उपन्यासकार जानुका खतिवडाको पछिल्लो उपन्यास ‘आतोओडा’ केही समयअघि बजारमा आएको छ । यसको चर्चा साहित्यिकवृत्तमा चल्दो छ । अलिक फरक नामको खतिवडाको यो पाँचौँ साहित्यिक कृति हो । उपन्यासकै रूपमा भने यो तेस्रो पुस्तक भएको छ, जानुकाको । यस उपन्यासबाट आफूले सकारात्मक पाठकीय सद्भाव पाइरहेको उनी बताउँछिन् ।
जानुकाको यस उपन्यासले सन्थाल जातिको सांस्कृतिक, आर्थिक, सामाजिक पृष्ठभूमिलाई समेटेको छ । र, यही विषयले आम पाठकको ध्यान खिचेको उनको भनाइ छ ।
उनका अनुसार ‘आतोओडा’ले देशको ग्रामीण परिवेश, राजनीतिक परिवर्तन र त्यसले पारेको प्रभावलाई समेट्ने कोसिस गरेको छ । यसअर्थमा यसले नेपालको पूर्वी तराईको कथा बोलेको छ भन्दा हुन्छ । मान्छेको जीवनका अनेक आयामलाई समेटेर यसको कथानकमा जीवन्तता भर्ने प्रयास गरिएको जानुका बताउँछिन् ।
“एउटा पिछडावर्ग र सीमान्तकृत जातिको आवाज बोल्न सकेकोमा सन्तोषको अनुभूति भएको छ,” उनी भन्छिन्, “उपन्यासको विषयवस्तुले पाठकवर्गलाई नेपालरूपी फूलबारीको एउटा सुन्दर फूलका बारेमा जानकारी दिने प्रयास गरेको छ । जो उचित मलजल र हेरचाहको अभावमा ओइलाउने अवस्थामा पुगेको छ ।”
उनका अनुसार ‘आतोओडा’ लेखनमा सन्थाल जातिको अवस्था नै प्रेरणाको स्रोत बन्यो । यो जातिको पीडा, बाध्यता र आँसुलाई कसैले देखेनन् भन्ने तीतो अनुभूतिले लेखकको मन बिझाएपछि नै उपन्यासको कथावस्तु जन्मिएको हो ।
जानुका भन्छिन्, “त्यही सामाजिक यथार्थ छर्लंग देखाउनु नै यो उपन्यासको अभीष्ट हो । यो अवस्थासँग म सानैदेखि परिचित भए पनि यसको अन्तर्वस्तुभित्रै पसेर बुझ्ने मौका मैले ठाकुर खतिवडा दाजुको एमएको शोधपत्रमा पाएँ । जसले मलाई यो उपन्यासको लेखन, यसमा प्रयुक्त विषयवस्तु र पात्रहरूसँग प्रत्यक्ष रूपमा भिज्न सहयोग गर्यो ।”
कृति अल्पसंख्यक र सीमान्तकृत जातिका बारेमा लेखिएकोले यथार्थसँग परिचित हुन र तिनका वास्तविकतालाई भित्रै पसेर पर्गेल्न धेरै कठिन भएको उपन्यासकार सुनाउँछिन् । एकपटक भेटेको पात्र अर्कोपटक नभेटिने, भेटिएकाहरूले पनि आफ्ना वास्तविकता लुकाउने र कतिपय विषयमा बोल्नै नचाहने अवस्थाले कठिनाइ भएको थियो ।
यो उपन्यास नेपालको सांस्कृतिक विविधताको सुन्दरतालाई जोगाउने एउटा प्रयास पनि भएको जानुका बताउँछिन् । ‘आतोओडा’मा पाठकले माटोको सुवासका साथै मान्छेको जीवनका विविध रङहरूलाई नजिकबाट अनुभव गर्न पाउने उनको कथन छ ।
सीमित परिवेश र भूगोलमा रहेको एउटा जाति, भाषा र संस्कृतिलाई यस कृतिले बृहत् रूपमा प्रस्तुत गरेको छ । जानुका भन्छिन्, “उपन्यास लहडमा लेखिने विषय होइन जस्तो लाग्छ, मलाई । उपन्यासले यसमा चित्रण गरिएको समाज र अवस्थाका बारेमा यथार्थ बोल्नुपर्छ । यो लहड वा रहरले मात्र लेखिएको होइन । यस उपन्यासले बोकेको विषयले पनि यसलाई भीडभन्दा पर अलग स्थानमा राख्छ जस्तो लाग्छ, मलाई ।”
