लीला घिमिरे

के तपार्इँ अस्ट्रेलिया वा अन्य कुनै देशबाट अनलाइन सपिङ साइट प्रयोग गरेर समान किन्ने, नेपालमा रहेको परिवार र आफन्तको मोबाइलमा ब्यालेन्स ट्रान्सफर गर्ने गर्नु हुन्छ ? गरिरहनु भएको छ वा भविष्यमा गर्ने सोचमा हुुनुहुन्छ भने विचार पुर्याउनु होला ।

मेरो अनुभव
अस्ट्रेलियाबाट गत अप्रिल ११ मा मुन्चाडटकमको अनलाइन बिल पेमेन्ट सेवामार्फत २० अस्ट्रेलियाली डलर काठमाडौंका दुईवटा प्रिपेड मोबाइलमा जम्मा गरेँ ।

क्रेडिटकार्डबाट गरिएको यो कारोबार मेरो अस्ट्रेलियालीे बैंकको खातामा मुन्चाडटकम ललितपुरको नाममा पैसा गएको तत्कालै देखियो । मुन्चाले अमेरिकी डलरबाट मात्रै कारोबार गर्ने भएकाले होला उक्त २० अस्ट्रेलियाली डलरको कारोबारका मैले २८.५५ अमेरिकी डलर तिर्नुपरेको देखियो । अरू बेलामा मेरो खाताबाट पैसा कट्टा हुनासाथ नेपालको मोबाइलमा पैसाजम्मा भएको सूचना आउँथ्यो । यसपटक भने आएन । पहिले तुरुन्तै जम्मा हुने पैसा अहिले किन भएन भन्ने त लाग्यो तर केहीसमय पछि भइहाल्ला नि भनेर खासै वास्ता गरिनँ ।

पहिले-पहिले पनि यसैगरी मैले अस्ट्रेलियाबाटै नेपालमा रहेका आमाबाबाको मोबाइलमा पैसा हालिदिने गरेको थिएँ । पैसा हालिसकेपछि मेरो इमेलमा मुन्चाबाट इलेक्ट्रोनिक बिल आउने गरेको थियो । यसपटक त्यस्तो बिल पनि आएन । यसपटक कार्डबाट पैसा तिरिसकेपछि मुन्चाकै अनलाइन प्लेटफर्ममा एउटा बिल देखापरेको थियो । त्यसलाई प्रिन्ट गर्न भनिएको थियो । प्रिन्टर जोड्नाको अल्छीले मैले त्यो बिल प्रिन्ट गरिन । मैले पहिलेजस्तै बिल मेरो इमलेमा आउने ठानेर प्रिन्ट गर्न जरुरी पनि ठानिन । तर मेरो इमेलमा यसपटक इलेक्ट्रोनिक बिल आएन । मेरो कार्डको विवरणमा भने त्यो कारोबार स्पष्ट देखिने भएकाले पनि बिल प्रिन्ट गरिनँ ।

मैले काठमाडौंका दुई प्रिपेड मोबाइलमा हालेको पैसा भोलिपल्ट सम्म पनि जम्मा नभएको खबर पाएँ । अस्ट्रेलियाली २० डलर को कम्तीमा पनि १६ सय नेपाली रुपैयाँ हुन्छ । रकम जम्मा नभएको थाहा पाएपछि मैले पहिले मुन्चाडटकमको ग्राहक सेवा विभागलाई सबै कुरा खुलाएर अप्रिल १२ मा इमेल गरेँ । मेरो इमेलको उत्तर अप्रिल १४ मा आयो । इमेलमा केही प्राविधिक समस्याका कारण रकम जम्मा नभएको जनाउ दिँदै यसबाट पर्न गएको कठिनाइप्रति क्षमा मागिएको थियो । छिट्टै सो रकमको कारोबार सम्पन्न गरिने पनि त्यसमा लेखिएको थियो । तै पनि पैसा जम्मा भएन ।

अर्को महिना अर्थात् मेको ५ तरिखसम्म पनि यो समस्या समधान भएन । यसबीचमा मैले मुन्चाको नेपालस्थित कार्यालयमा पनि फोन गरेको थिएँ । फोनमा एक जनाले अर्कालाई दिँदै गरेर बल्लतल्ल मुन्चाका प्रतिनिधिसँग सँग कुरा गर्न पाएँ । सबै बेलिविस्तार सुनेपछि उनले पनि एकछिन ‘होल्ड गर्नुस्’ सम्बन्धित विभागमा दिन्छु भनेर १० मिनेट जति मलाइ पर्खाए । तर त्यसपछि फोनको लाइन काटियो । मैले फेरि फोन गरेँ सोही नम्बरमा तर फोन उठेन ।

मुन्चाकै वेबसाइटमा अनलाइन कुरा गर्न मिल्ने भेनर एउटा च्याटबक्स पनि रहेको देखिन्छ । मैले त्यहाँबाट पनि कुरा गर्ने प्रयास गरे । आफ्नो नाम र इमेल दिए । कोही पनि च्याटमा आएनन् । मैले च्याट बन्द गरेँ । बन्द गरेलगत्तै इमेल आयो – ‘हामी तपाईलाई छिट्टै सम्पर्क गर्नेछौँ’ भनेर । तर सम्पर्क गरिएन । मैले मुन्चाको अस्ट्रेलियाकै सम्पर्क नम्बरमा फोन गरें ।

समस्याको बेलिविस्तार दोहोर्याएँ । मसँग भएको सबै प्रमाण, मैले मुन्चाको सेवा लिँदा प्रयोग गरेको इमेल, मेरो आफ्नै इमेल, बैंकको स्टेटमेन्टको फोटो, मुन्चाले नै पठाएको मेरो इमेलको जवाफ मुन्चाका प्रतिनिधिलाई उपलब्ध गराएँ । तर, पहिले त उनले मेरो कारोबारै पत्ता लगाउन सकेनन् । बल्ल बल्ल पत्ता लगाए पनि समस्या बुझ्नै सकेनन् । तैपनि, मलाई समस्या समाधान गरेर तत्काल फोनबाट जनाकारी दिने प्रतिबद्वता जनाए ।
‘मलाइ फोन नगर्नुहोस्, इमेलमात्रै गरेर जानाकारी दिए पुग्छ’ भनेर मैले फोन राखेँ । यसपटक पनि मैले एक घन्टाभन्दा धेरै समय फोनमा मुन्चाका प्रतिनिधिसँग कुरा गरेर बिताएँ तर समस्या समाधान भएन ।

ती प्रतिनिधिको न फोन आयो न इमेल, न त समस्या नै समाधान भयो । समाधान गर्दै होलन् भनेर मैले खासै केही पनि प्रतिक्रिया व्यक्त गरिन । यसैबीच आमाको मुख हेर्ने दिन आयो । मैले केही साथीलाई नेपालमा अनलाइनमार्फत आमालाई उपहार दिन मुन्चा पनि सजिलो माध्यम हुनसक्छ भनेको पनि थिएँ । कतै तिनले मेरो विश्वासमा मुन्चाको भर परेका भए मलाईसमेत नमजा हुनेभयो भनेर धुकचुक लागिरह्यो ।

समस्या समाधान नभएपछि मैले मे १५ बिहान मुन्चाको अस्ट्रेलियाको सम्पर्क नम्बरमा फोन गरें । दुई जनाले मसँग कुरा गरेपछि र मेरो समस्या दुबै जनालाई १०–१० मिनेट लगाएर सुनाएँ । बल्ल ग्राहक सेवामा मेरो फोन पुग्यो । त्यहाँ पनि मैले अर्को १० मिनेट खर्च गरेर समस्या सुनाएँ । मेरो इमेल आईडी दिएँ । पहिले पनि मैले सबै प्रमाण उपलब्ध गराएको छु त्यो हेर्नुहोस् भने । सबै कुरा गरिसकेपछि उनको पनि उही जवाफ अयो, “यो प्राविधिक समस्या हो, अहिले कार्यालयमा प्राविधिक कर्मचारी आइसकेका छैनन्, उनीहरु आएपछि यो सबै कुरा उनीहरूलाई जनाकारी गराइदिन्छु । अनि तिनले तपाईँलाई फोन गर्नेछन् ।”

मैले अरू केही भनिनँ । यतिमात्र भनें, “मलाई फोन गर्नु पर्दैन । यो समस्या समाधान गर्नुस् अनि मलाई एउटा सानो इमेलबाट जनकारी दिनुहोस् । त्यति भएपुग्छ ।”

उनले हुन्छ भने ।

मैले उनलाई इमलेमार्फत् थप भने, “आजै मेरो समस्या समाधान नभए मैले अन्य कुनै माध्यमबाट मुन्चाको यो कार्यको उजुरी गर्नु पर्नेहुन्छ । आज बेलुकासम्म पनि समस्या समाधान नभए म त्यस्तो पनि गर्नेछु ।”

यो गुनासोको बेलिबिस्तार सार्वजनिकरूपमा गर्नुको एउटै उद्देश्य सेवा प्रदायकले दिनुपर्ने आधारभूत सेवा नदिँदा मैले भोग्नुपरेको समस्याको उजागर गर्नुमात्रै हो । मुन्चालाई सम्पर्क गरेको फोन नम्बरमा पैसा लाग्ने रहेछ भने मैले नेपालको मोबाइलमा ट्रान्सफर गरेको २० अस्ट्रेलियाली डलरभन्दा निकै धेरै रकम मैले गुमाइसकेको हुनेछु । त्यसमा मैले प्रयोग गरेको इन्टरनेट सेवा प्रदायकको रकम अलग्गै छ ।

मुन्चाले भनेजस्तै यो प्राविधिक कारण होला । भैगो बदनियतको शंका नगरौँ । तर स्पष्ट कारण त थाहा पाउनु प¥यो नि ! अर्को मैले यो समस्याका बारेमा जनकारी गराएकै महिना दिनभन्दा धेरै भयो । हो अनलाइन र डिजिटल प्लेटफर्ममा कारोबार हुँदा यस्ता समस्या आउँछन् तर समाधान पनि भइहाल्छन् । समस्या समाधान हुन नसके त्यसरी कारोबार गरिएको रकम विनाझन्झट फिर्ता पनि गरिदिन्छन् । तर मुन्चामा भने कोही पनि जिम्मेवार भएको देखिएन ।

अन्ततः मुन्चाको इमेल आयो । इमेलमा लेखिएको थियो, “हामी तपार्इँलाई मोबाइलमा सफलतापूर्वक ब्यालेन्स ट्रान्सफर भएको जनाकारी गराउन चाहन्छौं । रिचार्ज भए नभएको जाँच गर्नुहोला ।” यस पटक पुुगेछ ।

नेपालमा यसरी अनलाइनबाट हुने कारोबारको पारदर्शी रेकर्ड राख्ने संन्यत्र पनि छैन । र कसैले बदमासी गरे कारबाही र सजायको स्पष्ट व्यवस्था पनि छैन । यस्तोमा उपभोक्ता नै सचेत हुकुको विकल्प छैन र पारदर्शिता र उत्तरदायिता बड्ढाउन उपभोक्ताले ठूलै भूमिका खेल्न सक्छन् ।

उपभोक्ता स्वयं सचेत नहुने हो भने नियमन कमजोर भएको हाम्रोजस्तो मुलुकमा कारोबारमा प्रविधिको प्रयोग जोखिमपूर्ण हुनसक्छ । तर, उन्नत प्रविधि नअपनाई त हुँदैन । यसैले नियमन र उपभोक्ता सचेतना बढाउने कार्यलाई पनि पूर्वाधारकै रूपमा लिनु आवश्यक छ ।