काठमाडौं । एमाले प्रदेश अधिवेशन चलिरहँदा नेतृत्वले ‘चाहेकै व्यक्ति’का नाममा सहमति जुटाउन हदैसम्मको कसरत गर्ने र नसकेपछि मात्र चुनावी प्रतिस्पर्धाका निम्ति ढोका खुल्ने गरेको छ ।

नेतृत्वले चुनावी प्रतिस्पर्धा टार्न खोज्दा अधिवेशन पनि लम्बिने गरेका छन् ।  वाग्मती प्रदेशमा प्रदेशमा अधिवेसन सुरु भएको चार दिनपछिमात्रै चुनाव भयो । वाग्मतीमा असोज ८ गते सुरु भएकोे अधिवेशनमा १२ गते मात्रै निर्वाचन भयो । 

प्रदेश अधिवेशन ८–९ गतेका लागि तोकिएको थियो ।  तर, सहमतिका नाममा अधिवेशन थप ३ दिन लम्बियो ।  ९ गते बन्दसत्र सकिएपछि चुनावका लागि प्रतिनिधिहरुले थप तीन दिन कुर्नुप¥यो ।

अध्यक्षका आकांक्षी केशव पाण्डे, केशरबहादुर बुढाथोकी, सानु श्रेष्ठले उमेदवारी फिर्ता लिए । केन्द्रीय सदस्यद्वय कैलाश ढुंगेल र कृष्ण दाहालबीच प्रतिस्पर्धा भयो ।  अध्यक्ष केपी शर्मा ओली र महासचिव शंकर पोखरेलले चाहेकै व्यक्ति कैलाश ढुंगेल निर्वाचित भए । ढुंगेलले ६९६ मत ल्याउँदा प्रत्याशी दाहालले ४३९ मत पाए । 

जब दाहालका प्रस्तावक र समर्थकलाई फिर्ता बोलाउन खोजियो... 

एमालेको वाग्मती प्रदेशमा चुनाव हुनु नै कतिपय नेताहरुले ‘उपलब्धि’का रुपमा बुझेका छन् ।  वाग्मतीको बाछिटा अरु प्रदेशमा पनि सर्ने भएकाले सहमतिमै नेतृत्त्व छान्ने अनेकौँ प्रयास भयो ।  एमाले वाग्मतीका एक पोलिट्ब्यूरो सदस्य नेतृत्वको अनेकौं उपाय असफल भएर टार्नै नसकेपछि मात्रै चुनाव भएको बताउँछन् । 

“निर्धारित कार्यतालिकाअनुसार चुनाव हुनुपर्थ्यो । कार्यतालिका सार्दा प्रतिनिधिहरुले सास्ती बेहोर्नुपर्‍यो,” ती नेता सुनाउँछन्, “नेतृत्वले सबै प्रकारको विधि अपनाउँदा पनि टार्नैै नसकेपछि मात्रै चुनाव भयो ।”

वाग्मतीमा अध्यक्ष ओलीसँग असन्तुष्ट पक्ष र तत्कालीन १० बुँदे सहमति पक्षधरहरुको साथ पाएका अध्यक्ष प्रत्यासी कृष्ण दाहालको उमेदवारी फिर्ताका लागि अध्यक्ष मण्डलले निकै प्रयत्न गरेको थियो । प्रदेश अध्यक्षमा चुनाव लड्दा केन्द्रीय सदस्य पनि गुम्ने भन्दै उमेदवारी फिर्ता लिन उनलाई नेताहरुले आग्रह गरेका थिए । 

ढुंगेललाई अध्यक्ष बनाउने प्रस्ताव अध्यक्ष मण्डलको थियो । दाहालले उक्त प्रस्ताव स्वीकार गरेनन् । “लुम्बनीमा केन्द्रीय सदस्यलाई लैजानुभयो । नेतृत्वले चाहेको व्यक्ति भएकाले उहाँलाई लैजाने । उहाँको पद पनि यथावत राख्ने । मैले चुनाव लड्न नपाउने ?” दाहालले अध्यक्ष मण्डलको प्रस्तावमा रोष प्रकट गरे ।

सहमतिका लागि दबाब दिइएपछि उनले तत्कालीन प्रदेश अध्यक्ष केशव पाण्डेलाई छाड्न तयार रहेको बताए ।  तर, उनको नाममा सहमति हुन सकेन । ढुंगेललाई नै अध्यक्ष बनाउन नेतृत्वले अडान लिइरह्यो । तर, दाहालले आफ्नो नाममा सहमति नभए चुनावमा जाने अड्डी कसे ।
 
पार्टी सत्ताले निर्वाचन टार्न दाहालका प्रस्तावक र समर्थकलाई नै आफ्नो प्रस्ताव र समर्थन फिर्ता लिन दबाब स्रोतको दाबी छ ।

“निर्वाचन रोक्न अन्तिम अस्त्रका रुपमा समर्थक र प्रस्तावकलाई बोलाइयो । उनीहरुलाई फिर्ता गराउने प्रयास भयो । आफैँसँग रहने व्यक्तिहरुलाई समर्थक र प्रस्तावक बनाएकाले उनीहरुको त्यो चाल सफल भएन । त्यो पनि सम्भव नभएपछि मात्रै निर्वाचन भएको हो,” प्रत्यासी दाहालले आफू नजिकका प्रतिनिधिहरुलाई सुनाए ।  

त्यसो त, अध्यक्ष ओलीले सर्वसम्मत रुपमा नै नेतृत्व चयन गर्न निर्देशन दिएका थिए ।  उनले अधिवेशनको उद्घाटन सत्रमा चुनावमा नै गए पनि प्यानल नबनाउन र बनाए उमेदवारी खारेजीको चेतावनीसमेत दिएका थिए । 

तर, उनको निर्देशनको उल्लंघन भयो ।  पदाधिकारी लगभग प्यानल नै बन्यो ।  वाग्मती अधिवेशनको चुनावमा पनि प्यानलको लिस्ट नै बाँडिएको थियो ।  पार्टीको आन्तरिक लोकतन्त्र बलियो बनाउन प्रतिस्पर्धालाई सहज गर्नुपर्ने थियो । 

प्रतिस्पर्धाको आकांक्षा राख्दै उमेदवार बन्नुलाई सकसको विषय बनाइनुले राम्रो सन्देश नदिएको अर्का एक नेता बताउँछन् । 

“एमालेमा उमेदवार बनेर टिक्न सहज छैन । उमेदवार खडा हुनु नै एक खालको जित भन्ने खालको वातावरण सिर्जना गर्नु राम्रो कुरा होइन । यसले राम्रो सन्देश दिएन,” ती नेता भन्छन्, “प्रतिनिधिहरु चुनाव होस् भन्ने चाहन्छन् । नेतृत्वलाई चुनाव गराउन सकस हुनु राम्रो भएन ।”

हाल कर्णाली र कोसी प्रदेशमा पनि एमालेको अधिवेशन जारी छ ।  नेतृत्त्वका छान्न निर्वाचन प्रक्रिया तोकिएको छ । सर्वसहमतिका नाममा मतदान विलम्ब भइरहेको छ । प्रतिनिधिहरु अलपत्र छन् । निर्वाचन गराउन नेतृत्त्वलाई सकस भइरहेको छ । 

“वाग्मतीको जस्तो अधिवेशन लम्बिएको छैन । प्रक्रियाका कुराले केही ढिला भएको हो । कोशीमा आज निर्वाचन हुन्छ,” पोलिट्ब्यूरो सदस्य विशाल भट्टराई दाबी गर्छन् । 

कोसी प्रदेशको उद्घाटन असोज १२ गते भएको हो ।  बन्द सत्र सकिएर नेतृत्व चयन प्रक्रिया अघि बढेको छ । अध्यक्षका लागि विनोद ढकाल र घनश्याम खतिवडा मैदानमा छन् । 

उनीहरु पार्टी अध्यक्षको निर्देशनविरुद्ध प्यानल नै बनाएर चुनावमा होमिएका छन् ।  ढकालको प्यानलमा  सचिव शैलेश लामा र उपसचिव खेम नेपाली छन् ।  खतिवडाको प्यानलमा राजकुमार भण्डारी सचिवको उमेदवार छन् । उपसचिवमा जलवर्षा राजवंशी र देवान राईले उमेदवारी दिएका छन् ।

उपाध्यक्षमा टिका चेम्जोङको मात्रै उमेदवारी छ ।  पार्टी नेतृत्वले प्रदेशको नेतृत्व खतिवडालाई दिन चाहेको छ ।  उनको नाममा सहमतिका लागि ढकाललाई अरु जिम्मेवारी दिन प्रस्ताव नेतृत्वले राखेको थियो ।  तर, ढकालले चुनाव नै नलड्ने अडान लिएका छन् । उनी पूर्वराष्ट्रपति विद्या भण्डारी निकट मानिन्छन् ।

“पार्टी नेतृत्वले घनश्याम खतिवडालाई अध्यक्ष बनाउन चाहेको छ । उनका नाममा सहमति गर्न प्रयास भएको हो,” एक नेताले बाह्रखरीलाई भने, “ढकालजी केन्द्रीय सदस्य हुनुहुन्छ । अहिले उमेदवारी छाडिदिनुुस् । अरु पद लिनुस् भन्दा मान्न तयार हुनुभएन । त्यसैले चुनाव हुँदैछ ।”

त्यसभन्दा अघि नै उद्घाटन भएको कर्णालीको अधिवेशन पनि अलपत्र छ । कर्णाली अधिवेशन १० र ११ तोएिको थियो ।  अधिवेशन थप तीन दिन लम्बिसकेको छ ।  निर्वाचन तालिकाअनुसार मतदान जारी छ । अध्यक्ष ओली र महासचिव पोखरेलले मीनबहादुर शाहीलाई अध्यक्ष बनाउन चाहेका छन् । 

उनीसँग स्थायी कमिटी सदस्य यामलाल कँडेललगायतका साथ पाएका पोलिट्ब्यूरो सदस्य गुलाबजंग शाह मैदानमा उत्रिएका छन् ।  त्यस्तै प्रकाश रोकाया पनि मैदानमा छन् ।  शाह र रोकायालाई उमेदवारी फिर्ता गराउन नेतृत्वले प्रयास गर्यो । प्रयास असफल भएपछि मात्रै चुनाव तय भएको नेताहरु बताउँछन् । त्यहाँ पनि प्यानल नै बनाएर उमेदवार चुनावी मैदानमा छन् । 

लुम्बिनी प्रदेशको अधिवेशनमा पनि चुनाव भयो । वाग्मतीमा पनि चुनाव भयो भने अन्यत्र पनि चुनाव हुने देखिएको छ ।  गण्डकीको अधिवेशन भने भोलिबाट सुरु हुँदैछ । पोलिट्ब्यूरो सदस्य अरुण नेपाल प्रदेश अधिवेशनमा भएको निर्वाचनले तरंग सिर्जना गरेको बताउँछन् । 

“हाम्रो पार्टी जमेको पोखरीजस्तो भएको थियो । जमेको पोखरीमा विभिन्न ढंगले तरंग सिर्जना गर्न सकिन्छ,” उनी भन्छन्, “पार्टीको आन्तरिक जीवनमा लोकतान्त्रिक अभ्यास गर्नुपर्छ । यो चुनावले तरंग ल्याएको छ ।”

चुनावमा हार–जित स्वभाविक भएकाले त्यसलाई सामान्य ढंगले लिनुपर्ने उनी बताउँछन् । उनी अब पार्टीको आन्तरिक लोतकतन्त्र ट्रयाकमा आउने विश्वास पनि गर्छन् ।

“पार्टीको आन्तरिक जीवन ट्रयाकमा आउँदैछ भन्ने लाग्छ । लोकतन्त्र भनेको चुनाव गर्नु मात्रै त होइन,” उनी भन्छन्, “केही समयदेखि पार्टीको लोकतान्त्रिक अभ्यास कमजोर भएको थियो । अब चुनावले ट्रयाकमा आउँछ । यसले क्षति गर्दैन ।”