पोखरा । वैशाख १५ गते गण्डकीको मुख्यमन्त्री बनेका सुरेन्द्रराज पाण्डेले बिहीबार प्रदेश सभाबाट विश्वासको मत पाए । नेपाली कांग्रेस, नेकपा (माओवादी केन्द्र) र नेकपा (एकीकृत समाजवादी)का गरी ३५ सांसदबाट विश्वासको मत पाएका पाण्डे संविधानको धारा १६८ (२) अनुसार मुख्यमन्त्री बनेका हुन् ।

उनले विश्वासको मत माग्दै गर्दा प्रदेश सभामा उनको नियुक्तिको आधार बनेको संविधानको धारा १६८ को उपधारा (२) माथि पनि प्रश्न उठ्यो । प्रमुख प्रतिपक्षी दल नेकपा (एमाले)का सांसदहरूले प्रश्न उठाएका हुन् ।

प्रदेश संरचना खारेजीको नारा लिएर चुनावमा उत्रिएको राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पाटी (राप्रपा)ले गण्डकीमा समानुपातिकबाट दुई सांसद जितेको छ । उसले पनि माओवादीलाई बाँकी छाडेन ।

पाण्डेले विश्वासको मत पाउँदै गर्दा प्रदेश सभाको बिहीबारको छलफलमा निकै रोचक र घोचक सवालजवाफ भए ।

घोचपेच सुरुवात राप्रपाबाटै भयो । दलीय प्रतिनिधित्व गरेर राप्रपा संसदीय दलका नेता पञ्चराम गुरुङले सम्बोधन गरे । खगराज अधिकारी नेतृत्वको सरकारमा सामाजिक विकास मन्त्री बनेका गुरुङ केन्द्रबाट राप्रपाले सरकारबाट हट्ने निर्णय गर्दा पनि प्रदेशमा भने समर्थन फिर्ता लिएनन् । बरु अधिकारी सरकार टिक्ने बेलासम्म मन्त्री नै बनिरहे ।

खगराज अधिकारीले विश्वासको मत माग्ने क्रममा ’नेसनल प्लयेर’ भनेर समर्थन गर्ने जनाएका गुरुङले बिहीबार पाण्डेले मत माग्दा ‘म्याच फिक्सिङ’ गरेको भनेर माओवादीलाई छेडे ।

“कुशल राजनीतिक खेलाडीको रूपमा निवर्तमान मुख्यमन्त्री खगराज अधिकारी नेतृत्व सरकारले राम्रो काम गर्दै गर्दा कुनै राजनीतिक पार्टीले सत्ता केन्द्रित राजनीति गर्दा गोल हुन सकेन । गण्डकीमा 'म्याच फिक्सिङ' भयो । अबको सरकारमाथि म्याच फिक्सिङ नगर्नुहोस् हार्दिक शुभकामना,” गुरुङले भने ।

उनले बोलिसकेपछि माओवादी संसदीय दलका नेता हरिबहादुर चुमानले बोले । आफ्नो दलमाथि संघीयता विरोधी र प्रदेश संरचना खारेजीको एजेन्डा लिएर चुनावमा होमिएको दलले छेडेपछि चुमानले त्यसको प्रतिवाद गरे ।

“माओवादी केन्द्र राजनीतिमा स्पष्ट, आफ्नो दर्शन, सिद्धान्त, विचार स्पष्ट भएको पार्टी हो । यसले जे गर्छ, दृढतापूर्वक निर्णय गर्छ । विषयमा कसैको खुसामतले आफ्नो मन फेरबदल गर्दैन । यो पार्टीको नीतिअनुसार निर्णय अनुसार नै आफ्नो मत जाहेर गर्ने पार्टी हो,” उनले भने, “जसरी शंका उत्पन्न हुने गरी भनियो, त्यो माओवादी पार्टीमा लागु हुँदैन । हिजो पनि भएन, भोलि पनि हुँदैन ।”

राप्रपातिरै संकेत गर्दै उनले फोहोरी राजनीति गरिरहेको आरोप लगाए । उनले आफूलाई सजिलो पार्न अरूलाई आरोप लगाउने गरेको बताए ।

“म के देख्दै छु भन्दा राजनीति फोहोर भयो भन्ने गरेका छन् । हिजो राजनीतिमा आउँदा म फोहोर सफा गर्न राजनीतिमा छु भनेर मैले पनि भनेँ । यहाँहरू अधिकांशले पनि भन्नुभयो होला । तर, व्यवहारमा आफूलाई सजिलो पार्न अरूलाई आरोप लगाइदिने गरेका छौँ । त्यस्तो खालको फोहोरी राजनीति हुँदै आएको छ । यसबाट हामी बचेका छौँ, तपाईंहरू पनि बच्नुहोला,” उनले भने ।

चुमानपछि प्रमुख प्रतिपक्षी दल एमालेका नेता खगराज अधिकारीले बोले । भर्खरै मुख्यमन्त्री गुमाएका अधिकारीको पहिलो निसानामा परे, सभामुख कृष्ण धिताल । सभामुख धितालले अधिकारीको नाम लिएर छलफलमा सहभागी हुन समय दिएका थिए ।

रोस्टममा पुग्नासाथ अधिकारीले भने, “माननीय सभामुखज्यूले मलाई माननीय मुख्यमन्त्रीज्यूले विश्वासको मत सम्बन्धमा राख्नुभएको छलफलमा भाग लिन दिनुभएकोमा धन्यवाद दिन चाहान्छु । यहीँबाट सच्याउन चाहान्छु, को त्यहाँ हुन्छ (प्रमुख प्रतिपक्षीको रो तर्फ संकेत गर्दै) सभामुखलाई मन पर्छ, पर्दैन, त्यसमा धेरै जरुरी राख्न पर्दैन । म माननीय सदस्य मात्र होइन, संवैधानिक हैसियतले विपक्षी दलको नेता हो । त्यति भन्न पनि सभामुखज्यूले सक्नुभएन । हामी कस्तो परम्परा सुरु गर्दैछौँ, कस्तो संसदीय परम्परा सुरु गर्दैछौँ ?”

संविधानको रक्षाका लागि गठबन्धन बनाइएको भनिएको तर संविधानको रक्षा नभएको उनले बताए । त्यसपछि उनले मुख्यमन्त्री पाण्डेलाई प्रश्न गरे । 

“माननीय मुख्यमन्त्रीज्यू तपाईं संविधानको धारा १६८ (३) अनुसार हुनुपर्थ्यो । तपाईं २ मा नै गोलचक्कर काटिरहनुभयो, ३ अब खारेज गर्ने हो र ?,” उनले भने ।

संविधानको पालनाका लागि उपधारा २ को सरकार ढलेपछि ३ मा जानुपर्ने उनको जिकिर रह्यो । सुदूरपश्चिमको नजिर देखाउँदै उनले भने, “एउटै देश, एउटै संविधान, विश्वासको मत राजेन्द्रसिंह रावलले पाउनुभएन । कमलजी मुख्यमन्त्री हुनुभयो ३ बाट । आज तपाईं २ बाट  हुँदै हुनुहुन्छ । हामी आफ्नो पायक परेको व्याख्या गरेर संविधानमाथि परेड नखेलौँ, संविधानको संरक्षण यसरी हुँदैन ।”

माओवादीकै सहयोगमा १०५ दिन गण्डकीको मुख्यमन्त्री बनेका अधिकारी सबैभन्दा बढी माओवादीमाथि नै खनिए । माओवादीसँगको गठबन्धनबाट मुख्यमन्त्री बने पनि आलोपालोको कहिँकतै सहमति नभएको उनले बताए । आलोपालो भन्नु नै अस्थिरताको कारक रहेको उनले बताए ।

यहाँसम्म कि तनहुँ–१ को उपनिर्वाचनलाई देखाएर उनले माओवादीको हैसियतमाथि प्रश्न पनि उठाए ।

चुमानप्रति इंगित गर्दै उनले भने, “यहाँ केही साथीले भन्नुभयो हामी ढुक्कले आफ्नो विचारमा दृढतापूर्वक छौँ भन्नुभयो । मेरो लभ उतै परेको थियो, फ्याट्ट यता आइहालेँ भनेर प्रधानमन्त्री महोदयले भनेको सुनेको पनि छु । अनि त्यो अस्थिरता हो कि होइन, स्पष्ट हो कि होइन ? त्यसैले व्यवहारमा लचिलो हुन सकिन्छ, सिद्धान्त छाड्न सकिँदैन ।”

माओवादीले सिद्धान्त छाडेकै कारण जनताले पत्याउन छाडेको उनको तर्क छ ।

“सिद्धान्तै छाडेर, प्रत्यक्ष कार्यकारी पनि छाड्दै आएको छ, अनि यहाँ भट्याउने अर्कै । यस्ता भट्याउने कुरा जनताले पत्याउन छाडेको त थाहा पाउनु नै भयो । निकै जिताउँछौँ भन्नुभएको थियो, स्वर्णिम वाग्लेले जित्दियो तपाईंको क्षेत्रमा । यस्तै अस्थिरताका कारणले हो, सिद्धान्त छाडेकाले हो । २/२ महिनामा छाड्दै गए हामीलाई मान्छन त,” अधिकारीले भने ।

मुख्यमन्त्री पाण्डेले विश्वासको मत माग्दै मंगलबार एमाले संसदीय दलका नेता अधिकारीलाई पत्र पनि पठाएका थिए । त्यसबारेमा जवाफ दिँदै अधिकारीले भने, “सबैले भोट हालौँ भन्ने हो भने संविधानको रक्षाका लागि पनि विपक्षमा मत नहाली नहुने छ ।”

जवाफ दिएका पाण्डेले सुरुमा नै संविधानको व्याख्या गरिएको कि अपव्याख्या भन्नेमा बुझाइको फरक परेको बताए । विश्वासको मत माग्दा उनले अघिल्लोपटक अधिकारी मुख्यमन्त्री हुँदा पनि आफूलाई त्यसरी नै पत्र आएको बताए ।

“उहाँले जे बाटो देखाउनुभयो, मैले त्यही गरेको हुँ । केन्द्रमा जे भएपनि प्रदेशमा एकैठाउँमा उभिऔँ भन्नुभएको हो, मैले पनि त्यही भनेको हुँ,” पाण्डेले भने ।

सबैले मत दिँदैमा प्रतिपक्षमा बस्न नसकिने भन्ने नरहेको उनको भनाइ छ । ०५१ सालको मनमोहन अधिकारी नेतृत्वको सरकारलाई स्मरण गर्न उनले सुझाव दिए । अहिलेको गठबन्धनलाई उनले कोर्स करेक्सन भएको उनले बताए ।

“म्याच फिक्सिङ त त्यो बेलामा भयो, जुन बेलामा चुनावमा भएको गठबन्धन भन्दा बाहिर गएर सरकार बन्यो, त्यतिबेला म्याच फिक्सिङ भएको हो । अहिले त कोर्स करेक्सन भयो । डिरेल भएको कोर्स करेक्सन भएको हो अहिले,” उनले भने ।

चारवटै दलमध्ये सत्तापक्ष कांग्रेस र माओवादीले विश्वासको मतको पक्षमा मत मागे । एमालेले मत दिन नसकिने बतायो । राप्रपाले 'मुटु दिन सकिने तर मत दिन नसकिने' भन्दै माफी नै माग्यो ।

०००

तर, गण्डकी संसद्मा पाँच दल छन । ती मध्ये अर्को दल हो, एकीकृत समाजवादी । मनाङबाट निर्विरोध निर्वाचित भएका दीपक मनाङे (राजीव गुरुङ) एकीकृत समाजवादीमा प्रवेश गरेका थिए । यसअगाडिको प्रदेश सभा बैठकमा स्वतन्त्रको हैसियतमा छुट्टै कुर्सीमा बस्ने मनाङेलाई बिहीबार भने प्रदेश सभा सचिवालयले दलको सांसदको हैसियतमा कुर्सी टेबल उपलब्ध गराउँदै उनी बस्ने ठाउँ पनि परिवर्तन गर्‍यो । सत्तारूढ गठबन्धनमा भएका कारण उनको स्थान सत्तापक्षकै दलका नेताहरूसँगै राखिएको थियो ।

प्रदेश सभा बैठक सुरु हुनुभन्दा आधा घण्टा पहिले नै प्रदेश सभामा पुगेका उनी बैठक हलमा भने निकै ढिला प्रवेश गरे । त्यसको कारण चाहिँ सबै दलका १/१ जनाले पक्ष विपक्षमा बोल्ने भन्ने कार्यसूची तय थियो । तर, मनाङेलाई बोल्ने इच्छा थिएन, अघिल्लो कार्यकालमा एकपटक मात्रै मन्त्रीको हैसियतमा जवाफ दिन रोस्टम उक्लिएका मनाङे प्रदेश सभा बैठकमा कहिल्यै बोल्दैनन् ।

बिहीबार बोल्नुपर्ने भएपछि मनाङे हलमा नै छिरेनन् । आफ्नो पालो काटिएपछि भित्र छिरे । यसअगाडि झैँ स्वतन्त्रको कुर्सी खोज्दै उनी अन्तिम लहरतर्फ अगाडि बढे । तर, सत्तापक्षका सांसदले उनको स्थान भने अगाडि रहेको संकेत गरे । अलमलिएका मनाङे अन्ततः सत्तापक्ष बस्ने बेन्चको पहिलो लहरमा पुगेर बसे ।