‘ओइ, किन नखाएको ? खाऊ !’ सुनील दाजु (सुनीलकुमार शर्मा)ले भनिरहँदा पनि अमलेट र पाउरोटीमा हात गएन ।

वयोवृद्धा रोशना म्याडमले मतिर हेरिन् । म झनै खुम्चिएँ । चक्कु र काँटा उठाएर अमलेट र ब्रेड दाब्नुपर्ने, मैले सकिनँ । जानेको भए पो दाब्नु !

दाजुले सायद कुरो बुझे । भने, ‘हातैले खाऊ ।’

त्यसपछि केही नबोली दुवै हातले समातेर बिहानी खाजामा धावा बोलेँ । दाजु र उनलाई देहरादुनमा पेइङ गेस्ट राख्ने म्याडमका मुखसँगै चक्कु र काँटा चलिरहेका थिए ।

४० वर्षअघि पोखराको एउटा होटेलमा बिहानी ब्रेकफास्ट लिँदाको यो घटना आज पनि मेरो मस्तिष्कमा ताजा छ । आफू भर्खर मधेसबाट राजधानी उक्लिएको । काँटाले खान त जानेको थिइनँ, त्यसमाथि चक्कु – सातै लियो ।

दुवैले चक्कु दाहिने हातमा र काँटा देब्रे हातमा लिएको देखेर मेरो अलमल बढेर गएको थियो । त्यसैले काँटाले नै खाजा खान सक्ने अवस्था भए पनि मैले हिम्मत गर्न सकिरहेको थिइनँ । फलतः दश औँला मेरो भागमा पर्यो ।

मानिसले खान पनि सिक्नुपर्ने रहेछ । यही मनन गर्दै त्यसपछिका दिनमा काँटा र चक्कुको प्रयोग गर्न सिकियो । अचेल परेका बेला चक्कुले अन्डा, पाउरोटी मात्र होइन, डोसा, चिकेन तन्दुरी पनि काटेर खाइन्छ । र पनि लाग्छ– अझै राम्ररी जानिएको छैन खान ।

पोखराको त्यो अप्ठेरोले काँटा चम्चाको प्रयोगसँगै खाना खाने तरिका सिकाउँदै लगेको थियो । यसरी नै खानलाई सिक्दै गइयो । 
०००  
सुनेको हो– आमाको पेटदेखि कोही कसैले जानेर आएको हुँदैन । धरामा जन्मिएपछि मात्र एउटा मानिसले सिक्नुपर्नेजति सबै सिक्दै जान्छ । हिँड्न सिक्छ, बोल्न सिक्छ । बस्न–खान सिक्छ । पढ्न–लेख्न सिक्छ ।

र, जिन्दगी रहुन्जेल उसले सिक्ने काम मात्र गरिरहेको हुन्छ । जुन दिन उसले यो धरा छोड्छ, सिक्नेक्रम पनि त्यसै क्षणदेखि बन्द हुन्छ ।

कहिलेकाहीँ सुन्छौँ कतिपय विद्वान्हरूले भनेका कुरा, ‘म त यस क्षेत्रको सामान्य विद्यार्थी मात्र हुँ ।’ र, तिनको यही ‘विद्यार्थी हुँ’ मा लुकेको हुन्छ – विनयशील व्यक्तित्व । नम्र व्यवहार ।

विद्यार्थी अर्थात् केही सिकिरहेको मानिस । केही जानकारी लिँदै गरेको व्यक्ति । केही जान्ने/बुझ्ने/सिक्ने प्रयास गरिरहेको मान्छे । यसले के पनि देखाउँछ भने – केही कुरा जान्न, बुझ्न वा सिक्न समय तगारो हुन्न रहेछ । सिक्नलाई उमेरले छेक्दैन ।

सिक्ने उमेरमा हामी सबैले सिक्दै गयौँ । जान्दै गयौँ । नयाँनयाँ विषयबारे जानकारी लिँदै गयौँ । अनि, जुन विषयमा रस बस्यो, त्यो आदत बन्यो । त्यो विषयमै थप सिकिँदै हिँडियो । 
०००
नजान्दाको अप्ठेरोले के गर्ने कसो गर्ने अवस्थामा पुर्याउँछ । यस्ता दुई/चार प्रसंग मैले भोगेको छु ।

दार्जिलिङको एउटा प्रसंग सम्झिँदा मलाई सधैँ हाँसो उठ्छ । आफैँ सोच्द छु र हाँस्छु ।

म दिदीको पछि लागेर पहिलोपटक दार्जिलिङ पुगेको थिएँ । २०४७ साल चैततिरको कुरा हो । अनीता दिदी (अनीता ढुंगेल)का दुवै छोरा सौरभ र श्रीद्ध तिनताक खर्स्याङ र दार्जिलिङमा पढ्थे । उनीहरूलाई भेट्न भनेरै दिदी, धन दिज्यू र मोना भाउजू (मोना शर्मा)सँगै दार्जिलिङ पुगेको थिएँ । दार्जिलिङको यो मेरो पहिलो यात्रा थियो ।

काठमाडौंदेखि काँकडभिट्टासम्म नाइट बसको यात्रा । अघिल्लो दिन दिउँसो ३ बजे काठमाडौं छोडेका हामी भोलिपल्ट साँझ ५ बजेतिर मात्रै दार्जिलिङ पुगेका थियौँ, काँकडभिट्टा, बागडोगरा, सिलिगुढी र खर्स्याङ हुँदै ।

देशमा पहिलो आमनिर्वाचनको प्रचारप्रसार चुलीमा थियो । हामी भने दुई/चार दिनलाई दार्जिलिङ जाँदै थियौँ । त्यसैले विभिन्न विषयहरूमा गफिँदै गन्तव्यमा पुग्यौँ ।

दार्जिलिङ पुग्नासाथ कोठा बुक गरिएको होटेलमा सामान राख्यौँ । केही समयपछि स्थानीय स्कुलमा पढ्ने श्रीद्ध भान्जालाई एक/दुई दिनका लागि दिदीले होस्टेलबाट होटेलमा ल्याउनुभयो ।

साँझपखको दार्जिलिङ केही बेर एक्लै घुमेँ । ‘पहाडों की रानी’ पनि भन्छन् क्यारे – दार्जिलिङलाई ! केही बेर रानी सहर दार्जिलिङको सडकमा एक्लै हिँडे । एलिस भिल्लाबाट चौरस्तासम्मै ।

चौरस्ताकै एउटा दोकानमा मैले दुईवटा क्यासेट किनेको थिएँ, शिवकुमार शर्मा र हरिप्रसाद चौरसियाको ‘कल अफ द भ्याली’ र हिन्दी फिल्म ‘साजन’का गीतहरू । ती दुवै क्यासेटको अहिले कुनै अर्थ छैन । त्यसैले साथमा छैन ।

चौरस्ताको सन्ध्याकालीन घुमघामपछि फर्किएँ, फेरि एलिस भिल्ला नै । एलिस भिल्ला अर्थात् त्यसबखत हामी बसेको होटेल ।

काठमाडौं—दार्जिलिङ यात्रा लामो भए पनि पेट खाली थिएन । केक र पाउरोटीका विभिन्न परिकारले पेट टन्न थियो । त्यसैले पनि साँझको घुमघाममा निस्किएको थिएँ ।

चैतको दार्जिलिङ । घुम्दै अँध्यारो भइसकेको थियो । अब पेटले पनि दालभात खोज्न थालिसकेको थियो । त्यसैले हामी पाँचैजना खाना खान डाइनिङ टेबलमा बस्यौँ । केही बेरमै हाम्राअगाडि माछाभातको थाली लागेको थियो ।

माछाभातको बास्नाले भोक झन् बढेर गयो । दायाँबायाँ नहेरी खानामा धावा बोलेँे मैले । कतिखेर थालको भात सकाएर थप खाना र माछाको रस मागौँ भन्नेमा थिएँ म ।

दिदीहरूको तुलनामा मेरो खान्कीखुराकी निकै बढी थियो । त्यसैले थालमा पस्किएको भात सकाउन मलाई कुनै बेर लागेन । र, थप खाना मागेँ ।

खाना र तरकारी मज्जाले थपेँ । अब भने खाने गति थोरै सुस्त भयो । अनि, कुरा गर्दै खान थालेँ । ठिक त्यसै बेला एउटा बाउलमा तातोपानी र आधा कागती ल्याएर राखिदिए, हामी सबैका छेउमा वेटरले ।

यो के हो ? हेर्दा प्लेन सुपजस्तै लाग्छ । खान हुने हो कि होइन ? खाने नै हो भने कसरी खाने ? दिमागले यस्तै सोच्न थाल्यो । मेरा लागि नितान्त नौलो थियो त्यो ।

नजानीनजानी किन अगाडि सर्नु ! अरूले जे गर्छन् त्यही गर भन्ने मनले आदेश दियो । केही समय कुर्दा के नै फरक पर्थ्यो र !

म थपेको खाना सिध्याउनतिर लागेँ । ध्यान अरूका बाउलतिर पनि जान्थ्यो । केही बेरमै देख्दै थिएँ, दिदी र भाउजूले बाउलको पानीमा कागती निचोरेर हात धुँदै गरेको ! उहाँहरूले हात धोएर सँगै राखिएको रुमालमा हात पुछ्नुभयो ।

म चारनाल चित्त भएँ । नजान्नु पनि राम्रो हैन रहेछ ! आफैँले आफैँलाई धिक्कारेँ । जसलाई म प्लेन सुप ठानिरहेको थिएँ, त्यो हात धुने पानी रहेछ !

धन्न, थपेको भातले मलाई बचाएको थियो । काठमाडौंका कतिपय रेस्टुराँमा मःमसँग खाएको प्लेन सुप सम्झिएर कागती निचोरेर सुरुप्प पारेको भए मेरो के हाल हुन्थ्यो होला !

काठमाडौं फर्किएको वर्षौँपछि मात्र मैले दिदीलाई यो प्रसंग सुनाएको थिएँँ । दिदी मज्जाले हाँस्नुभयो ।
००० 
२०३३/३४ सालतिर गाउँमा थिएँ । मधेसको गाउँ, दुई/चार पोखरी हुने नै भयो । गाउँमा रहँदा सिक्नेक्रम जारी थियो । त्यसताका पौडी खेल्न सिकिरहेको थिएँ । अनि, सिक्दै थिएँ चंगा उडाउन, साइकल चलाउन ।

मधेसमा पोखरीसँगको निकटता अस्वाभाविक थिएन । भ्यायो कि पोखरीतिर दौडिहाल्यो ।

मेरो हकमा भने पौडीको नाममा पोखरीको कातकात उफ्रिने काम मात्र हुन्थ्यो । यसरी पानीमा उफ्रिनु भनेको छेउको पानीलाई पहेँलो र धमिलो बनाउनु मात्र हुन्थ्यो । अनि, दनादन ममाथि गालीको बौछार चल्थ्यो – नुहाउनेहरूबाट ।

मेरो भान्दाइ किरण ढकाल पौडीमा जाबिड भइसकेको थियो । ऊ साइकल चलाउनमा पनि त्यतिकै जान्ने थियो । त्यसैले मलाई पौडी र साइकल चलाउन सिकाउने जिम्मा उसले नै लियो ।

पोखरीमा सँगै रहन्थ्यो किरण । कहिलेकाहीँ अरू साथी पनि हुन्थे । समयको टुंगो थिएन । स्कुल नगएको दिन हाम्रा दुई/चार घण्टै पोखरीमा बित्दथ्यो । पढ्ने काममा गइएन । त्यसैले अरू कामै पनि त भएन, पौडी खेल्नुबाहेक ।

किरणले मेरा हातखुट्टा समाइसमाइ पौडी खेल्न सिकाएको थियो । सुरुसुरुमा गर्दनिया दिएर पानीमा नमुन्ट्याएको होइन उसले ! सायद, त्यति नगरेको भए मैले पौडी खेल्न जान्ने पनि थिइनँ ।

त्यसपछि त मौका मिल्यो कि पोखरीको डिलबाट पानीमा हामफाल्यो । अनि, पोखरीबीचमा रहेको जाइटलाई छोएर फर्किने खेल खेल्यो ।

यसरी पौडी खेल्न जानेको मैले । सुनील दाजुसँग फेवातालमा मिले पौडी खेल्ने मन बनाएको थिएँ । भ्याए फेवाको एउटा कुनामा गएर पौडी खेल्न तम्सिएका थियौँ । तर, पौडिने मौका नै मिलेन । केही बेर बोटिङ गरेर हामी तीनैजना होटेल फर्किएका थियौँ ।
०००
सिक्नुपर्ने कुरा धेरै छन् । सिकेरै सकिँदैन, केके सिक्नेसिक्ने ! अचेल होटेलमै पनि कसरी खाने भनेर जान्नुपर्छ । होटेलको ढोका खोल्ने र बत्ती बाल्न पनि सिक्नुपर्ने भइसकेको छ ।

धेरैपटक धेरै ठाउँका होटेल र लजमा बसेको छु । एकताका हरेक एक/दुई महिनामा सात/दश दिनलाई काठमाडौं छोड्नुपर्थ्यो । त्यस क्रममा पशुपतिनगरदेखि धनगढीसम्मका होटेलहरूमा बास बसियो । ढोकाको चाभी कहिले खल्तीमै हालेर हिँडियो त कहिले काउन्टरमै पनि छोडियो ।

केही महिनाअघि पोखरामै केही नयाँ कुरा जानियो । होटेलको रिसेप्सनमा नाम दर्ता गरेपछि एटीएम कार्डजस्तै एउटा कार्ड हात लाग्यो । यस्तो कार्डको प्रयोग गरेर मैले अहिलेसम्म ढोका खोलेको थिइनँ ।

थोरै असजिलो लाग्यो । मैले कोठा देखाउन भनेँ । होटेलकै एक भाइ कोठा देखाउन अघि बढे । साँचोको काम गर्ने कार्ड मैले उनको हातमा राखिदिँदै भनेँ, ‘भाइ, अगाडि लाग्नुस् ।’

उनी अघि लागे । म पछिपछि । कोठा अघिल्तिर पुगेर उनले सेन्सर स्पेसमा कार्ड देखाए । ढोका खुल्यो । मैले पनि जानेँ, ढोका खोल्न यो नयाँ प्रविधिको साँचो कसरी प्रयोग गर्नुपर्छ भनेर ।

त्यति मात्र होइन, भित्र ढोकासँगै रहेको एउटा पकेटमा कार्ड छिराएपछि मात्रै कोठाको बत्ती बल्ने । त्यो काम पनि होटेलका भाइले गरे । मैले सिक्ने काम गरेँ । यस्ता सिक्नुपर्ने धेरै काम अझै कतिकति बाँकी होलान् ।

धेरैअघि एउटा होटेलमा बस्दा बाथरुमको धाराबाट तातोपानी निकाल्न नजान्दा फोन गरेर होटेल स्टाफलाई बोलाउनुपरेको थियो । होटेलका कर्मचारीले तातोपानी झर्ने र त्यसलाई चिसो पानीसँग मिसाउने तरिका सिकाएपछि मात्रै मैले नुहाउन पाएको थिएँ ।

अहिले त झनै गाह्रो भएको छ, आधुनिक बाथरुमको प्रयोग ।  
०००
लाग्छ– अझै पनि धेरै कुरा सिक्न बाँकी नै छ, जुन समयले सिकाउँदै जानेछ ।