखिर किन मच्चियो युद्ध ? किन फालियो लिटिल ब्वाई र फ्याटम्यान भनेर सोचमग्न हुँदै पढेँ ।

नागासाकी र हिरोसिमामा प्रहार भएको परमाणु बमको आतंकले ७५ वर्षपछि पनि छोडेको रहेनछ ती युवालाई । भावी सन्तानमा विकिरणको असर पर्न सक्छ भन्ने आशंकामा आज पनि जापानीहरू त्रसित हुँदा रहेछन् भनेर दिक्क हुँदै थिएँ ।

तर, एकैछिनमा म खुसी पनि भएँ – परमाणु बम प्रहार गरेको अमेरिकासँग जापानीहरूले कुनै रिसराग र वैमनस्य नराखेको सुखद प्रसंगले अचम्मित हुँदै जापानीहरूलाई नमन गरेँ ।

क्षमाभन्दा ठूलो धर्म केही होइन भन्ने आत्मज्ञानको पाठ साँच्चै जापानीहरूबाट सिक्नुपर्ने रहेछ भन्ने बोध भयो । धर्ममा कट्टरता जापानीहरूको अर्को विशेषता रहेछ ।

नारीले नाइँ भन्न पनि सक्नुपर्छ भन्ने सन्देश उपन्यासकारले दिन खोजेकी छन् । पहिलोचोटि सीमान्तीलाई जापानका विभिन्न ठाउँ घुम्न जाने अवसर आउँदा निर्भयले काम गर्ने ठाउँबाट पैसा काट्ने र घुम्न जाँदा अरू पैसा खर्च हुने डरले सीमान्तीलाई रोक्न खोजेको हुन्छ । तर, सीमान्तीले पहिलोपटक निर्भयलाई ‘नाइँ, म जान्छु, मेरो घुम्ने इच्छा छ’ भनेर स्वनिर्णयको बिगुल फुक्छे ।

नारीले आफ्नो खुसी, रहर, इच्छा र आनन्दका खातिर गलत कुरामा नाइँ भन्न पनि सक्नुपर्छ भन्ने सन्देश दिन खोजेकी छन् उपन्यासकारले ।

जब निर्भयलाई एकपटक माफी दिँदा पनि ऊ परिवर्तन हुन सक्दैन, तब सीमान्तीभित्रको आइमाई मान्छे जुरुक्क उठ्छे र स्वपहिचानका लागि स्वनिर्णय लिएर नेपाल फर्किन्छे ।

आफूलाई सक्षम बनाउँदै निर्भीक भएर आफ्नो लक्ष्य र उद्देश्यमा निरन्तर लागिपर्छे । सीमान्तीका योजना आफूमा मात्र सीमित हुँदैन, अध्यात्मिक चेतनाको दियो जापान हुँदै हृदयमा जलाएकी सीमान्तीले विराट क्षेत्रलाई आफ्नो ठान्न पुग्छे ।

सकारात्मक सोच भएको मान्छे सफल हुन्छ भन्ने सन्देश प्रवाह गर्न उपन्यासकार अग्रसर छिन् । सीमान्तीले निर्भयलाई अत्यन्तै माया गरेकी छ, निर्भयको चरित्रलाई उदांगो नपार्नु सीमान्तीको उदारता र प्रेम हो ।

क्षमतावान् भएकी क्षमाशील सीमान्ती आखिर काठमाडौं छोडेर पोखरा नै जान्छे । अभरमा परेका महिलाहरूलाई सीपमूलक तालिम दिएर आत्मनिर्भर बनाउने सोच पक्कै प्रेरणादायी छ ।

नारीले चाहे असम्भव केही छैन । नारीले कमजोर भएर मात्रै कुनै पनि कुरा  सहेकी हुन्न । नारीको हृदय त विशाल छ । नारी त आमा हो नि त, तर खोइ बुझ्न सकेको, खोइ छाम्न सकेको नारी हृदयलाई !

साँच्चै नारी हृदयलाई चिन्न त नारी हृदय नै लिएर आउनुपर्छ । तर, जति क्षमाशील नारी भए पनि अस्तित्वमाथिको प्रहार नारी कदापि सहन्न ।

अन्तिममा निर्भय र मिसावा (निर्भयकी प्रेमिका) पनि पोखरा आएर सीमान्तीसँग भेट्छन् । निर्भय फेरि पनि सीमान्तीसँग क्षमा माग्छ । मिसावा पनि सीमान्तीलाई जापान आउने निम्तो दिन्छे ।

माया र प्रेमभन्दा ठूलो कुरा आत्मसम्मान हो भन्ने कुरा सीमान्तीले राम्रोसँग बुझिसकेकी हुन्छे । आँखाभरि निर्भयप्रति प्रेम उर्लिए पनि सीमान्तीले हृदयको कुरा सुन्छे ।

यसरी उपन्यासको बिट मारिएको छ । यहाँ साँच्चै सीमान्तीलाई प्रबुद्ध पात्र बनाइएको छ । गालीगलौज, झैझगडा कतै छैन । कसैले कसैलाई उधारेका छैनन् । नांगेझार पार्ने काम गरेका छैनन् । सभ्य तरिकाले पनि झगडा गर्न सकिन्छ । थप्पडको आवाजभन्दा मौनताको आवाज ठूलो सुनिएको छ ।

सीमान्तीले निकै सभ्य, भव्य र शान्त तरिकाले निर्भयलाई नारीको शक्ति देखाउन सफल भएकी छ । यदि, स्वाभिमान, स्वपहिचान र स्वअस्तित्वको चेतना छ भने कुनै पनि नारी कुनै पनि हालतमा कमजोर हुन्न भन्ने सन्देश उपन्यासले मज्जाले दिएको छ ।