नेपालमा मूल्य अभिवृद्धि कर (भ्याट) कार्यान्वयनमा आएको २५ वर्ष पुगेको छ । सरकारले उठाउने करमा भ्याटको हिस्सा २० प्रतिशतभन्दा बढी रहने गर्छ । नेपालमा भ्याट लागु गरेदेखि नै यस विषयमा काम गरिरहेका विज्ञ हुन्, डा. रूप खड्का ।

करका बारेमा खड्काले धेरै लेख लेखेका छन् । करविज्ञ खड्काले भ्याटका विषयमा जानकारी दिनका लागि ‘मूल्य अभिवृद्धि कर कार्यान्वयनको २५ वर्ष’ तथा ‘नेपाल मूल्य अभिवृद्धि करसम्बन्धी अनुभव’ नामका दुई पुस्तक ल्याएका छन् ।

पैरवी प्रकाशनले प्रकाशित गरेका यी दुई पुस्तक भ्याटका बारेमा जानकारी लिन चाहनेहरूका लागि उपयोगी हुनसक्छ ।

सबैभन्दा पहिला ‘मूल्य अभिवृद्धि कर कार्यान्वयनका २५ वर्ष’ पुस्तकको चर्चा गरौँ । यसमा विश्वको सुरुआतदेखिका मूल्य अभिवृद्धिसम्बन्धी जानकारी पाइन्छ ।

१२ अध्यायमा समेटिएको यस पुस्तकमा मूल्य अभिवृद्धि करको परिचय, इतिहास र उत्पत्ति, विकासको अवस्था आदिका बारेमा उल्लेख छ । यस्तै, मूल्य अभिवृद्धि करको तर्जुमा, तयारी र प्रयोगका बारेमा जानकारी गराइएको छ ।

मूल्य अभिवृद्धि करको नियम, निर्देशिकाको निर्माण, कर्मचारीलाई दिइनुपर्ने प्रशिक्षणका विषयमा पनि पुस्तकमा उल्लेख छ ।

मूल्य अभिवृद्धि कर छुट, उद्देश्य तथा यसको लागतका बारेमा समेत पुस्तकमा बताइएको छ । यसबाहेक अहिले दिइरहेका मूल्य अभिवृद्धि कर छुटमा हटाउनुपर्ने विषयमा लेखकले सुझाव प्रस्तुत गरेका छन् ।

व्यवसाय गर्दा मूल्य अभिवृद्धि करमा दर्ता हुनुपर्छ । दर्ता सीमाको तह, व्यवहारमा दर्ता सीमाका बारेमा पुस्तकमा जानकारी पाइन्छ ।

मूल्य अभिवृद्धि करको दरका बारेमा विस्तृत रूपमा पुस्तकमा उल्लेख छ । नेपालमा मूल्य अभिवृद्धि करको एकल दर १३ प्रतिशत छ । अरू देशहरूमा बहुदर समेत लागु भएको, एकल दरको फाइदा तथा बहुदरका फाइदा र बेफाइदाका बारेमा पनि पुस्तकले जानकारी दिन्छ ।

यस्तै, मूल्य अभिवृद्धि कर कट्टी तथा कर फिर्ता र भ्याटबाट हुने आर्थिक समृृद्धिका बारेमा पुस्तकमा जानकारी दिइएको छ । पुस्तकको अन्तिम अध्यायमा मूल्य अभिवृद्धि कर सुधारका लागि गर्नुपर्ने कामका बारेमा खड्काले बताएका छन् ।

‘नेपालमा मूल्य अभिवृद्धि करसम्बन्धी अनुभव’ भने खड्काले विभिन्न समयमा पत्रिका तथा अनलाइनमा लेखेका लेखहरूको संकलन हो । यसमा नेपालमा मूल्य अभिवृद्धि लागु गर्दादेखि अहिलेसम्मको अवस्थाका बारेमा जानकारी छ ।

मूल्य अभिवृद्धि करविरोधीले यो कर समान नभएको र उपभोक्तालाई भार पर्ने भन्दै ऐन बन्ने बेलामा विरोध गरेका थिए । पुस्तकमा २५ वर्षमा भएका उपलब्धि र अपनाउनुपर्ने नीतिका बारेमा उल्लेख छ ।

भारतले वस्तु तथा सेवा कर (जीएसटी) लागु गरेपछि नेपालमा त्यस्तै कर प्रणाली हुनुपर्ने माग गरियो । तर, त्यो आवश्यक नभएको उनको मत छ ।

यस्तै, करको दर एकल राख्ने कि बहुदरबारे पुस्तकमा जानकारी गराइएको छ ।

‘मूल्य अभिवृद्धि कर कार्यान्वयनका पच्चीस वर्ष’को मूल्य ३९५ रुपैयाँ राखिएको छ । ‘नेपालमा मूल्य अभिवृद्धि करसम्बन्धी अनुभव’को मूल्य ४४५ रुपैयाँ राखिएको छ ।