काठमाडौं । नेपाल वायुसेवा निगमले दसैँ विदा शुरु भएपछि टेन्डर आह्वान गरी तीन वटा जहाज खरिदका लागि प्रक्रिया अघि बढाएको छ ।

निगमले संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयनमन्त्री सुदन किरातीको अग्रसरतामा जहाज खरिद प्रक्रिया अघि बढेको हो । उनी मन्त्री भएलगत्तै जसरी पनि जहाज किन्ने दौडमा लागेका थिए ।  निगमले जहाज खरिद गर्दा होस् या भाडामा लिँदा प्रकरणको रुप लिने गरेको छ । खरिद वा भाडा लिँदा पर्यटन मन्त्रालय र निगम सञ्चालकहरु फस्दै आएका छन् ।

यसपालि पनि निगमले दसँैको सार्वजनिक बिदा पारी गत कार्तिक ५ गते जहाज खरिद गर्ने सुटुक्क टेन्डर आह्वान गरेपछि शंका बढाएको छ । तीन वटा स्टलमा जहाज खरिदको ३५ दिने सूचना निकालेको हो ।

जहाज खरिदकै लागि किरातीले जहाज अभावको कारण दुर्गम जिल्लाका जनताले दुःख पाएको सामाजिक सञ्जाल फेसबुकमार्फत उल्लेख गर्दै आएका थिए । बिरामी उद्धारको लागि जहाज पठाउँदा नियमित उडानसमेत प्रभावित भएको उनले टिप्पणी गर्दै आएका थिए । 

मन्त्री किरातीले गत चैत २६ गते नेपाल वायुसेवा निगमका सुधार गर्ने बताउँदै समिति गठन गरेका थिए ।  नेपाल राष्ट्र बैंकका पूर्व गर्भनर दिपेन्द्रबहादुर क्षेत्रीको अध्यक्षता ‘नेपाल वायुसेवा निगमको संरचनागत एवम् व्यवस्थापकीय अध्ययन तथा सिफारिस समिति’ बनेको थियो ।

आफैँद्वारा गठित समितिले जहाज खरिद गर्न सुझाएपछि मन्त्री किराती त्यसैलाई ‘टेको’ बनाउँदै हतारिएका हुन् । चीनसँग खरिद गरिएका ६ वटा जहाज ‘ग्राउन्डेड’ छन् । ती जहाज के गर्ने भन्ने सवालमा मन्त्री र निगम सञ्चालक मौन छन् । थन्किएका जहाजबारे मौनता साँध्दै नयाँ जहाज खरिद हतारिनुको ‘कमिसन’को मोह एकमात्र कारण हो ।

उक्त समितिले असोज १६ गते प्रतिवेदन बुझाएको थियो । निगमको संरचनात्मक सुधारका विभिन्न विकल्पसहित प्रतिवेदन मन्त्रालयलाई प्रतिवेदन बुझाएको थियो । निगमसँग जहाज चलाउन भरपर्दाे योजना नभएको समितिले प्रतिवेदन मन्त्री किरातीलाई बुझाएको थियो । त्यतिमात्र होइन, समितिले निगमका खरिद प्रक्रियामा समेत प्रश्न उठाएको थियो ।

निगमले आवश्यकता पहिचान नगरी जहाज खरिद गरेका कारण प्रश्न उठ्दै आएको समिमिले उल्लेख गरेको छ । 

कुनै पनि खरिद गुरुयोजना तथा वार्षिक योजना तय गरी गर्नुपर्ने समितिले बताएको छ । “योजना तर्जुमा नगरी खरिद गरेकाले प्रक्रिया नियमसम्मत् छैन कि भनी प्रश्न उठाउन सकिन्छ,” प्रतिवेदनमा उल्लेख छ ।

अन्तर्राष्ट्रिय उडान रुट, स्टल, ट्रंक र विमान खरिद गर्दा निगमलाई नाफामा लैजान सकिने सम्भावना रहेको समितिले उल्लेख गरेको छ । तर, त्यसका लागि आर्थिक अनुशासन कायम र प्रभावकारी व्यवस्थापन पूर्वशर्त हुर्ने समितिले जनाएको छ ।

मन्त्री किरातीले आर्थिक र व्यवस्थापनमा कुनै चासो देखाएका छैनन् । तर, जहाज खरिद पहिलो प्राथमिकतामा छ ।

“सरकारले इक्वटी थप गरी ट्रंक, स्टल र अन्तर्राष्ट्रिय उडान रुटका जहाजहरु थप्न र खरिद गर्न सके निगमले नाफा आर्जन गर्न सक्ने सम्भावना प्रशस्त छ,” प्रतिवेदनमा भनिएको छ, “तर, त्यसका लागि आर्थिक अनुशासन कायम र प्रभावकारी व्यवस्थापन पूर्वशर्त हुन् ।”

निगमकै न्यारोबडी जहाज करिब तीन महिना ग्राउन्डेड हुँदा मौन बसेका मन्त्री आफैँले निगमको संरचनात्मक र व्यवस्थापकीय सुधारका लागि गठन गरेका समितिले दिएको सुझाव कार्यान्वयनमा सक्रियता देखाएका छैनन् ।

क्षेत्री समितिको प्रतिवेदनले निगमको गुणस्तर र निर्धारित उडान तालिका पनि खस्किदै गएको उल्लेख गरेको छ । निगमले आफ्नो उडान योजनाअनुसार उडान गर्न नसक्दा आर्थिक तथा व्यवसायिक नोक्सानि भएको र प्रत्यक्ष असर बजार हिस्सा घटेको समितिको प्रतिवेदनमा उल्लेख छ ।

आर्थिक वर्ष २०७७÷७८ र २०७८÷७९ कै तथ्यांक हेर्दा पनि निगमको गुणस्तर र निर्धारित उडान तालिकाको तथ्यांक हेर्दा पनि सुधारोन्मुख हुनुपर्नेमा खस्किदै गरेको समितिले प्रतिवेदनमा उल्लेख गरेको छ । 

समितिले निगमले आय वृद्धि र साख कायम गर्न गुणस्तरीय सेवा दिन निर्धारित उडान तालिकाअनुसार विमान उडान गर्न उचित रणनीति अवलम्बन गर्न समेत सुझाव दिएको छ । उक्त सुझावमा मन्त्री किरातीले कुनै चासो देखाएको छैनन् ।

निगमको व्यवस्थापन सुधार चुस्त नभएको निगमका पूर्व कार्यकारी निर्देशक सुगतरत्न कंसाकारले बताए ।

“निगममा कर्मचारीको कुनै समस्या छैन । एक से एक क्षमता भएका कर्मचारी निगमसँग छन् । निगमको पाइलट राम्रै छन्,” उनल भने, “निगमको जीएम, सीईओ वा नेतृत्वकर्तामा कमजोरी छ । नेतृत्व तहकै कारणले कमजोरीले निगम निरन्तर घाटामा छ ।”

मन्त्रालयले चासो देखाएमा निगम संरचनात्मक र व्यवस्थापकीय सुधार चाँडै हुने कंसाकार बताउँछन् ।

“मन्त्रालयले चाहेमा हरेक कुरा सम्भव छ । तर, सम्बन्धित निकाय वा पदमा बसेकाहरुले चासो नदेखाएको जस्तो देखिन्छ । सुधार आवश्यकता छ । त्यसका लागि सबैले काम गर्नुपर्छ,” उनले भने ।