हालै कतै पढेको हो - प्रत्येक पुस्तामा आफ्नो हैसियतअनुसारको निराशा हुन्छ र कम्तीमा निरन्तरको  छटपटीका रूपमा व्यक्त (विरेचन) भइरहन्छ । नेपालमा पनि अहिले सबै पुस्तामा आआफ्नै निराशा छ र आआफ्नै हैसियतअनुसार प्रकट भइरहेको छ । यसैले सामाजिक सञ्जालमा व्यक्त निराशा एक प्रकारको विरेचन नै हुनाले समाजलाई स्वस्थ नै बनाउला ।

पहिलोपटक ओलीको नेतृत्वमा कांग्रेस

पहिलोपटक खड्गप्रसाद ओलीको नेतृत्वमा नेपाली कांग्रेस सरकारमा सामेल भएको छ । त्यसो त नेकपा (एमाले) र नेपाली कांग्रेसबीच २०४६ सालपछि पटकपटक सत्ता साझदारी भइरहेको छ तर यसभन्दा पहिले एकपटक माधवकुमार नेपाल प्रधानमन्त्री हुँदामात्र कांग्रेस एमालेको नेतृत्वमा सरकारमा सामेल भएको थियो । अरू धेरैपटक नेपाली कांग्रेसबाट प्रधानमन्त्री भएका कृष्णप्रसाद भट्टराई, गिरिजाप्रसाद कोइराला, शेरबहादुर देउवा र सुशील कोइराला सबैको नेतृत्वमा एमाले सरकारमा गएको थियो । यसैले पनि कांग्रेसहरूका लागि यो नयाँ अनुभव हुनेछ । नयाँ अभ्यास अलिकति असजिलो त लागि हाल्छ ।

महामन्त्री द्वयको चित्त दुखाइ
कांग्रेसका महामन्त्री दुवैलाई एमालेसँग सत्ता साझेदारी उति मन परेजस्तो देखिएन । घुमाउरो शैलीमै सही दुवैले बेखुसी देखाइसके साता दिन नबित्दै । उनीहरूलाई सम्भवतः सत्ता साझेदारीको संवादमा पनि सामेल गराइएन । सभापति शेरबहादुर देउवाले आफ्नै ‘विश्वासपात्र’लाई पत्याए । आफ्नै पत्नीलाई अगाडि सारे । अनि अरू नेता झस्किनु पनि स्वाभाविकै हो । 

सभापति देउवाले बेइमानी गरेका छैनन् तर ओलीले हकमा अहिलेसम्म सहमति आफ्ना ‘परिजन’ र ’पुरजन’लाई चित्त दुखाएर तह लगाउन पनि सक्तैनन् । यस्तै  उनमा आफू र नेपाली कांग्रेस पनि काठमाडौंको कुलीन वर्गको प्रतिनिधि एवं संरक्षक भएको भ्रम छ । नवअभिजातहरूको स्वार्थ रक्षा गर्ने दायित्व आफ्नै भएको ठान्छन् । उता ओलीले पनि अब आफूलाई नवसम्भ्रान्त वर्गकै संरक्षक ठानिसकेका छन् । यसैले वर्गीय स्वार्थ त नहोला तर को कति क्यारेटको नवकुलीन बन्ने भन्ने होडमा टक्कर पर्ने पो हो कि ?

कांग्रेस हराएको हेपिएको भान
ओली प्रधानमन्त्री भएकाले स्वाभाविकरूपमा उनको र एमालेकै चर्चा हुनेछ । अहिले अन्तर्राष्ट्रिय मिडियामा ‘नेपालको सबैभन्दा ठूलो कम्युनिस्ट पाार्टीको सरकार’ गठन भएको प्रचार भएको छ । हुनत पुष्पकमल दाहाल नेतृत्वको यसभन्दा पहिलेको भन्दा ओली नेतृत्वको सरकारमा कम्युनिस्टको अनुपात थोरै छ तर अरूले हेर्दा त पूरै कम्युनिस्ट देखिँदो रहेछ । सरकारको सबैभन्दा ठूलो साझेदार भएर पनि मञ्चमा कतै नदेखिँदा कांग्रेसजनमा छटपटी देखिनु स्वाभाविकै हो ।  
  

कांग्रेसभित्रको थप छटपटी
अरूले नदेख्ने त छँदैछ कांग्रेसका अधिकांश नेता कार्यकर्ता स्वयंले पनि सरकारमा आफ्नो पार्टी भएको अनुभव गर्न सक्नेछैनन् । मूलतः सरकारमा कांग्रेस भनेको कर्णालीपारि र चाक्सीबारीमा सीमित देखिएको छ । कांग्रेसले पाएको मन्त्रालयहरूमा पनि गृह र परराष्ट्र सुदूरपश्चिमलाई दिइएको छ । सबै प्रदेशलाई पुग्ने भाग पाएको भए पनि केही प्रदेशमा सीमित गरिएको छ । यस्तोमा देशभरका धेरै कार्यकर्तामात्र होइनन् सांसदहरूले समेत हेपिएको ठान्न सक्छन् ।

ओलीले दाहाललाई जसरी नै देउवालाई हेप्न वा तेजोबध गर्न खोजे भने कांग्रेसका देउवाविरोधीले समेत सहँदैनन् । कांग्रेसजनमा एउटा अचम्मको प्रवृत्ति छ आफ्ना नेतालाई आफैँ त मनपरी गाली गर्न हिचकिचाउँदैनन् तर अरूले हेपेको सहँदैनन् ।

एमालेको इसारामा प्रशासनयन्त्र 
प्रशासनयन्त्रमा त सबैतिर एमालेकै पकड छ । माओवादीसँग हुँदा बरू एमाले समर्थक कर्मचारीसमेत कांग्रेससँग नजिकिन पनि खोज्थे । कर्मचारीमा पकडमात्र होइन सरकार सञ्चालन गर्ने संयन्त्र पनि थिएन माओवादीको । अब त कांग्रेसकै मन्त्रीलाई पनि एमालेको संयन्त्रले घुमाउँछ । मन्त्रीहरूले मेसै पाउनेछैनन् । कर्मचारीले जिल्याएको थाहा पाएपछि मात्र झल्याँस्स हुनेछन् ।  

ओलीमा ‘इगोमेनिया’ 
उता प्रधानमन्त्री ओलीको कसैलाई नगन्ने र आफूलाई सर्वजान्ने ठान्ने स्वभाव छ । पहिलोपटक कांग्रेसलाई आफ्नो नेतृत्वमा ल्याउन सफल भएका ओली कांग्रेसजनले पनि आफूलाई ‘सर्वतोभावेन’ मानुन् भन्ने ठान्नेछन् । कांग्रेसहरूको भने अरू त के आफ्नै नेतालाई समेत सितिमिति नटेर्ने बानी छ । यसो भयो भने एकातिर ओलीले इख लिन सक्छन् भने अर्कोतिर कांग्रेसहरू पनि झोँकिन सक्छन् ।   

ओलीमा ‘अहङ्कार’ अलि बढी नै छ । उनको ‘इगोमेनिक’ स्वभाव बेलाकुबेला ठाउँ न ठहर प्रकट हुन्छ । एमाले कार्यकर्ताले त ओलीका सबै गुणअवगुण स्वीकार्छन् । स्वीकार गर्न नसक्नेहरू छाडेर हिँडे । कांग्रेसका मन्त्रीहरूलाई त्यसरी नै ओलीलाई ‘मान्न’ अलि असजिलै होला । उता कांग्रेस मन्त्रीले अटेर गरे भने त्यसलाई सहन ओलीलाई कठिन हुनसक्छ ।  

नेताहरूलाई तिनको कामअनुसार कार्यकर्ता वा जनताले हेरेको भए अहिले देउवा वा ओलीहरू इतिहासको कुनै कुनामा थन्किसकेको हुनुपर्ने । व्यक्ति विशेषप्रति आफूले बनाएको धारणाअनुसार नै उनीहरू मूल्याङ्कन गर्छन् । यसैले ओलीका पक्षमा भन्दा वा विपक्षमा बढी सुनिने हो । 

दुवैको साझा प्रवृत्ति पनि विवादको बीउ 
देउवा र ओली दुवैमा राज्यको सम्पत्तिलाई आफ्नै ठान्ने र तजबिजमा जे गरे पनि हुन्छ भनेर मान्ने एउटा प्रवृत्ति भने समान छ । तर, आफ्नाहरूलाई पोस्ने क्रममा दुवैबीच स्वार्थ बाझिन सक्छ । एउटै ठेक्का दुवैका ‘मान्छे’लाई चाहिन सक्छ । एउटै पदमा दुवैका चाकरीदारहरूको आँखा गडेको हुनसक्छ । दुवै चुकेका हुनसक्छन् । त्यस अवस्थामा के होला ? 

राजनीतिक झुकावमा अन्तर

राजनीतिकरूपमा पनि प्रधानमन्त्री ओली अवचेतनमा ‘शाही कम्युनिस्ट’ हुन् । ‘माहेन्द्री राष्ट्रवाद’ प्रति ओलीको झुकाव विगतमा ‘पहाडी राष्ट्रवाद’का रूपमा प्रकट भइसकेको छ । सत्ताको तातोले उनमा त्यही उन्माद जगाइदियो भने नयाँ कांग्रेसहरूले पचाए पनि पुराना कांग्रेसले पचाउन सक्नेछैनन् । यो राजीतिक विवादको बीउले पनि कांग्रेस र ओलीका बीचमा सहयात्रा कठिन बनाउन सक्छ । 

सत्ताका ‘सुपरग्लु’ दलाल 
त्यसो त ‘सुपरग्लु’ सत्ताका दलालहरूको पहुँच दुवैतिर छ । त्यसैले उनीहरूले दुवै पार्टीका नेतालाई ठेगानमा राख्न सक्नेछन् । सत्ताका दलाले तर मार्ने र सान देखाउने तर कार्यकर्ताले अपजस बोक्नुपर्ने भएमा कांग्रेसजनका लागि सहन कठिन हुनेछ । 

सहकारी ठगीका सम्बन्धमा वा कैलास सिरोहियालाई प्रतिशोधमा पक्रँदा रवि लामिछानेको ओड ढाकेका ओलीलाई अब बोली फेर्न कति सजिलो होला ? गिरीबन्धु टी इस्टेटका मामिलामा कांग्रेस साँच्चै नै चुप नलाग्ला त ? केही कठिन प्रश्न छन् ओलीले कांग्रेसलाई झुक्याउन खोज्ने ।   

यस्ता अनेकौं कमजोर कडी कुनै पनि बेला टुट्न सक्ने जोखिम छ । पर्खौं र हेरौं के हुन्छ ?