काठमाडौं । गएको आर्थिक वर्ष बिमा कम्पनीहरूका लागि मर्जरमय बन्यो । जीवन र निर्जीवन बिमा गरी ३९ रहेकोमा हाल घटेर २८ वटामा झरेका छन् । यो एक वर्षको बीचमा भएको हो । 

गत वर्षको असार मसान्तसम्म ‍२० निर्जीवन र १९ वटा जीवन बिमा कम्पनी सञ्चालनमा थिए । तर, नेपाल बिमा प्राधिकरणले बिमा कम्पनीको चुक्तापुँजी बढाएपछि जीवन बिमा र निर्जीवन बिमा कम्पनी घटेका हुन् । 

हाल जीवन बिमा कम्पनी घटेर १४ वटा कायम भएको छ । निर्जीवन बिमा कम्पनीको संख्या १४ मै झरेको छ । 

प्राधिकरणले निर्जीवन बिमा कम्पनीको चुक्तापुँजी दुई अर्ब ५० करोड रुपैयाँ कायम गरेको छ । त्यस्तै, जीवन बिमा कम्पनीको चुक्तापुँजी पाँच अर्ब रुपैयाँ कायम गरेको छ । एक वर्षको बीचमा बिमा कम्पनी मर्जरमा गएका भए पनि अधिकांशले प्राधिकरणले कायम गरेको चुक्तापुँजी पुर्‍याउन सकेका छैनन् ।

विदेशी बिमा कम्पनीको शाखाका रूपमा सञ्चालित ओरेन्टियल इन्स्योरेन्स, नेसनल इन्स्योरेन्स र मेट लाइफले भने हालको चुक्तापुँजी कायम गर्नु नपर्ने प्रधिकरणका कार्यकारी निर्देशक तथा प्रवक्ता राजुरमण पौडेल बताउँछन् ।

जीवन बिमातर्फ तीन कम्पनीले चुक्तापुँजी पुर्‍याएका छन् । बाँकी रहेका ११ मध्ये मेट लाइफलाई छुट छ । चुक्तापुँजी कायम गर्नेमा नेपाल लाइफ इन्स्योरेन्स, हिमालयन लाइफ इन्स्योरेन्स र नेसनल लाइफ इन्स्योरेन्सले चुक्तापुँजी कायम गरेका छन् ।

नेपाल लाइफको चुक्तापुँजी आठ अर्ब २० करोडभन्दा बढी छ । युनियन, गुराँस र प्राइम लाइफ एक मापसमा मर्जर भई हिमालयनका नामबाट कारोबार सुरु भएको कम्पनीको चुक्तापुँजी भने सात अर्ब ७२ करोड रुपैयाँ कायम भएको छ । नेसनल लाइफले भने आठ प्रतिशत अर्थात् ३७ करोड १२ लाख ३४ हजार रुपैयाँ बोनस सेयर दिएर चुक्तापुँजी गरेको हो ।  

कतिपय जीवन बिमा कम्पनीहरूले मर्जर गरेर पनि चुक्तापुँजी कायम गर्न सकेका छैनन् । कतिपयले प्रिमियम मूल्यमा आईपीओ निष्कासन गरेर चुक्तापुँजी बढाउने प्रयास गरेका छन् । 

प्रिमियम मूल्यमा आईपीओ निष्कासन गर्नेमा आईएमई लाइफ इन्स्योरेन्स, सिटिजन्स लाइफ इन्स्योरेन्स र सन नेपाल लाइफ इन्स्योरेन्स रहेका छन् । यी कम्पनीहरूले अंकित मूल्य १०० रुपैयाँमा १४४ रुपैयाँसम्म प्रिमियम मूल्य थप गरेर आईपीओ निष्कासन गरेका छन् । सन नेपाल लाइफ र सिटिजन्स लाइफले पहिलो चरणमा वैदेशिक रोजगारीमा भएका नेपालीलाई प्रतिकित्ता २३९ रुपैयाँ र २४४ रुपैयाँमा आईपीओ निष्कासन गरेका छन् ।

त्यस्तै, आईएमई लाइफले भने प्रतिकित्ता २३६ रुपैयाँ ९१ रुपैयाँमा आईपीओ बिक्री गरी एक अर्ब २० करोड रुपैयाँ असुली गरिसकेको छ । 

निर्जीवनतर्फ चार कम्पनीले पुर्‍याए पुँजी

२० वटा निर्जीवन बिमा कम्पनीमा मर्जर भएर हाल १४ वटा कायम भएको छ । एक वर्षको अन्तरालमा आईजीआई–प्रुडेन्सियल, सिद्धार्थ–प्रिमियर, सगरमाथा–लुम्बिनी, हिमालयन–एभरेस्ट, युनाइटेड–अजोड र सानिमा–जीआईसी इन्स्योरेन्स एक आपसमा मर्जरमा गए । 

यी कम्पनी मर्जरमा गएपछि केहीको चुक्तापुँजी पुग्यो भने केहीले अझै चुक्तापुँजी पुर्‍याउन कसेका छैनन् । मर्जरमा गएर पनि  सानिमा जीआईसी, युनाइटेड अजोड र हिमालयन एभरेस्ट इन्स्योरेन्सले प्राधिकरणले तोकेको चुक्तापुँजी पुर्‍याउन सकेका छैनन् । 

आईजीआई प्रुडेन्सियल, सिद्धार्थ प्रिमियर, शिखर र सगरमाथा लुम्बिनी इन्स्योरेन्सले चुक्तापुँजी कायम गरेका छन् । 

चुक्तापुँजी कायम नगरेकालाई कारबाही हुन्छ ? 

प्राधिकरणले असार मसान्तसम्म बिमा कम्पनीहरूलाई तोकिएको चुक्तापुँजी कायम गर्न समय दिएको थियो । तर, १८ वटा बिमा कम्पनीले भने चुक्तापुँजी पुर्‍याउन सकेनन् । मर्जरमा गएर पनि चुक्तापुँजी नपुर्‍याउने कम्पनीलाई भने प्राधिकरणले केही राहात दिने बताइएको छ । मर्जरको पहल नगर्ने र तोकिएको पुँजी कायम नगर्ने कम्पनीलाई भने ऐन अनुसार कारबाही गरिने बताइएको छ ।

प्रवक्ता पौडेलका अनुसार प्राधिकरणको बैठकबाट के कारबाही गर्ने भनेर टुंगो लगाइने छ । “जसले चुक्तापुँजी पुर्‍याउन प्रयास गरे ती कम्पनीलाई हामीले राहत दिनुपर्छ । तर, मर्जरमा पनि नजाने अनि चुक्तापुँजी पुर्‍याउन केही नगर्ने कम्पनीलाई भने कारबाही गरिने छ,” उनले भने । 

राष्ट्रिय बिमा संस्थान कम्पनीमा गएर पुँजी पुर्‍याउनुपर्ने

हाल राष्ट्रिय बिमा संस्थानको चुक्तापुँजी १८ करोड १० लाख रुपैयाँ रहेको छ । गत वर्ष प्राधिकरणले राष्ट्रिय बिमा संस्थान ऐन, २०२५ खारेज गरी संस्थानलाई एक वर्षभित्र कम्पनीमा रूपान्तरण गर्नुपर्ने व्यवस्था गरेको थियो । जसनुसार संस्थानले आफ्नो चुक्तापुँजी यो वर्षभित्र पुर्‍याउनुपर्ने छ । संस्थानलाई प्राधिकरणले तोकेको चुक्तापुँजी पुर्‍याउन चार अर्ब ८१ करोड ९८ लाख रुपैयाँ आवश्यक छ । सो रकम संस्थानले पब्लिक र प्रमोटरमार्फत उठाउन सक्छ ।