बुटवल । कपिलवस्तुकाे जगदीशपुर ताल अब पन्छी आरक्ष बन्ने भएको छ । चरा पर्यटनको विकास र आकर्षण बढाउन ताललाई पन्छी आरक्ष घोषणा गर्न लागिएको हो ।

चरा संरक्षण गरी पर्यापर्यटनको विकास गर्दै स्थानीयलाई आयआर्जन र रोजगारीसँग जोडेर जीविकोपार्जनमा सहयोग पुर्‍याउनेगरी पन्छी आरक्ष बनाउन लागिएको हाे । 

वन, वातावरण तथा पर्यापर्यटन विशेषज्ञ विश्वनाथ ओली र गणेशराज जोशीको टोलीले अध्ययन गरेर पन्छी आरक्षका लागि उपयुक्त रहेको बताएपछि डिभिजन वन कार्यालयले लिँदै प्रक्रिया थालेको हो । स्थानीय समुदायसँग छलफल गरी आरक्ष बनाउन उपयुक्त हुने राय आएपछि प्रक्रिया अघि बढाइएको हाे । 

हरित अर्थतन्त्र विकास केन्द्रले पेस गरेको कार्ययोजना अनुसार लुम्बिनी प्रदेश वन, वातावरण तथा भूसंरक्षण मन्त्रालयले घोषणाको प्रक्रिया सुरु गरेको छ । 

यसका लागि प्रदेशको अन्तरमन्त्रालय सहमति लिन पत्राचार गरिएको मन्त्रालयका वन व्यवस्थापन, योजना तथा अनुगमन महाशाखा प्रमुख नारायणदेव भट्टराईले बताए । "घोषणामात्र गर्ने होइन," उनले भने, "चरा संरक्षण र पर्यापर्यटनको विकासका लागि काम पनि गर्ने हो ।"

पन्छी आरक्ष बनाएर पर्यापर्यटन विकास गर्न डिभिजन वनले ६ महिना लगाएर पाँचवर्षे व्यवस्थापन कार्ययोजना बनाएको छ । 
त्यसका लागि २३ करोड ६० लाख रुपैयाँ प्रस्ताव गरिएको छ ।

मन्त्रालयले आगामी आवका लागि २५ लाख बजेट विनियोजन गरेको छ । अन्य स्रोत संरक्षणसँग सम्बन्धित संस्था र सरोकारवालासँग जुटाएर काम थाल्ने महाशाखा प्रमुख भट्टराईले बताए । रामसार क्षेत्रमा सूचीकृत नेपालका १० सीमसार क्षेत्रमध्ये जगदीशपुर ताल पनि एक हो ।

तालकाे पृष्ठभूमि
कपिलवस्तु नगरपालिका–९ र १० मा रहेको जगदीशपुर ताल १५७ हेक्टर क्षेत्रफलमा फैलिएको छ । १९७२/१९८० मा सिँचाइ प्रयोजनका लागि निर्माण गरिएको ताल अहिले चरा अवलोकनका लागि मुलुककै उत्कृष्ट गन्तव्य बनेको छ ।

बसाइँसराइ गरी आउने पाहुना चरा, विभिन्न प्रजातिका माछा, उभयचर, आसपास पाइने वन्यजन्तु, वनस्पति यहाँका मुख्य जैविक विविधता हुन् ।

आईयूसीएन नेपालले गरेको एक अध्ययनले यस क्षेत्रमा ४३ प्रजातिका माछा, १० प्रजातिका उभयचर, ४२ प्रजातिका सरीसृप र ३२ प्रजातिका स्तनधारी जनावर पाइने उल्लेख छ । ताल क्षेत्रमा १६७ प्रजातिका चरा पाइन्छन् । त्यसमध्ये ९२ प्रजातिका रैथाने, ८ प्रजातिका गर्मी याममा आउने, ६४ प्रजातिका जाडो याममा आउने र ३ प्रजातिका आंशिक प्रवासी रहेको अध्ययनले देखाएको छ ।

विश्वमै दुर्लभ मानिने वन्यजन्तु पानीबिरालो र ८ प्रजातिका चरा पनि यहाँ पाइन्छन् । बर्ड सेन्चुरी घोषणा गर्न डिभिजन वनले प्रतिवेदन स्विकृतिका लागि मन्त्रालयमा पठाएको योजना शाखा प्रमुख केशर खड्काले बताए ।

लुम्बिनी प्रदेश वन ऐन २०७८ को परिच्छेद ११ को दफा ४५ मा प्रदेश सरकारले रैथाने तथा आगन्तुक पन्छी र संकटापन्न वन्यजन्तुको वासस्थान संरक्षण तथा वन्यजन्तु आवतजावत गर्ने प्रदेशभित्रको कुनै क्षेत्रलाई वर्ड सेन्चुरी वा जैविक मार्ग घोषणा गर्न सकिने व्यवस्था छ ।