काठमाडौं । पछिल्लो समयमा पश्चिम नेपालमा निरन्तर भूकम्पको धक्का महसुस गरिएको छ । पुस महिना लागेयता आइतबार बिहानसम्म पश्चिम नेपालका विभिन्न जिल्लामा गएका आठ भूकम्प/परकम्पको विवरण राष्ट्रिय भूकम्प मापन तथा अनुसन्धान केन्द्रले सार्वजनिक गरेको छ ।

यी आठमध्ये सबैभन्दा ठूलो पुस ६ गते बाजुराको गोत्री आसपास केन्द्रविन्दु भएको ५.२ म्याग्निच्युडको भूकम्प थियो । आठमध्ये सबैभन्दा सानो आइतबार (पुस १४) बिहान ५ बजेर ९ मिनेटमा कालीकोटको ओडानकु आसपास केन्द्रविन्दु भएको ३.६ म्याग्निच्युडको धक्का छ । अरू ६ भूकम्प/परकम्प पनि ३.७ देखि माथि र ५ म्याग्निच्युडभन्दा मुनिका छन् ।

यसरी निरन्तर भूकम्प जानुको संकेत के हुनसक्छ ? राष्ट्रिय भूकम्प मापन तथा अनुसन्धान केन्द्रका भूकम्पविद् लोकविजय अधिकारी भन्छन्, “यस्ता भूकम्पहरू दैनिक नेपालमा गइरहेका हुन्छन् । तर, विगत एक महिनाको अवधिमा ४ भन्दा ठूला भूकम्प केही बढी आएको हामी देख्छौँ ।”

उनले अगाडि भने, “भूकम्प गएको संकेतको अर्थ के हुन्छ भन्दा – साना भूकम्प जानुले त्यो ठाउँ, जुन ठाउँमा भूकम्पहरू जान्छन्, ती ठाउँहरू भूकम्पीय रूपमा जोखिम क्षेत्र हुन् । त्यहाँ भूकम्पीय शक्ति जम्मा भइरहेको छ अहिले र त्यसले कुनै समय त्यहाँ ठूलो भूकम्प जान्छ है भन्ने कुराको संकेत गर्छ ।”

तर, भूकम्प कहिले जान्छ भन्ने थाहा नहुने उनले स्पष्ट पारे । भूकम्पको संख्या कहिले कम र बढी हुने गरेको उनले बताए ।

“यिन (साना – ४ म्याग्निच्युड आसपासका भूकम्प)का अर्थ यत्ति हो कि जहाँ यी भूकम्पहरू गइरहेका छन्, त्यो ठाउँ भूकम्पीय रूपमा जोखिम भएको क्षेत्र हो । त्यहाँ भूकम्पीय शक्ति जम्मा भइरहेको हुन्छ र त्यो ठाउँ ठूलो भूकम्पको लागि सम्भाव्य भएको ठाउँ हो भन्ने देखाउँछ ।”

निरन्तर साना धक्का ठूला भूकम्पको पूर्वसंकेत हुनसक्छ ? भूकम्पविद् अधिकारी भन्छन्, “पूर्वसंकेत भन्नुलाई चाहिँ यो ठाउँ ठूलो भूकम्प जान सक्ने ठाउँ हो भन्नेलाई मान्ने हो भने त्यसलाई भन्न सकियो ।”

उनले अगाडि भने, “तर, पूर्वसंकेतको रूपमा भनेको त कुनै भूकम्प यो समयमा जाँदै छ है भन्नु हो । त्योचाहिँ हामीले के बिर्सिनु हुन्न भने भूकम्पको भविष्यवाणी गर्ने प्रविधि आजसम्म बनेको छैन । त्यो भन्नुको अर्थ – आजसम्म यो समयमा ठूलो भूकम्प जान्छ है भनेर कसैले पनि भन्न सकेको छैन ।”

भिडियो हेर्नोस्–

भिडियो : सचिन श्रेष्ठ/बाह्रखरी ।

(भूकम्पविद् अधिकारीसितको विस्तृत कुराकानी पछि प्रकाशित गर्नेछौँ)