मोहनराज शर्मा
टन्न भरिएको बस । अरूसँगै झप्पु सिं पनि गुन्द्रुकझैँ खाँदिएका छन् । एक्कासि उनको पेन्टको देब्रे गोजी सगबगाउन थाल्दछ, कहिले यता र कहिले उता । उनी झस्किन्छन् ।

दाहिने हातले दरोसँग बसको रेलिङ समाती देब्रे हातलाई गोजीतर्फ लम्काउँछन् । आफ्नो गोजीभित्र अर्काको हात फेला पर्छ, बगलीमाराको छट्टू हात । त्यसलाई च्याप्पै समाती हातधनीतर्फ मुन्टो फर्काएर हेर्छन्, ऊ रती हरेस नखाई खिसिक्क हाँसिदिन्छ ।

झप्पु सिं– नकच्चरा, यस्तो कुकर्म गरेर पनि कसरी बङ्गारा ङिच्च्याउन सकेको होला ?

बगलीमारा– ए, मिस्टर ! म नकच्चरा होइन, बगलीमारा हुँ । बगली मार्नु ‘कुकर्म’ होइन ‘कला’ हो ।

झ.– नापियो, बगली मार्नु पनि कहीँ कला हुन्छ ?

बग.– सुटुक्क सयौँ गोजी कतर्ने यस कैँचीलाई छोएर भन्छु, बगली मार्नु कला हो, कला हो, कला हो । आजको नयाँ कुरो होइन, अरस्तुका गुरु प्लेटोका पालादेखि नै चौर्यको गन्ती कलाभित्र हुन थालेको हो ।

झ. प्लेटोका पालादेखि ?

बग.– यी, ब्लेड समोतेको छु, झूटो बोल्दिनँ । कलासमीक्षाका प्रथम आचार्य प्लेटोले कलालाई दुई भागमा बाँडेका छन्, एउटा ‘ललित कला’ र अर्को ‘उपयोगी कला’ । बगलीमारकला दोस्रो प्रकारको कला हो ।

झ. कसरी ?

बग.– प्लेटोकै मतमा उपयोगी कलाको मुख्य विशेषता हो ‘आर्जन’ । जसरी सिकर्मी र डकर्मीले आफ्ना सीपद्वारा आर्जन गर्छन्, त्यसै गरी बगलीमाराले पनि आफ्ना सीपद्वारा आर्जन गर्छ ।

झ.– सिकर्मी र डकर्मीले आफ्ना सीपद्वारा आर्जन गर्छन्, तर रगत–पसिना बगाएर । तिमीहरूचाहिँ...।

बग.– ...भयो, भयो ! यहीँनेर धेरैले कुरो बुझेका छैनन्, तपाईंले पनि बुझेको रै’नछ । वास्तवमा यो भूल स्वयं प्लेटोबाट पनि भएको छ ।

झ.– प्लेटोबाट के भूल भएको छ ?

बग.– उपयोगी कलाको लक्षण विचार्दा उनले यसको आर्जनपक्ष मात्र हेरे । यस साँघुरो हेराइले गर्दा उनले के विचार्न सकेनन् भने कुनैकुनै उपयोगी कला पनि ललित कला हुन सक्छ ।

झ.– असम्भव ! उपयोगी कलालाई प्लेटोले ‘निम्न श्रेणी’ को बताएका छन्, यो ‘उत्तम श्रेणी’को ललित कलाका हाराहारी कसरी पुग्न सक्छ ?

बग.– पुग्न सक्छ ! हाम्रै बगलीमार कलालाई हेर्नोस् । आर्जनपक्ष हेर्दा यो उपयोगी कला हो, तर यसमा अरू जम्मै लक्षण ललित कलाकै छन् ।

झ.– यसमा ललित कलाको के लक्षण छ र ?

बग.– उपयोगी कला ‘शारीरिक श्रमप्रधान’ हुन्छ, जस्तै– सिकर्मी र डकर्मीको काम । यसका विपरीत ललित कला ‘बौद्धिक श्रमप्रधान’ हुन्छ, जस्तै– साहित्य, सङ्गीत र चित्रकला । हाम्रो कला शारीरिक श्रमप्रधान नभएर बौद्धिक श्रमप्रधान हो । यसैले हामीले सिकर्मी–डकर्मीझैँ रगतपसिना बगाएर मिहिनेत गरिरहनु पर्दैन ।

झ.– गजपको तर्क दियौ ! आफ्ना कुरालाई अझै प्रस्ट पारेर भन त !

बग.– सुन्नोस्, बुझ्नोस् र गुन्नोस् । ललित कलालाई ललित कला किन भनिन्छ ? जबाफ सोझो छ, “त्यसमा बौद्धिकता हुन्छ । हाम्रो कलामा पनि बुद्धिकै खाँचो पर्छ । यसमा पोख्त हुन र सफलता हासिल गर्न बुद्धि खर्च गर्नुपर्छ, सिकर्मी र डकर्मीझैँ रगतपसिना चुहाएर मात्र केही हुन्न । साँच्चै भन्छु, एउटा महाकाव्य रच्न जति बुद्धि खियाउनुपर्छ, त्यति नै बुद्धि एउटा बगली मार्न पनि खियाउनुपर्छ ।

झ.– त्यसो भए तिमीहरू पनि आफूलाई बुद्धिजीवी नै भन्छौ होला ?

बग.– निस्सै !

झ.– आम्मै हामी त एउटै वर्गका रहेछौँ ! एउटा बुद्धिजीवीले अर्को बुद्धिजीवीसँग के झगडा गर्नु !

बग.– त्यसो भए मेरो हात छाड्नोस् । लौत, बिदा !

झप्पु सिंले उसको हात छाडे । हात फुक्का हुनासाथ त्यस बुद्धिजीवीले अर्को बसयात्रीका बगलीमा खण्डकाव्य रच्न थाल्यो ।

यी कुराहरू लेखिसकेपछि निन्याउरो मुख लगाएर मैले भनेँ, “श्रीमान्, अब केही दिन अन्तर्वार्ताको क्रम टुट्ने भयो !”
“किन, मोराशज्यू !” उनले निकै चाख लिएर सोधे ।

“मेरी श्रीमती सुत्केरी हुने भएकी छ !” मैले अलिक लजाएरै भनेँ ।

“अनि ?” उनले छोटो प्रश्न गरे ।

“उसैलाई स्याहार्नु छ !” म कपाल कन्याउन थालेँ ।

“तथास्तु !” उनले अभयमुद्रामा हात देखाए ।

मैले झट्ट दुवै हात जोडेँ र बिदा लिएँ ।
(शर्माको व्यंग्यकृति ‘इन्टरभ्यु स्पेसलिस्ट मि. झप्पु सिं, डबल एम्.ए.’ बाट)