काठमाडौं । दुर्गाप्रकाश पाण्डे र हाम्रो परिवारको नजिकको नाता सम्बन्ध पनि छ । हामी उमेरले पनि एउटै एउटै हौँ । मभन्दा दुर्गाप्रकाशजी केही महिनामात्रै जेठो हुनुहुन्छ ।

उहाँ सानैदेखि संघर्षरत मानिस हुनुहुन्थ्यो, ‘सेल्फमेड’ । उहाँलाई कसैले बनाइदिएको होइन, आफ्नो संघर्षले नै अघि बढ्नुभएको हो ।

उहाँको प्रगतिमा उहाँको आमाकोबाहेक कसैको हात छैन । उहाँ आफैं संघर्ष गरेर पढ्नुभएको हो । आफ्नै मेहनतले अघि बढ्नुभएको हो ।

हामी १२–१३ सालतिर भारतमा सँगै पढ्न गएका थियौं । केही समय हामी सँगै पनि बस्यौँ । म अलि छिटो फर्किएँ । उहाँ केही समय त्यहाँ नै रहनुभयो ।

म नेपाल आइसकेपछि योजना आयोगमा जागिर खाने तयारीमा थिएँ तर मेरो बुबाले जागिर खाने मेरो इच्छामा खासै रुचि देखाउनुभएन ।

म २०१५ सालमा नै एमए सकेर नेपाल आएको थिएँ । सुवर्णशमशेरले मलाई योजना आयोगमा काम गर्न आग्रह गर्नुभएको हो तर मेरो बुबाले भन्नुभयो– तिमी पढेर आएको मान्छे जागिर खाने होइन शिक्षा दान गर्नुपर्छ ।

त्यसपछि हामी कलेज खोल्नुपर्छ भनेर लाग्यौँ । सरस्वती कलेज मेरै पहलमा खोलिएको हो । सरस्वती कलेज खोल्दा हामी तीनजना थियौँ– पछि चौथो व्यक्तिका रुपमा दुर्गाप्रकाशजी आउनुभयो ।

उहाँ त्यसबेला भारतमा पढेर आउनुभएको थियो । त्यसबेला सरस्वती कलेजमा पहिलो ब्याचमा भर्ना भएका अहिले केही राजनीतिज्ञ सक्रिय छन् ।

दुर्गाप्रकाशजी पनि पढेर आउनुभएको थियो, अनि मैले नै बोलाएँ– आउनूस् क्याम्पस पढाउन भनेर ।

उहाँ आउनुभयो हामीले केहीसमय सँगै पढायौँ पनि । उहाँले पछि सरकारी जागिर खाने विचार गर्नुभयो । लोकसेवाको तयारी पनि गर्नुभयो । जाँच दिनुभयो पास पनि हुनुभयो । उहाँ धेरै समय पर्यटन डाइरेक्टर भएर काम गर्नुभयो । पछि अर्थमन्त्रालयमा जानुभयो । त्यहाँ पनि विभिन्न विभागमा रहेर काम गर्नुभयो ।

उहाँ भन्सार विभागमा पनि लामो समय रहनुभयो । ‘यो देशमा घुस नखाने मान्छे हो’ भनेर भनियो भने अहिले कसैले पत्याउँदैन ।

तर मेरो ९० वर्षको उमेरमा घुस नखाने कर्मचारी देखेको एक–दुई जनामध्ये उहाँ नै हो । उहाँको इमान्दारिताको जति बयान गरे पनि सकिँदैन ।

उहाँ पछि वाणिज्य मन्त्रालयको सचिवबाट अवकास लिनुभयो । उहाँ निष्ठावान व्यक्ति हो । घुस खाने कुरा उहाँबाट कहिल्यै सम्भव नै भएन । यो देशमा घुस नखाने मान्छे देखेको मैले उहाँ नै हो भनेर अघि पनि भनेँ फेरि पनि दोहोर्‍याउँछु ।

मैले यो कुरा किन पनि दाबीका साथ भनिरहेको छु भने म पछि अञ्चलाधीश भएँ । 

अनुसन्धान गर्ने निकाय मेरै मातहतमा हुन्थे । कति कर्मचारीहरुले को कोसँग रकम लिएका छन्, कसलाई बुझाएका छन् भन्नेसमेत जानकारी हुन्थ्यो । तर उहाँका बारेमा कसैले केही भन्न सकेन । उहाँ त्यति निष्ठावान हुनुहुन्थ्यो । 

उहाँसँग मेरो सम्बन्ध भनेको बीचको केही समयमात्रै होइन, सानैदेखि अन्तिम समयसम्म थियो । उहाँको विहेदेखि चौरासी पूजासम्म म सहभागी भएको छु । मेरो परिवार सहभागी भएको छ । 

दुर्गाप्रकाशजी कन्सुलर भएर कलकत्तामा पनि बस्नुभयो । उहाँले बेला बेला मलाई बोलाउनु पनि हुन्थ्यो । म एक–दुईपल्ट गएको पनि छु ।

मेरो श्रीमती तिर्थ जान मन गर्ने भएकाले पनि त्यहाँ पुगेका हौँ । उहाँले भनेको कुरा मैले कहिल्यै नाइँ भनिन, मैले भनेको कुरा पनि उहाँले कहिल्यै नाइँ भन्नुभएन । 

उहाँ काउन्सिलर भएर जानुभयो मलाई लाग्छ उहाँ त्यहाँ करिब पाँच वर्ष बस्नुभयो होला फर्किएर आएपछि उहाँले भन्नुभयो– म काठमाडौं बस्दिनँ । 

त्यसपछि उहाँ वीरगन्ज जानुभयो । वीरगन्ज चिनी कारखानामा उहाँ अध्यक्ष तथा महाप्रबन्धक भएर जानुभयो । 

त्यो बेला म वीरगन्ज जाँदा पनि सँगै बस्ने भन्नुहुन्थ्यो तर मैले पनि उहाँलाई अप्ठेरो पार्ने काम गर्थिन । उहाँ त्यहाँ कसरी बस्नुभएको छ, भोलि फेरि साथी पनि ल्याएर राख्यो भन्ने आरोप लाग्न सक्छ भनेर म त्यहाँ गए पनि उहाँसँगै बसिनँ । 

हामी भारतको अलाहवादमा पनि सँगसँगै पढेका हौँ तर बसाई फरक फरक थियो । 

उहाँ होस्टलमा बस्नुहुन्थ्यो म कोठामा । बेला बेला उहाँ सुन्तला लिएर म कहाँ आउनुहुन्थ्यो । त्यसबेला सँगै बसेर सुन्तला खाएको मैले अहिलेसम्म भुल्न सक्दिनँ । 

उहाँको एउटा बानी कस्तो थियो भने–कसलाई कसरी कुन व्यवहार गर्नुपर्छ सबै थाहा थियो । उहाँको इमान्दारिताका विषयमा अहिलेसम्म कसैले प्रश्न उठाएका पनि मलाई थाहा छैन ।

उहाँ संघर्षशील व्यक्ति हुनुहुन्थ्यो, सधैँ सबैका लागि राम्रो गर्नुभयो । त्यसैले पनि होला उहाँको काम, व्यवहार, इमान्दारिताले उहाँका छोराछोरीले असाध्यै राम्रो प्रगति गरेका छन् । मलाई निकै खुसी पनि लाग्छ । 

बाह्रखरीसँगको कुराकानीका आधारित