काठमाडौं । गत पुस अन्तिममा ‘वेट टेस्टिङ’ गर्दा सुरुङबाट पानी चुहिएको १०२ मेगावाट क्षमताको मध्य भोटेकोसी जलविद्युत् आयोजनामा फेरि त्यही समस्या देखापरेको छ । झण्डै ९ महिना लगाउँदै टालिएको सुरुङमा फेरि पानी चुहिएको हो ।
मध्य भोटेकोसी आयोजनाका बोर्डरल्यान्डभन्दा माथिको सुरुङबाट पानी चुहिएपछि परीक्षण बन्द गर्नुपरेको आयोजना प्रमुख रामगोपाल शिवाकोटीले जानकारी दिए । मध्य भोटेकोसी आयोजना गत पुसमा गरिएको परीक्षणमा चुहिएको थियो । मध्यभोटेकोसी जलविद्युत् कम्पनीले निर्माण गरेको आयोजनाको ‘वेट टेस्टिङ’ गर्दा पानी चुहिएपछि ‘रेट्रोफिटिङ’ गरेको थियो ।
दोस्रोपटको परीक्षणमा पनि आयोजनाबाट पानी चुहिएपछि उत्पादन अनिश्चित बनेको छ । आयोजना बन्न नै १२ वर्ष लागेको थियो, त्यसमा पनि गुणस्तरीय नभएपछि दोस्रो पटकमा समेत परीक्षण असफल भएको हो ।
आयोजना निर्माण सुरु भएदेखि नै म्याद थप गर्दै आइरहेको थियो । गत वर्षको परीक्षणमा असफल भएको आयोजनाले ‘रेट्रोफिट’ पश्चात २०८१ को कात्तिकमा पुर्याएको थियो । ‘रेट्रोफिट’पश्चात पनि परीक्षणमा आयोजना असफल भएपछि अनिश्चित बनेको छ ।
“आयोजनामा दोस्रोपटक परीक्षण गर्दा केही सुधार भएको हो । पहिला पाँच ठाउँमा चुहिएको थियो । अहिले तीन ठाउँमा छ,” उनले भने, “विद्युत् उत्पादन गरिहाल्न चाहिँ समस्या आएको छ ।”
चार वर्षमा सक्ने गरी २०७० मा निर्माण सुरु गरेको आयोजनाले २०६८ मा नेपाल विद्युत् प्राधिकरणसँग विद्युत् खरिद बिक्री सम्झौता (पीपीए) गरेको थियो । २०७४ मै विद्युत् उत्पादन गर्ने आयोजना निर्माण सुरु भएको थियो ।
तर, भुकम्प र नाकाबन्दीको कारण देखाएर विद्युत् उत्पादन मिति २०७६ पुर्यायो । २०७६ पछि कोभिड–१९ तथा आर्थिक मन्दीको असर भन्दै २०७८ पुर्याएको आयोजना कहिले आउने यकिन हुन सकेको छैन ।
दोस्रोपटक सुरुङ चुहिएपछि आयोजनाको परीक्षण रोकेर सुरुङ परीक्षण गर्न थालेको शिवाकोटीले जनाए । “सुरुङको पानी सबै खाली गराएर चुहिएको स्थानबारे प्राविधिक टोलीले परीक्षण गर्दै छ,” शिवाकोटीले भने ।
यसअघि पानी चुहावट भएको सुरुङको मर्मत गर्दा ग्राउन्डेड विधि अपनाएकाले डिफेक्ट आएको प्राविधिक हुन सक्ने उनको भनाइ छ । आयोजनामा भएको ढिलाइसँगै लागतमा पनि उच्च वृद्धि भएको छ । सुरुमा १२ अर्ब २८ करोड रुपैयाँ लागतको आयोजनामा भएको ढिलाइसँगै २० अर्बको हाराहारीमा पुगेको छ ।
पीपीए भएको १३ वर्ष र आयोजना निर्माण सुरु भएको ११ वर्षसम्म पनि आयोजना सम्पन्न हुन नसक्नुमा आयोजनाले ठेकेदारको गल्ती देखाउने गरेको छ ।
वेट टेस्टिङ र परीक्षण उत्पादन गरी गत वर्षको चैतबाटै व्यवसायिक उत्पादन सुरु गर्ने कम्पनीको तयारी थियो । तर, आयोजनाको गुणस्तरमा ध्यान नदिएका कारण ‘वेट टेस्टिङ’ गर्दा सुरुङबाट पानी चुहिएको थियो ।
सुरुङबाट पानी निस्केको विषयमा प्राविधिक विशेषज्ञले अध्ययन गर्न नै झण्डै ३ महिना लागेको थियो । यसअघि गत पुसमा ‘वेट टेस्टिङ’का क्रममा बाँधको संरचना सकेर सुरुङमा माघको तेस्रो साता पानी पठाइएको थियो । त्यसको केही दिनमा सुरुङबाट पानी चुहिएको थियो ।
प्रसारण लाइनमा समेत वर्षौसम्म समस्यामा परेको आयोजनामा अघिल्लो महिना सहमति भएको थियो । प्रसारण लाइन निर्माण २०७४ मा सुरु भएपनि स्थानीय जनता तथा राजनीतिक दलरूपले अवरोध पु¥याएका कारण लामो समय अवरोध भएको थियो ।
समयमा आयोजना र प्रसारण लाइन नबन्दा २० अर्बमाथि क्षति भएको शिवाकोटी बताउँछन् । सुरु गरेको ११ वर्षसम्म पनि आयोजना नसकिनुमा सिन्धुपाल्चोकको जुरे पहिरो, भारतीय नाकाबन्दी, भुकम्प, कोभिड जस्ता समस्या देखाउने गरेको छ ।
यस्तै सिभिल तथा हाइड्रोमेकानिकलको काम इञ्जिनीयरिङ, खरीद र निर्माण (इपिसी) ढाँचामा ठेक्का लिएको चिनियाँ कम्पनी क्वाङसी हाइड्रो एण्ड इलेक्ट्रिकल कन्स्ट्रक्सनको कार्यसंपादन कमजोर हुँदा पनि आयोजनाको काम निकै ढिला भएको थियो ।
आयोजनाको प्रवद्र्धक मध्यभोटेकोशी जलविद्युत् कम्पनी लिमिटेडमा प्राधिकरणको दश प्रतिशत संस्थापक सेयर छ । चिलिमेको प्रबन्ध–सञ्चालक हुँदा नेपाल विद्युत् प्राधिकरणका कार्यकारी निर्देशक कुलमान घिसिङले नै आयोजना अगाडि बढाएका थिए ।
मध्य भोटेकोसीमा नेपाल विद्युत् प्राधिकरणको १० प्रतिशत, चिलिमे जलविद्युत् कम्पनी लिमिटेडको ३७, सिन्धुपाल्चोक हाइड्रोपावर कम्पनीको १, नेपाल अरनिको हाइड्रोपावर कम्पनीको १, सिन्धु इन्भेस्टमेण्ट कम्पनीको १ र सिन्धु भोटेकोसी हाइड्रोपावरको १ प्रतिशत गरी ५१ प्रतिशत संस्थापक सेयरधनी रहेका छन् ।
त्यस्तै ४९ प्रतिशत साधारण सेयरधनीमध्ये कर्मचारी सञ्चय कोषका सञ्चयकर्ता कर्मचारीको १९.५, संस्थापक संगठित संस्थाका कर्मचारीको ३.५, ऋणदाता संस्थाका कर्मचारीको १, सिन्धुपाल्चोकबासीकोे १० र सर्वसाधारणको १५ प्रतिशत सेयर छ ।
कम्पनीले साधारण सेयर निष्कासन गरी रकम संकलन गरिसकेको छ । कम्पनीका साधारण लगानीकर्तारूपमा १० लाख ७५ हजार छन् ।
आयोजनाले वार्षिकरूपमा ५४ करोड २२ लाख युनिट विद्युत् उत्पादन हुनेछ । प्राधिकरणले आयोजनाको विद्युत हिउँद र वर्षायाममा प्रतियुनिट क्रमशः ८.४० र ४.८० रुपैयाँमा खरिद गर्नेछ । यसबाट वार्षिक २ अर्ब ८० करोड रुपैयाँ आम्दानी हुने कम्पनीले जनाएको छ ।
प्रसारण लाइनतर्फ समस्या भएपनि २२०÷१३२ केभी सबस्टेसन निर्माण भइसकेको नेपाल विद्युत् प्राधिकरणले जनाएको छ । बाह्रबिसे सबस्टेसनमा २२०÷१३२ केभी, १६० एमभीए र १३२÷११ केभी, ५ एमभीएका पावर ट्रान्सफर्मर सहित सबस्टेसन तयार रहेको प्राधिकरणले जनाएको छ ।
ग्याँस इन्सुलेटेड प्रणाली (जिआइएस) प्रविधिमा आधारित सबस्टेसनका सम्पूर्ण उपकरणको परीक्षण सम्पन्न भइसकेको छ । बाह्रबिसेमै ४०० केभीको अर्को सबस्टेसन पनि निर्माणाधीन छ । सिन्धुपाल्चोकको बाह्रबिसे नगरपालिकामा रहेको सबस्टेसनमा मध्यभोटेकोशी जलविद्युत् आयोजनाको विद्युत् जोडिने छ । मध्यभोटेकोशी जलविद्युत् आयोजनाबाट विद्युत् उत्पादन सुरु भएपछि सोही विद्युत् प्रयोग गरी बाह्रबिसे सबस्टेसनलाई चार्ज गरिने प्राधिकरणले जनाएको छ ।
निर्माण सकिएपछ मध्यभोटेकोशीबाट उत्पादित विद्युत् २२० केभी प्रसारण लाइनमार्फत बाह्रबिसे सबस्टेसनमा जोडिनेछ । आयोजनाले आफ्नो विद्युतृगृहको स्वीचयार्डबाट बाह्रबिसे सबस्टेसनसम्मको करिब ४ किलोमिटर लामो २२० केभी सिंगल सर्किट प्रसारण लाइनको टावररूप निर्माण गरिसकेको छ ।
-1716278128.jpg)
-1734691541.jpg)
