पोखरा । वैशाख १० गते भएको उपचुनावको नतिजा १२ गते आयो । नेपाली कांग्रेसले गठबन्धनको शक्ति लगाएर प्रतिष्ठाको विषय बनाउँदा पनि तनहुँ–१ मा आफ्ना उमेदवारलाई जिताउन सकेन । भारी मतान्तरले कांग्रेस छाडेर राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी (रास्वपा) बाट उमेदवार बनेका डा. स्वर्णिम वाग्लेले चुनाव जिते ।

उनको जितलाई लिएर कांग्रेसभित्र र गठबन्धनमा मात्र नभई राष्ट्रिय राजनीति नै तरंगित बन्यो । भएजतिको शक्ति लगाउँदा पनि कांग्रेसका उमेदवारले मंसिरमा समानुपातिकमा पाएको जति मत पनि ल्याउन सकेनन् ।

उमेदवार पराजित भएपछि तनहुँमा चुनावी कमान्डर बनेका कांग्रेस महामन्त्री गगन थापाले निर्मम समीक्षा र आत्मनिरीक्षण गर्ने बताइरहेका छन् । पार्टी सभापति शेरबहादुर देउवाले पनि उपचुनावको परिणामपछि ‘ठूला पार्टीहरूप्रति जनताले चासो नदेखाएको र पार्टीलाई सुधारेर जानुपर्ने आवश्यकता देखिएको’ बताएका छन् ।

कांग्रेसकै नेताहरूको प्रतिक्रिया अनुसार रास्वपाबाट स्वर्णिमको जित, ‘सतर्कताको घण्टी’ हो ।

तर, घण्टी चुनाव चिह्नबाट स्वर्णिमले जित्दैगर्दा त्यसको बाछिटा पर्वत कांग्रेसमा देखिएको छ । हप्ता दिनमा नै कांग्रेस छाड्नेको लहरो हेर्दा पर्वतको कांग्रेसमा ‘सतर्कताको घण्टी’ को सट्टा ‘खतराको घण्टी’ बजेको छ ।

एक हप्तामा नै पर्वतमा ५० जना बढीले कांग्रेस परित्याग गरेको घोषणा गरेका छन् । पार्टी छाड्नेमा जिल्ला सभापतिमा प्रतिष्पर्धा गरेकादेखि लिएर जिल्ला कार्यसमिति सदस्य, क्षेत्रीय समितिका पदाधिकारी, नेपाल विद्यार्थी संघ, महिला संघमा आबद्ध पदाधिकारी तथा सदस्यहरू छन् ।

पार्टी परित्याग गर्नेहरू पर्वतमा संस्थापन इतरको रूपमा चिनिएका थिए ।

कांग्रेसको १४औँ जिल्ला अधिवेशनमा जिल्ला सभापतिमा प्रतिष्पर्धा गरेका मिलन सुवेदी सहित ३१ जनाको टोलीले एकैसाथ कांग्रेस छाडे । पर्वत कांग्रेसको सभापतिमा सुवेदीले युवराज जोशी र यामबहादुर मल्ल (रामकृष्ण) सँग प्रतिष्पर्धा गरेका थिए । तर, उनी त्यहाँ पराजित भए । जिल्ला सभापतिमा प्रतिष्पर्धा गर्नुअघि उनी नेविसंघ पर्वतका सभापतिसमेत थिए ।

उनै सुवेदीसहित नेविसंघकै पूर्वसभापति सन्तोष पाठक, जिल्ला कार्य समिति सदस्य किसान थापा, तरुण दलका सचिव सागर भुसाल, प्रदेश सभा सदस्यको उमेदवार बनेका कमलराज पौडेललगायत छन् ।

१४औँ जिल्ला अधिवेशनमा हालका महामन्त्री गगन थापाले नै फोन गरेर सभापतिमा उठ्न भनेका सुवेदीले आखिर किन कांग्रेस छाड्नुपर्‍यो त ?

कांग्रेस परित्याग गर्नुको कारणबारे उनले लेखेका छन, “विगतलाई समीक्षा गर्दै आजसम्म हामी क्रियाशील रहँदै आएको पार्टीबाट साधारण सदस्य पनि नरहने गरी स्वतन्त्र रहेको जानकारी गराउँदछौँ । निकट भविष्यमा नयाँ यात्रासहित यहाँहरूका सुखदु:खमा जोडिने नै छौँ ।"

त्यसयता पर्वतमा दिनहुँ सामाजिक सञ्जालमा कांग्रेस परित्याग गर्नेहरू बढिरहेका छन् । सोमबार नै कांग्रेसको प्रदेश समिति अन्तर्गत क्षेत्र (२) का क्षेत्रीय सचिव ठाकुर रसाइलीले पनि राजीनामा दिएका छन् ।

रसाइली १४औँ महाधिवेशनमा इतर समूहबाट प्रतिष्पर्धा गरी सहसचिव निर्वाचित भएका थिए ।

नेविसंघमा आबद्ध भई ०४६ सालदेखि कांग्रेसमा जोडिएकी महिला संघकी जिल्ला सदस्य माया शर्माले पनि सोमबार नै कांग्रेस छाडेकी छन् । उनी तरुण दल विहादीको कोषाध्यक्ष हुँदै महिला संघको कार्यसमिति सदस्यसमेत थिइन् ।

कांग्रेस परित्याग गर्दैगर्दा उनीहरूले दुईवटा संकेत दिएका छन् । एउटा नेतृत्वको चरम गुटबन्दी र अर्को उदाउँदै गरेको रास्वपाप्रतिको आकर्षण ।

“अवसरका लागि ठूला भनिएका दल र ठूला सोचिएका नेताका आडमा बसिरहने कि परिवर्तनका लागि जनताका साथमा उभिने आफैँ सोचौँ । स्वतन्त्र अभियान पर्वत,” पार्टी त्यागेपछि सुवेदीले भनेका छन् ।

उनले रास्वपाबाट निर्वाचित डा. वाग्लेलाई भेटेको तस्बिर सेयर गर्दै देशको समसामायिक विषयमा छलफल गरिएको समेत जनाएका छन ।

तर, तत्काल रास्वपामा प्रवेश गर्ने वा नगर्ने निर्णयमा पुगिनसकेको उनले जनाए । “हामीले कांग्रेस त्याग गरेका हौँ, कांग्रेसका कारण हामीलाई अन्याय भएको होइन, देशलाई नै अन्याय भएको छ,” सुवेदीले भने ।

मुलुकमा लोकतन्त्र आएर गणतन्त्र आइसक्दा पनि नागरिकले पाउनुपर्ने डेलिभरी ठूला दलबाट नपाएको उनको भनाइ छ ।

तर, पर्वत कांग्रेसमा भने पार्टी परित्यागको विषयलाई लिएर पक्षविपक्षमा टिकाटिप्पणी भइरहेका छन् । कतिपयले पार्टी त्याग गर्नेलाई अवसरवादी भनिरहेका छन् भने कतिपयले पार्टी सच्चिनुपर्ने र परित्याग गर्नेहरूलाई पुनः पार्टीमा नै ल्याउनुपर्ने बताइरहेका छन् ।

पर्वतमा कांग्रेसभित्रको विवाद भने पुरानो होइन । सुवेदी स्वयं नेविसंघको राजनीति हुँदै १४औँ जिल्ला अधिवेशनमा गगन थापा समूहको प्रतिनिधि बनेर चुनावमा होमिएका थिए ।

पर्वतको कांग्रेस राजनीतिमा दुईवटा गुट सक्रिय छन् । अर्जुनप्रसाद जोशी र इतर समूहको गुट टोलसम्म नै सक्रिय छ । १४औँ महाधिवेशनले भने त्यसलाई झनै सक्रिय बनायो ।

पर्वत कांग्रेसको १४ औँ महाधिवेशनमा सभापतिमा त्रिपक्षीय प्रतिष्पर्धा भयो । अर्जुनप्रसाद जोशीका भाइ युवराज जोशी, रामकृष्ण मल्ल र मिलन सुवेदी सभापतिका उमेदवार बने । अन्य पदाधिकारी तथा सदस्यको पनि प्यानल बन्यो ।

पहिलो चरणमा नै युवराज जोशी सभापतिमा निर्वाचित भए । निर्वाचित भइसकेपछि सबैलाई मिलाएर लग्नुको सट्टा प्रतिष्पर्धामा उत्रनेहरूलाई निषेध गर्न थालेको इतर समूहको आरोप छ ।

दुईपक्षबीचको यही गुटगत प्रतिष्पर्धा स्थानीय तहमा प्रष्टै देखियो । गठबन्धनका कारण पर्वतका सातमध्ये पाँच पालिकाको अध्यक्ष कांग्रेसले जितेतापनि वडाध्यक्ष भने गुमायो । गठबन्धनबाट नै उपाध्यक्षमा उमेदवारी दिएका माओवादी केन्द्रकाका उमेदवारहरू सबैले जित हासिल गर्न सकेनन् । कांग्रेसको विधान अनुसार वडाको टिकटको अन्तिम टुंगो जिल्ला सभापतिले लगाउँछन । इतर समूहले केही वडाध्यक्ष माग्दा नदिएको भन्दै स्वतन्त्र उमेदवार उठाउनेसम्मका क्रियाकलाप भए ।

कांग्रेसभित्रको यो टकरावको मारमा स्वयं अर्जुनप्रसाद जोशी पनि परे ।

०७९ मंसिरको प्रतिनिधीसभा निर्वाचनमा गठबन्धनका उमेदवार थिए, जोशी । गठबन्धन हुँदापनि उनी दोस्रोपटक फराकिलो मतान्तरले पराजय भोगे ।

कांग्रेसमा एक समूहले अर्को समूहलाई हराउने आरोप एकले अर्कोलाई लगाइरहन्छन् । यतिसम्म कि पार्टीको प्रशिक्षण कार्यक्रममा नबोलाइएको भन्दै पूर्व पार्टी सभापति नवराज गुरुङले माइक नै खोसेर बोले ।

कांग्रेसका अर्का महामन्त्री विश्वप्रकास शर्मा नै उपस्थित भएको प्रशिक्षण कार्यक्रममा पर्वतको कांग्रेसलाई उनले ‘जोशी कम्पनी एन्ड प्राइभेट लिमिटेड’ को संज्ञा दिए ।

पर्वतमा अर्जुनप्रसाद जोशी भएसम्म आफ्नो 'पालो आउँदैन' भन्ने इतर समूहको बुझाइ छ । 

केन्द्रमा सभापति देउवाका निकट जोशीले आफूले टिकट पाएपनि चुनाव जितिँदैन भनेर निकटस्थहरूलाई मंसिरको चुनावताका नै भनेका थिए । सामाजिक सञ्जालमा कतिपयले जोशीलाई अब अभिभावकको भूमिकामा बस्न सुझाव पनि दिएका छन् ।

पार्टी परित्याग गर्नेहरूका कारण कांग्रेस कमजोर हुन्छ भन्ने दुवै समूहले बुझेका छन् । तर, एकले अर्कोको अस्तित्व नस्विकार्ने प्रवृत्तिले जितिरहँदा पर्वतमा कांग्रेस परित्याग गर्ने भने बढिरहेका छन् । यी दुई समूहको नाडी छामेर पार्टी परित्याग गरेकाहरूको आकार बढिरहँदा पर्वत कांग्रेसको साइज घटिरहेको छ ।

यही ‘इगो’ र शक्ति अभ्यासको लोभका कारण एकले अर्कोलाई निषेध गरिरहँदा पर्वत कांग्रेस छाड्नेको लहरो अझै बढ्ने देखिएको छ ।