बर्खायाम सकिनै लाग्दा भएको अतिवृष्टिका कारण देशैभर बाढी, पहिरो, डुबान र कटानबाट अकल्पनीय क्षति भयो । किसानहरू त्यसबाट बढी मर्कामा परेका थिए । त्यतिबेला जोगिएको कतिपय किसानको बाली तिहारपछि परेको कुबेलाको वर्षाले सखाप पारेको छ ।

खेतमा धान पाकिसकेकाले भित्र्याउने तयारीमा लागेका किसानहरूको बाली पानीले बिगारेको छ । धान काटेर सुकाउनका लागि खेतमा पाँजा लगाएर राखिएकै बेला पानी दर्केपछि धान र पराल दुवै बिग्रेर किसानको वर्षदिनको परिश्रम खेर गएको हो । 

यस हानिका लागि दोष किसानको भाग्यलाई नै त दिने होला ! सरकारले मौसमको जिम्मा लिँदैन । जलवायु परिवर्तनले मौसमको चक्र नै बिगारेको सबैले स्वीकार गर्छन् तर त्यसको मारमा पर्नेहरूलाई सहयोग भने बिरलै गरिन्छ । सम्भवतः भाग्यलाई दोष दिए। अर्को विपत्तिको सामना गर्न जुर्मुराउनु नेपाली किसानको नियति बनेको छ ।

खाद्य सुरक्षा, खाद्यान्नमा आत्मनिर्भरताजस्ता शब्दावली सरकारी दस्ताबेजहरूमा जति दोहोरिए पनि र राज्यको ढुकुटीबाट किसानका नाममा कार्यकर्ता पोस्ने प्रोत्साहनका कार्यक्रम जति चलाइए पनि कृषि उपज बढ्ने सम्भावना भने घट्दै गएको छ । भर नहुने मौसममा भर पर्न परुन्जेल खेती टार्न नमिल्ने बाध्यतामात्र न हो ।  

बाली राम्ररी भित्र्याउन पाउँदा त राम्ररी हिसाब गर्ने हो भने उब्जनीबाट किसानको लगानी बिरलै फर्किन्छ । किसानले त अन्न बेच्न खोज्नेबित्तिकै भाउ घट्छ । उब्जनी बेचेर गर्जो टार्न बाध्य किसानले भाउ पर्खेर बाली राख्न पनि सक्तैन । तैपनि, किसानहरूले खेतीपाती छाडेका छैनन् । 

हुनत, गुजाराका लागि अर्को सजिलो विकल्प नभएर पनि होला तर मूलतः माटोसँग रत्तिएकाहरू सजिलै बिरक्तिँदैनन् । यसैले बर्सेनि घाटाको व्यापार हो भन्ने जान्दाजान्दै पनि किसानहरू खेतीको चक्र दोहोर्‍याई रहन्छन् । किसानहरूको बाध्यता र प्रकृति बुझेका ठालुहरू पनि सधैं उनीहरूलाई आश्वासनकै भरमा टार्छन् ।     

यस्तो विसङ्गति अब धेरै समय कायम रहन नसक्ने लक्षण देखिन थालेको छ । नयाँ पुस्ता कृषिबाट भाग्दै गएको छ । पहाडमा खेतबारी बाँझो रहन थाल्नु यसैको दृष्टान्त हो । यसैले शासकहरूमा अलिकति पनि देशको चिन्ता छ भने खेतबारी बाँझो नरहने उपाय गम्भीरतापूर्वक खोज्नु जरुरी देखिन्छ । 

सम्भवतः  किसानलाई खेतीमा लाग्ने परिश्रम र लगानीको मूल्य फर्कनेमा ढुक्क बनाउन सके खेतबारी बाँझै रहनेछैनन् । यसका लागि सामान्य अवस्थामा कृषि उपजको न्यूनतम मूल्य राज्यले सुनिश्चित गर्ने, कृषिमा किसानले थेग्नसक्ने प्रविधि र औजारहरूको प्रयोग बढाउने गरिएमा किसानहरू खेतीपातीबाट विमुख हुनेछैनन् । 

तैपनि बेमौसमी वर्षा, खडेरी, हिमपातजस्ता प्रकोपबाट जोगाउन नसके किसानले बाली भित्र्याउन पाउछन् नै भन्न सकिँदैन । प्रकृतिको बेमौसमी प्रकोप अहिले नियमित आकस्मिकता बनिसकेको छ । जलवायु परिवर्तन रोक्न नसकिने अवस्थामा पुगिसकेको छ । यसैले नेपालजस्तो देशले आफ्ना नागरिक र त्यसमा पनि जलवायुसँग प्रत्यक्ष जोडिएको समुदायलाई भरथेग गर्नु जरुरी हुन्छ । 

कृषि विकासका नियमित कार्यक्रमहरूका अतिरिक्त आकस्मिक प्रकोपहरूका कारण नोक्सानी सहनु नपर्ने उपायहरू अवलम्बन गरिएमा सम्भवतः किसानहरू खेतीपाती नछाड्न उत्प्रेरित हुनेछन् । सुरुमा सरकारले सबै प्रिमियम तिरेर पनि किसानलाई बालीको बिमा गर्न प्रोत्साहित गर्नु उचित हुनेछ । सरकारले कार्बन व्यापारबाट कमाएकै पैसाबाट जलवायु परिवर्तनको मारमा परेका किसानलाई सहयोग गरोस् ।