बुटवल । १०९ स्थानीय तह रहेको लुम्बिनी प्रदेशमा वैशाख ३० गते भएको स्थानीय तह निर्वाचनको १०८ वटा तहको नतिजा आएको छ भने तिलोत्तमा नगरपालिकाको मतपरिणाम आउन बाँकी छ । मतपरिणाम आएपछि यतिबेला जिल्लासम्बन्धी समिति गठनको प्रक्रिया अगाडि बढ्न थालेको छ । १२ जिल्ला रहेको लुम्बिनी प्रदेशमा पनि जिसस गठनको तयारीमा दलहरू लाग्न थालेका छन् । 

लुम्बिनीका सात जिल्लामा नेतृत्वकोे टुंगो लागेको छ भने बाकी पाँच जिल्लामा निर्णय गर्न बाँकी छ । गठबन्धनमा सहमति भए अनुसार प्युठान जिल्लामा राष्ट्रिय जनमोर्चाले जिसस पाउने जनाइएको छ । यद्यपि, यसको आधिकारिक घोषणा हुन बाँकी छ ।

यस्तो छ जिसस गठन हुने प्रावधान 

 पालिकाहरूबाट निर्वाचित पदाधिकारीहरू मतदाता रहने संवैधानिक व्यवस्थाअनुसार जिसस गठन हुने हुँदा नयाँ स्थानीय जनप्रतिनिधि निर्वाचित भएसँगै जिसस गठन प्रक्रिया सुरु भएको हो । जिससको निर्वाचनको अन्तिम मतपरिणाम सार्वजनिक हुँदै गर्दा जिसस गठनको रस्साकस्सी सुरु भएको छ । जिसस गठनबारे नेपालको संविधान २०७२ को धारा २२० अनुसार जिल्लाका पालिकाहरूबीच समन्वय गर्न जिसस गठन गरिन्छ । 

निर्वाचनको मतपरिणाम सार्वजनिक भएको ३० दिनभित्र त्यो सभा बसिसक्नुपर्ने र उक्त सभाले जिसस गठन गर्ने व्यवस्था छ । जिससमा एक प्रमुख, एक उपप्रमुख, कम्तीमा तीन जना महिला र कम्तीमा एक जना दलित वा अल्पसंख्यक सहित बढीमा नौ सदस्य रहने व्यवस्था छ । यसमा उमेदवार हुने व्यक्ति गाउँसभा वा नगरसभा सदस्य निर्वाचित भएको हुनुपर्दछ ।

निर्वाचन आयोगको पछिल्लो नतिजाअनुसार नेपाली कांग्रेसले आफ्नो नेतृत्वमा तीन जिल्लामा जिसस गठन गर्नेछ भने माओवादी केन्द्र र नेकपा एमालेले २–२ जिल्लामा जिसस गठन गर्नेछन् ।  जिसस बनाउन एकल दलको बहुमत पुग्नुपर्दछ । पर्याप्त मत आएकोले एकल नेतृत्वले गठन गर्नेछन् भने बाँकी जिल्लामा भने बहुमत नआएका दलहरूले गठबन्धन वा सहमतिमा मात्र जिसस बनाउन सक्ने निर्वाचन परिणामले देखाएको छ ।

कुन जिल्लामा कुन दलले एकल गठन गर्ने ?

नेपाली कांग्रेसको बर्दिया, दाङ र बाँकेमा एकल बहुमत पुगेको छ । माओवादी केन्द्रले रोल्पा र पूर्वी रुकुम तथा नेकपा एमालेले पाल्पा र अर्घाखाँचीमा एकल बहुमत पुर्याएका छन् । एकल बहुमत पुगेको जिल्लामा जिसस गठनको लागि तालमेल वा गठबन्धन आवश्यक पर्दैन । 

नेपाली कांग्रेसले एकल बहुमत ल्याएको बर्दियाको कुल मतभार १६ छ । यहाँ कांग्रेसले ५ प्रमुख र ४ उपप्रमुख जित्दै ९ मतभार आफ्नो पक्षमा राखेको छ । यहाँ कांग्रेसले एक्लै जिल्ला समन्वय समिति गठन गर्न सक्नेछ । जहाँ एमालेको १ प्रमुख र ३ उपप्रमुख गरी ४, माओवादी केन्द्रको २ प्रमुख र १ उपप्रमुख गरि ३ मतभार छ ।

यता २० मतभार रहेको दाङ जिल्लामा नेकपाले कांग्रेसले एकल बहुमत पुर्याएको छ । ५ पालिका प्रमुख र सात पालिका उपप्रमुख गरी १२ मतभार कांग्रेसको छ । एमालेको २ प्रमुख र ३ उपप्रमुख गरी ५ र माओवादी केन्द्र ३ प्रमुखसहित ३ मतभार छ ।  १६ मतभार रहेको बाँके जिल्लामा पनि नेपाली कांग्रेसको जिल्ला समन्वय समिति गठन गर्न एकल बहुमत छ । ६ पालिका प्रमुख र ५ उपप्रमुख गरी ११ मतभार कांग्रेस सँग छ । माओवादी केन्द्रको १ प्रमुख र १ उपप्रमुख गरी २,जसपाको १ प्रमुख र २ उपप्रमुख गरी ३ मतभार छ ।

नेकपा माओवादी केन्द्रले रोल्पा र पूर्वी रुकुममा एकलको बहुमत पुर्याएको छ । कुल मतभार २० रहेको रोल्पामा १४ मतभार माओवादीसँग छ ।  ७–७ प्रमुख र उपप्रमुख जितेको माओवादीले एकल बहुमतको जिसस बनाउन सक्नेछ । यहाँ कांग्रेसको  २ प्रमुख र ३ उपप्रमुख गरी ५ र एमालेको १ प्रमुखसहित १ मतभार छ ।

६ मतभार रहेको पूर्वी रुकुममा सबै स्थानमा माओवादी केन्द्रले जितेको छ । ३ प्रमुख र ३ उपप्रमुखसहित ६ मतभार नै माओवादीसँग छ । यहाँ माओवादीले एकल बहुमतको जिसस बनाउनेछ । यसैगरी, नेकपा एमालेले पाल्पा र अर्घाखाँचीमा एकल बहुमत प्राप्त गरेको छ । २० मतभार रहेको पाल्पामा छ प्रमुख र ५ उपप्रमुख गरी ११ मतभार एमालेसँग एक्लै छ । यहाँ एमालेले एकल बहुमतका साथ जिसस गठन गर्नेछ । कांग्रेसको ३ प्रमुख र ४ उपप्रमुख गरी ७ ए माओवादी केन्द्रको १–१ प्रमुख र उपप्रमुख गरी २ मतभार छ । 

१२ मतभार रहेको अर्घाखाँचीमा पनि एमालेले एकल बहुमतको जिसस बनाउने छ । यहाँ एमालेसँग ३ प्रमुख र ५ उपप्रमुख गरी ८ मतभार छ । कांग्रेसको २ प्रमुखसहित २,१ प्रमुखसहित राष्ट्रिय जनमोर्चाको १ र  १ उपप्रमुखसहित माओवादी केन्द्रको १ मतभार छ ।

यी जिल्लामा आवश्यक छ तालमेल 

लुम्बिनी प्रदेशमै सबैभन्दा धेरै मतभार रहेको रुपन्देही जिल्लामा जिल्ला समन्वय समिति गठन तालमेल हुन आवश्यक देखिएको छ । तिलोत्तमा नगरपालिकाको मतगणना बाँकी रहँदै अवस्थामा यहाँ स्पष्ट बहुमत कसैको छैन । ३२ मतभार रहेको रुपन्देहीमा नेपाली कांग्रेसको सबैभन्दा धेरै ९ प्रमुख र ४ उपप्रमुख सहित १३ मतभार छ । 

नेकपा एमालेको अहिलेसम्म ३ प्रमुख र ७ उपप्रमुखसहित १० मतभार छ । लोसपाको १ प्रमुख र २ उपप्रमुखसहित ३, जनता प्रगतिशील पार्टीको १ प्रमुख र १ उपप्रमुखसहित २, जसपाको १ प्रमुखसहित १ र राप्रपाको १ उपप्रमुखसहित १ मतभार छ । मतगणना भइरहेको तिलोत्तमा नगरपालिकामा मेयरमा नेपाली कांग्रेसका उम्मेदवार र उपमेयरमा नेकपा एमालेका उमेदवारको अग्रता कायमै छ । जिल्लामा माओवादी केन्द्र र नेकपा एकीकृत समाजवादी शून्य रहेका कारण कांग्रेसलाई गठबन्धन गरेर जित्न जसपा, राप्रपा, लोसपा, जसपाको समर्थन चाहिनेछ । 

१४ कुल मतभार रहेको नवलपरासी (पश्चिम)मा स्पस्ट बहुमत कसैसँग नभएकोले जिल्ला समन्वय समिति गठन गर्न तालमेल आवश्यक छ । यहाँ ३÷३ प्रमुख र उपप्रमुखसहित ६ मतभार कांग्रेसको छ । नेकपा एमालेको ३  प्रमुख र २ उपप्रमुखसहित ५, माओवादी केन्द्रको  १÷१ प्रमुख उपप्रमुखसहित २ र राप्रपाको १ र उपप्रमुखसहित १ मतभार छ । 

यस जिल्लामा जिसस गठनका लागि ८ मत आवश्यक पर्दछ तर, पनि दलले एकल रूपमा सो मत प्राप्त गरेको छैन । त्यसैले कुनै एकल पार्टीको बहुमत नपुगेकोले गठबन्धन गर्नुपर्ने हुन्छ । जिल्लामा कांग्रेस र माओवादी केन्द्रवीचको तालमेलले बहुमत पुग्ने भएका कारण ती २ दुई दलबीच गठबन्धन हुने सम्भावना रहेको छ ।

२४ मतभार रहेको गुल्मी जिल्लामा जिल्ला समन्वय समिति गठनको लागि तालमेल आवश्यक देखिएको छ । बहुमतका लागि १३ मत आवश्यक पर्दछ । कांग्रेस र एमालेको समान १० मत भार रहेकोले बहुमत पुर्याउन आवश्यक ३ मत पर्ने हुँदा गठबन्धन गर्नुपर्ने छ । माओवादी केन्द्र निर्णायक रहेको छ । माओवादीसँग ४ मतभार छ । 

२० मतभार रहेको कपिलवस्तुमा जिल्ला समन्वय समिति गठनको लागि गठबन्धन गर्नु आवश्यक छ । यहाँ कुनै पनि दलको ११ मतभार छैन । कांग्रेसको ४–४ प्रमुख–उपप्रमुख सहित ८ मतभार छ भने एमालेसँग ३ प्रमुख र ४ उपप्रमुख गरी ७ मतभार छ । राप्रपा र लोसपाको १–१ प्रमुखसहित १–१ मतभार छ ।

प्युठानमा कुनै पनि दलले स्पष्ट बहुमत प्राप्त गर्न सकेको छैन । कुल १८ मतभारमा बहुमत पु¥याउन १० मत चाहिने अवस्था छ तर एकल बहुमत कुनै पनि दलले निकाल्न नसकेका कारण तालमेल गर्नुपर्ने बाध्यता रहेको छ । जिल्लामा निर्वाचनमा क्रममा सत्तारुढ दलले चुनावी गठबन्धन गरेर लडेका कारण जिससमा पनि गठबन्धन हुने निश्चित छ । यहाँ कांग्रेसको ७, एमालेको ४, माओवादीको ४ र जनमोर्चाको ३ मतभार छ ।