काठमाडौं । पूर्वअर्थमन्त्री समेत रहेका नेपाली कांग्रेसका सांसद डा. प्रकाशशरण महतले बजेटले ‘तितो औषधि खान तयार’ नभएको बताएका छन् । ‘पपुलिज्म’को पछाडि लागेर पार्टीको समर्थन, शुभचिन्तक खुसी पार्ने प्रयास अहिलेको बजेटले गरेको उनले टिप्पणी गरे । उनले आमजनतालाई प्राथमिकतामा राखेर खर्च गर्ने बाटोमा बजेट हिँड्न नसकेको बताए ।

आइतबार प्रतिनिधिसभा बैठकमा आउँदो आर्थिक वर्षको बजेटमाथिको छलफलका क्रममा उनले फूलबुट्टा भरेर केही नहुने उल्लेख गरे । उनले भने, “यो बजेटले तितो औषधि खान खोजेन, सहज बाटो हिँड्न खोजेको छ ।”

डा. महतले अहिलेको बजेट दिशाउन्मुख नभएको बताए । बजेटले कंक्रिट सुधारको ‘स्टेप’ समात्न नसकेको पनि उनले बताए । बेथिति अन्त्य गर्ने ‘रोडम्याप’ बनाउन आफू मन्त्री हुँदा लागे पनि, त्यो आशामा आफू रहे पनि अहिले अवस्था फरक रहेको उनले उल्लेख गरे ।

भारत र बंगलादेशभन्दा राम्रो जीडीपी रेसियोको तुलनामा बजेट ज्यादा बाँडे पनि प्रतिफल नभएको उनले बताए । “लगानी ठिक ठाउँमा गरेका छैनौँ । ठूलो साधारण खर्च छ, सामाजिक खर्च छ । पुँजीगत खर्च कम छ र गरिरहेको पनि ठिक ठाउँमा छैन, प्राथमिकतामा परेको छैन । कनिका छरेका जस्तो छ । जसको कारणल प्रतिफल आएको छैन,” उनले भने ।

सरकारी ऋणको भार ४२.९ प्रतिशत पुगेको उनले उल्लेख गरे । निजी क्षेत्रले लिएको ऋण पनि २,४२२ अर्बबाट ४,१७२ अर्ब पुगेको उनले बताए । उनले उपत्पादनशील क्षेत्रमा लगानी गर्न नसक्दा प्रतिफल आउन नसकेको पनि उल्लेख गरे । 

“यसले रोजगारी पनि सिर्जना हुँदैन, उत्पादन पनि बढ्दैन । भनेर मात्रै उत्पादन बढ्दैन, रोजगारी सिर्जना हुँदैन । यसका लागि ठिक आर्थिक व्यवस्थापन गर्नुपर्छ, ठिक बाटो हिँड्नुपर्छ,” उनले भने ।

बढाउनका निम्ति मात्र बजेटको आकार बढाइएको उनले टिप्पणी गरे । समस्या नै त्यही भएको उनको भनाइ छ ।

१८ अर्ब ६० अर्ब रुपैयाँ बजेट पुर्‍याउन ९९ अर्ब आन्तरिक ऋण लिने निर्णय सुहाउँदो नभएको उनले बताए । “यसै त ऋणको भार त्यसै बढेको छ, अन्य देशले ऋण लिएर उत्पादन गरेर तिर्छन्, हामी त गलत ठाउँमा ऋण लिएर वितरण गर्ने । हाम्रो उत्पादन हुँदैन, राजस्व बढ्दैन । यसको परिणाम के हुने भयो ? यो ऋण हामीलाई बोझ हुने भयो,” उनले भने ।

९९ अर्ब ऋण सरकारले लिएपछि निजी क्षेत्रले बैंकबाट कसरी ऋण लिन सक्छन् ? कहाँबाट ऋण लिन्छन् भन्ने उनको प्रश्न थियो । “यसरी त ब्याजदर बढ्छ, यहाँ अर्को समस्या हुन्छ,” महतले भने ।

अर्थमन्त्री रिस साँधेर नुवाकोटको गंगटे सडकको स्रोत निश्चित भएर प्राविधिक टुंगो लगाइसकेको बजेट समेत रोकिदिएको भन्दै उनले आक्रोश पोखे । टोखा–छहरे सुरुङमार्गमा पनि मौनता साँधेर बजेट नदिएको उनले आरोप लगाए । “म हिँड्ने बाटो हो ? मैले एक्लै हिँड्ने बाटो हो ? एमाले, माओवादी हिँड्दैन ?,” उनले थपे ।

सम्पूर्ण रकम अर्थ, सहरी र भौतिक पूर्वाधार तथा यातायात मन्त्रालयमा केन्द्रित गरिएको, कानुन मन्त्रालयमा न्याय निरूपण गर्न नसक्ने गरी ७७ करोडबाट ५४ करोड रुपैयाँमा बजेट झारिएको भन्दै उनले आपत्ति जनाए ।

“मुखले भन्दैमा करिडोर हुन्छ ? भन्दिदैमा उद्योग बन्छ ? खै पैसा ? हाइ साउन्डिङ शब्द र फ्रेज राखेर मात्रै केही हुँदैन,” उनले भने, “हामी कन्टेटमा जाँदै जाँदैनौँ । जाँदाखेरि खोक्रो । हाम्रो लगानीलाई उत्पादनमुखीभन्दा पनि वितरणमुखी बनाउँदै छौँ ।”

प्रधानमन्त्री रोजगार कार्यक्रमका निम्ति छुट्ट्याइएको रकम ‘फ्लप’ भएको भन्दै उनले काट्न नसकेको बताए । अनावश्यक खर्च कम गर्ने काम नभएको उनको भनाइ छ ।

विदेशमा पठाउन बिनाधितो ऋण दिने कार्यक्रम ल्याइएको भन्दै त्यो ऋण तिर्छन् भन्ने के ग्यारेन्टी छ भन्ने उनले प्रश्न गरे । “यहाँ स्किल्ड मेनपावर कम छ । इन्डियाबाट ल्याउनुपर्छ । यहीँ रोजगारी दिनु छैन,” उनले थपे, “हामीले विदेश जान प्रोमोट गर्ने हो ? कि यहीँ रोजगारी सिर्जना गर्ने हो ? कति पठाउने हो विदेशमा मानिस ?”

स्याउ, प्याज र आलुमा लगाइएको भ्याट हटाएर के गर्न खोजेको भन्दै उनले प्रश्न गरे ।