सुनिल सापकोटा

कर्णालीलाई प्रकृतिले कन्जुस नगरी दिएको सुन्दरताको वर्णन शब्दमा हुनसक्तैन । त्यहाँ पुगेपछि थाहा हुन्छ कर्णाली त भूस्वर्ग पो रहेछ । तर कर्णाली भन्ने शब्द सुन्नेबित्तिकै पर्ने छाप चाहिँ ठीक उल्टो छ । भोकमरी, गरिबी, बेरोजगारी, अशिक्षा, अन्धविश्वास, कुरीति, परम्परागत सोच भएको नर्कजस्तो ठाउँ हो कर्णाली भन्ने छाप पर्छ । सानोमा स्कुलमा पढ्दा कर्णालीका बारेमा सुनेको जानेको यस्तै थियो । हो, त्यही कर्णाली पुग्ने अवसर जुट्यो । कर्णाली त धर्तिमा स्वर्गको टुक्रा पो रहेछ ।

प्राकृतिक र भौगोलिक स्रोतका कारण अपार सम्भावना भएको कर्णालीमा गरिबी र अन्धविश्वास पनि उत्तिकै व्याप्त रहेछ । महिनावारी अर्थात् यहाँका बासिन्दाको भनाइमा ‘छुई हुने’ महिलाले छाउपडी गोठमा बस्नुपर्ने पर्ने बाध्यता यस्तै एउटा अमानवीय चलन रहेछ । छाउपडी गोठमा बसेका महिलाको दु:ख र पीडाजन्य यातना हेर्दा जङ्गली युग दोहोरिएजस्तो लाग्छ ।

छाऊ गोठमा बसेका महिलाले विषालु र हिंस्रक जङ्गली जनावरको मात्र हैन अन्य अकल्पनीय सामाजिक हिंसाको सिकार बन्नु पर्दो रहेछ । कतिपय महिलाहरु मध्य रातमा मस्त निद्रामा परेको बेला बलात्कारको सिकार बन्दा रहेछन् । यहाँका युवा मध्यरातमा सिकार खेल्न छाउपडी गोठमा जाने गरेको आरोप पनि लाग्ने गरेको छ । महिनावारीको समयमा महिलालाई घरबाट निकालेर कहालीलाग्दो एकलासमा ठाउँमा पठाउनु कहाँको न्याय हो ? देशकै पूर्वी क्षेत्रका गोठमा त पशुमात्र बस्ने गर्छन् । के पश्चिमका महिला पशु हुन् ? यस्तो परम्परा समाज विरोधी अमानवीय कार्य हो । महिलाहरू शारीरिक र मानसिकरूपमा कमजोर हुने समयमा पारिवारिक हेरचाहको आवश्यकता पर्छ । त्यही बेलामा पशुजस्तो जङ्गलमा लखेटिनु पर्ने कस्तो चलन हो ?

सहरका र अन्य ठाउँका महिला महिनावारी हुँदा घरमा परिवारसँगै बस्न हुने तर कर्णालीका महिलाका हकमा मात्र छुई हुँदा अछूत र अपवित्र मानिने पनि न्यायोचित हुनछ ? यो त सामाजिक कुप्रथा हो । यसले कर्णालीका महिलालाई छाउपडी पठाउने नाममा छाउपीडा दिनेगरेको छ । नारीलाई असुरक्षित बनाउने हुनाले यो कुप्रथा धार्मिक दृष्टिमा पाप हो भने महिलामाथि गरिने अत्याचार र यातना भएकाले छाउपडी कानुनतः दण्डनीय अपराध पनि हो । छाउपडी कुप्रथा भएकाले यस्ता छाउ गोठ तत्काल भत्काउने अभियान थालनी गर्नुपर्छ ।

सब मिलेर कर्णाली, सुदुरपश्चिम र यसका आसपासमा भएका यस्ता यातना गृह भत्काउने कार्यमा जुट्ने हो र राज्यले त्यस क्षेत्रका महिलामा चेतना बढाएर सशक्तीकरण गृन ध्यान दिने हो भने यस्तो कुप्रथा बन्द हुन्छ । साथै, त्यहीँका महिलाले यस कुप्रथाविरुद्ध विद्रोह गर्नुपर्छ । छाउपडी प्रथालाई जरैदेखि उखेलेर फाल्नु महिला मुक्तिका लागि गरिने एउटा कोसेढुंगा हुनेछ । छाउपडीको पीडाबाट अब कर्णालीका महिलाले मुक्ति पाउनै पर्छ ।