काठमाडौं । मनाङ एयरको हेलिकोप्टर मंगलबार दुर्घटनामा परेसँगै नेपालमा हालसम्म ३८ वटा हेलिकोप्टर दुर्घटना भएका छन् । मंगलबार बिहान सोलुखुम्बको लिखुपिके–५ लामजुरामा हेलिकोप्टर दुर्घटना हुँदा पाइलटसहित ६ जनाको मृत्यु भएको छ ।

नेपालमा पहिलोपटक सन् १९७९ को डिसेम्बर २७ मा नेपाली सेनाको भीभीआईपीको हेलिकोप्टर दुर्घटना भएको थियो । लाङटाङमा दुर्घटना हुँदा ६ जनाको मृत्यु भएको थियो ।

त्यसयता नेपालमा हालसम्म ३८ वटा हेलिकोप्टर दुर्घटना भएको नेपाल नागरिक उड्डयन प्राधिकरणको ‘एभियसन सेफ्टी' रिपोर्टमा उल्लेख छ । हालसम्म हेलिकोप्टर दुर्घटनामा ९६ जनाको मृत्यु भएको छ ।

यसरी दुर्घटना भइरहँदा नेपाली आकाशमाथि निरन्तर प्रश्न उठ्ने गरेको छ । विभिन्न समयमा हुने दुर्घटनालाई नेपाल नागरिक उड्डयन प्राधिकरण (क्यान)को भूमिकासँग पनि जोडिन्छ । तर, प्राधिकरण यसलाई मान्न तयार छैन । 

"हामीले नियामकका रूपमा गर्नुपर्ने काम कडाइका साथ गरिरहेका छौँ । पछिल्लो समय भएका दुर्घटनाले हामीलाई झस्काएको छ । हामी पनि थप सचेत हुन्छौँ । तर, वायुसेवा कम्पनी र पाइलट बढी जिम्मेवार हुनुपर्छ । तर, क्यान चुकेको जस्तो लाग्दैन," क्यानका सहप्रवक्ता ज्ञानेन्द्र भुलले बाह्रखरीसँग भने ।

किन हुन्छ दुर्घटना ?

क्यानका अनुसार नेपालमा विशेष गरी तीनवटा कारणले हेलिकोप्टर दुर्घटना हुने गरेको छ; पहिलो मौसम, दोस्रो प्राविधिक कारण र तेस्रो मानवीय त्रुटि ।

हेलिकोप्टर उडानका लागि पाँच किलोमिटरसम्मको भिजिबिलिटी अनिवार्य हुन्छ । यसैगरी बादल सतहबाट १५ सय फिट भन्दा माथि भएपछि मात्र हेलिकोप्ट उडान गर्न पाइन्छ ।

क्यानका सहप्रवक्ता भुलको भनाइमा नेपालमा भएका अधिकांश हेलिकोप्टर उड्दाउड्दै मौसम बिग्रिँदा भएका छन् । "नेपालमा भएका करिब ७० प्रतिशत हेलिकोप्टर उड्दाउड्दै मौसम बिग्रिँदा नियन्त्रण गुमाएर डाँडाकाँडामा ठोक्किँदा भएका छन्," उनले भने ।

त्यसैगरी आकाशमा उड्दै गर्दा प्राविधिक समस्या आएर हुने आगलागीका कारण नियन्त्रण गुमाएर हेलिकोप्टर दुर्घटना हुने गरेको छ । 

क्यानले तेस्रो कारणकारूपमा कहिलेकाहीँ पाइलबाट हुने मानवीय त्रुटिलाई लिएको छ । 

"चौथो कारण अवतरणका क्रममा आउने समस्या रहेको छ । जसमा धेरै भारी हुँदा पनि अवतरणमा समस्या आउने गरेको छ," उनले भने ।

क्यानले दुर्घटनामा कमी ल्याउन कारबाहीको दायरालाई पनि बढाएको छ । अर्कोतिर पाइलटले उडान गर्न पाउने समय पनि घटाएको छ । तर, दुर्घटनामा कमी आउन सकेको छैन ।

"कारबाही गर्ने काम भइरहेको छ । कारबाहीको दायरा बढाएका छौँ । अहिले पाइलटले उडान गर्ने समय १५ घण्टाबाट १० घण्टामा झारेका छौँ । तर, पनि दुर्घटनामा कमी आएको देखिँदैन । कारबाही मात्र समाधान होइन," भुलले भने । 

कुन कम्पनीको हेलिकोप्टर कहिले दुर्घटना भयो ?

नेपाली आकाशमा पहिलोपटक सन् १९७९ मा भएको हेलिकोप्टर दुर्घटनापछि सन् १९९३ अप्रिल २७ मा हिमालयन हेलिकोप्टर लाङटाङमा दुर्घटना भएको थियो । त्यसपछि सन् १९९६ मा नेपाल एयरवेजको हेलिकप्टर सोटाङमा दुर्घटना भएको थियो ।

यस्तै, सन् १९९७ सेप्टेम्बर ३० मा कर्णाली एयरको सोलुखुम्बुको थुप्तेनचोलिङ दुर्घटना भएको  थियो । उक्त दुर्घटनामा एकजनाको मृत्यु भएको थियो ।

सन् १९९७ कै डिसेम्बर १३ मा गोर्खा एयरलाइन्सको हेलिकोप्टर कालिकोटमा दुर्घटनामा पर्‍यो ।

यस्तै, सन् १९९८ को जनवरी ४ मा भीभीआईपी फ्लाइट दिपायलमा दुर्घटना भएको थियो । सन् १९९८ को अक्टुबर २४ मा एसियन एयरलाइन्सको हेलिकोप्टर मुलखर्कमा दुर्घटनामा परेको थियो । जसमा तीनजनाले ज्यान गुमाए ।

सन् १९९९ को अप्रिल ३० मा कर्णाली एयरको हेलिकोप्टर सिन्धुपाल्चोकको लिसङ्खूमा दुर्घटना भएको थियो । सन् १९९९ कै मे १३ मा मनकामना एयरवेजको हेलिकोप्टर रामेछापमा दुर्घटना भएको थियो ।

सन् २००१ सेप्टेम्बर ११ मा एयर अनन्याको हेलिकोप्टर हुम्लाको मिमिमा दुर्घटना भएको थियो ।

यस्तै, २००१ कै नाभेम्बर १२ मा फिस्टल एयरको हेलिकोप्टर मुगुको रारामा दुर्घटना हुँदा चारजनाले ज्यान गुमाए ।

सन् २००२ मे १२ मा कर्णाली एयरको हेलिकोप्टर मकालु बेसक्याम्पमा दुर्घटना भएको थियो । २००२ कै सेप्टेम्बर ३० मा एसियन एयरलाइन्सको हेलिकोप्टर सोलुखुम्बमा दुर्घटना हुँदा ११ जनाको मृत्यु भएको थियो । एसियन एयरलाइन्सको अर्काे हेलिकोप्टर सोलुखुम्बमा दुर्घटना हुदाँ दुई जनाको मृत्यु भएको थियो ।

यस्तै, सिम्रिक एयरको हेलिकोप्टर २००३ मे २८ मा एभेरेस्ट बेसक्याम्पमा दुर्घटना हुँदा दुईजनाको मृत्यु भएको थियो । सन् २००५ जनवरी ४ मा भएको एयर डाइनेस्टी हेली सर्भिसको हेलिकोप्टर रामेछापमा दुर्घटनामा पर्दा तीनजनाको ज्यान गयो ।

सन् २००५ को जुन २ मा एभरेस्ट बेस क्याम्पमा श्री एयरलाइन्सको हेलिकोप्टर दुर्घटनामा परेको थियो । सन् २००६ मे ७ मा हेलिहस्ना सर्भिसको हेलिकोप्टर धौलागिरी बेसक्याम्पमा दुर्घटना भएको थियो । सन् २००६ कै अगस्ट ८ मा कर्णाली एयरको हेलिकोप्टर त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा दुर्घटना भएको थियो । सन् २००६ को सेप्टेम्बर ३ मा एयर डाइनेस्टी हेली सर्भिसको हेलिकोप्टर धौलागिरी बेसक्याम्पमा दुर्घटना भएको थियो ।

सन् २००६ सेप्टेम्बर २३ मा श्री एयरलाइन्सको हेलिकोप्टर ताप्लेजुङको घुस्नामा दुर्घटना हुँदा २४ जनाको मृत्यु भएको थियो । सन् २००६ नोभेम्बर २३ मा सिम्रिक एयरको हेलिकोप्टर जुम्लाको रारालिहीमा दुर्घटना भएको थियो ।

सन् २००८ जुन २९ मा फिस्टल एयरको हेलिकोप्टर अन्नपूर्ण बेस क्याम्पमा दुर्घटना भएको थियो ।

सन् २०१० नोभेम्बर ७ मा फिस्टल एयरकै हेलिकोप्टर आमाडब्लाम माउन्टेनमा दुर्घटना हुँदा दुईजनाको मृत्यु भएको थियो । सन् २०११ नोभेम्बर २९ मा सोलुखुम्बुमा फिस्टल एयरकै हेलिकोप्टर दुर्घटना भएको थियो ।

सन् २०१३ जुन १९ मा पनि फिस्टल एयरको हेलिकोप्टर सिमिकोटमा दुर्घटना हुँदा एकजनाको मृत्यु भएको थियो ।

सन् २०१४ अगस्ट ३ मा सिन्धुपाल्चोकमा भएको फिस्टल एयरकै अर्को हेलिकोप्टर दुर्घटनामा एकजनाको मृत्यु भएको थियो ।

सन् २०१५ जुन २ मा माउन्टेन हेलिकोप्टरको हेलिकोप्टर सिन्धुपाल्चोकको यमुना डाँडामा दुर्घटना हुँदा चारजनाको मृत्यु भएको थियो । सन् २०१५ जुन २२ मा भएको सिम्रिक एयरको हेलिकोप्टर गोर्खाको सम्डुमा दुर्घटना भएको थियो ।

सन् २०१६ मार्च १७ मा फिस्टल एयरको हेलिकोप्टर लाङटाङमा दुर्घटना भएको थियो । सन् २०१६ अगस्ट ८ मा नुवाकोट बेटनीमा भएको फिस्टल एयरकै हेलिकोप्टर दुर्घटनामा सातजनाको मृत्यु भएको थियो ।

सन् २०१८ जुन ३० मा सिम्रिक एयरको हेलिकोप्टर ग्रान्ड रुफटप हेलिप्याडमा दुर्घटना भएको थियो ।

सन् २०१८ अगस्ट १४ मा मनाङ एयरको हेलिकोप्टर हुम्लाको हिस्लामा दुर्घटना हुँदा एकजनाको मृत्यु भएको थियो ।

सन् २०१८ सेप्टेम्बर ८ मा अल्टिच्युड एयरको हेलिकोप्टर धाडिङमा दुर्घटना हुँदा ६ जनाको मृत्यु भएको थियो ।

सन् २०१९ फेब्रुवरी २७ मा भएको एयर डाइनेस्टीको हेलिकोप्टर ताप्लेजुङको पाथिभरामा दुर्घटना हुँदा सातजनाको मृत्यु भएको थियो ।

सन् २०१९ को अप्रिल १४ मा लक्ला एयरपोर्टमा मनाङ एयरको हेलिकोप्टर दुर्घटना भएको थियो ।

सन् २०२३ मा मे ५ मा सिम्रिक एयरको हेलिकोप्टर संखुवासभामा दुर्घटना हँदा एकजनाको मृत्यु भएको थियो ।