काठमाडौं । तीन वर्षअगाडि २०७८ भदौ २ गते हिमालयन डिस्टिलरीको सेयर मूल्य साढे सात हजार रुपैयाँ थियो । यस कम्पनीको मात्र हैन, साल्ट ट्रेडिङ कर्पाेरेसनको ९ हजार ८७०, विशाल बजार कम्पनी लिमिडेको ६ हजार ७७१ र महिला लघुवित्त वित्तीय संस्थाको सेयर मूल्य पाँच हजार रुपैयाँ थियो । 

सेयर बजारले हालसम्मकै उच्च विन्दुको रेकर्ड बनाएको दिन २०७८ भदौ २ गते अधिकांश कम्पनीको सेयर मूल्य एक हजार माथि थियो । २०७८ असार मसान्तसम्म नेपाल स्टक एक्सचेन्ज (नेप्से)मा २१७ कम्पनी सूचीकृत थिए । यीमध्ये १८१ कम्पनीको मात्र सो दिन कारोबार भएको थियो । १८१ कम्पनीमध्ये ८० कम्पनीको सेयर मूल्य एक हजारभन्दा बढी थियो भने ४०० रुपैयाँभन्दा कम सेयर मूल्य भएका कम्पनीको संख्या न्यून थियो । 

गत बिहीबार २४४ कम्पनीको सेयर कारोबार भएकोमा ४०० भन्दा कम सेयर मूल्य हुने कम्पनीको संख्या ५० भन्दा बढी छ । बिहीबार ६२ कम्पनीको सेयर मूल्य एक हजार बढी छ । हुन त यसरी एक हजारभन्दा बढी सेयर मूल्य हुनेमा यो तीन वर्षको बीचमा धितोपत्र दोस्रो बजारमा सूचीकृत भएका धेरै कम्पनीहरू पनि छन् । साल्ट ट्रेडिङ र विशाल बजारको सेयर मूल्य उच्च नै भए पनि हिमालयन डिस्टिलरीको सेयर मूल्य भने अधिक न्यून छ । यस कम्पनीको सेयर मूल्य गत बिहीबार एकहजार ५६२ रुपैयाँ कायम भएको छ । २०७८ साउन भदौको तुलनमा यस कम्पनीका लगानीकर्ताले प्रतिकित्ता पाँच हजार ९७३ रुपैयाँ गुमाएका छन् । 

यो कम्पनी त एउटा उदाहरणमात्र हो । योसँगै धेरै कम्पनीहरूको मूल्य त्यो समय उच्च थियो । जसमा सबैभन्दा बढ्नेमा माइक्रोफाइनान्स, हाइड्रोपावर र फाइनान्स समूह थिए । 

नेपाल राष्ट्र बैंकका अनुसार २०८१ जेठ मसान्तसम्म नेपाल स्टक एक्सचेन्जमा सूचीकृत कम्पनीहरूको संख्या २७० पुगेको छ । सूचीकृत कम्पनीहरूमध्ये १३२ बैंक तथा वित्तीय संस्था र बिमा कम्पनी रहेका छन् भने ९१ जलविद्युत् कम्पनी, २२ उत्पादन तथा प्रशोधन उद्योग, सात होटल, सात लगानी कम्पनी, चार व्यापारिक संस्था र सात अन्य समूहका छन् । 

२०७८ असार मसान्तसम्म नेप्सेमा सूचीकृत कम्पनीहरूमध्ये १४३ बैंक तथा वित्तीय संस्था र बिमा कम्पनी रहेका थिए भने ४० जलविद्युत् कम्पनी, १९ उत्पादन तथा प्रशोधन उद्योग, पाँच होटल, पाँच लगानी कम्पनी, चार व्यापारिक संस्था र तीन अन्य समूहका कम्पनी थिए । 

२०७८ यता बैंक तथा वित्तीय संस्था एक आपसमा मर्जर भएर संख्या घटेको छ । थप ५१ जलविद्युत् कम्पनी नेप्सेमा सूचीकृत भएका छन् । यसका साथै उत्पादन तथा प्रशोधन उद्योग कम्पनीहरू १९ बाट २२, होटल पाँचबाट सात, लगानी चारबाट सात र अन्य तीनबाट सात पुगेको अवस्था छ । 

गत जेठसम्म सूचीकृत कम्पनीहरूमध्येबैंक तथा वित्तीय संस्था र बिमा कम्पनीको धितोपत्र बजार पुँजीकरणको हिस्सा ५८.३ प्रतिशत रहेको छ । त्यसैगरी, जलविद्युत् कम्पनीको हिस्सा १५.० प्रतिशत, लगानी कम्पनीको हिस्सा ७.२ प्रतिशत, उत्पादन तथा प्रशोधन उद्योगको हिस्सा ६.७ प्रतिशत, होटेलको हिस्सा २.९ प्रतिशत, व्यापारिक संस्थाको हिस्सा ०.५ प्रतिशत तथा अन्य समूहका कम्पनीहरुको हिस्सा ९.४ प्रतिशत रहेको नेपाल राष्ट्र बैंकले जनाएको छ । 

बजारमा नयाँ कम्पनी बढे, कम्पनीको सेयर मूल्य बढेन 

हाल दैनिक २१ अर्बको सेयर कारोबार हुन थालेको छ । यसले पनि बजार उकालो लागेको कतिपयको बुझाइ छ । तर, बजारमा नयाँ कम्पनी थपिएकाले यो कारोबारलाई स्वाभाविकरूपमा लिइएको छ । 

२०७८ साउन ३१ गते २१ अर्ब ६४ करोड रुपैयाँको कारोबार भएयता त्यो उच्च कारोबारको रेकर्डलाई तोड्न सकेको अवस्था थिएन । तर, साउन १६ गते २१ अर्ब ९१ करोड रुपैयाँको कारोबार भएर तीन वर्षपछि रेकर्ड तोडिएको छ । त्यसपछिको कारोबार दिन बिहीबार २१ अर्ब ७१ करोड रुपैयाँको सेयर कारोबार भएको थियो । 

बजारमा नयाँ कम्पनी, म्युचुअल फन्ड तथा ऋणपत्रहरू थपिएकाले पनि कारोबार रकम बढ्ने अनुमान गरिएको छ । 

२०७८ सालमा कम्पनीहरू कम भएकाले २१ अर्बको कारोबार हुनुलाई अस्वाभाविक लिइएको थियो । त्यो बेलाको तुलनामा अहिले ती कम्पनीको सेयर मूल्य कम छ । नबिल बैंककै कुरा गर्दा पनि त्यो बेला प्रतिसेयर मूल्य १४९५ रुपैयाँ थियो । अहिले यस कम्पनीको सेयर मूल्य घटेर प्रतिकित्ता ६६५ रुपैयाँमा कारोबार भइरहेको छ । 

अहिले नयाँ कम्पनीले बजारमा आएकाले पनि बजार उच्च भएको मान्न सकिने त्रिभुवन विश्व विद्यालयका व्यवस्थापन संकायका उपप्राध्यापक डा. भरतसिंह थापा बताउँछन् ।

“पहिलेको बुलमा बैंक तथा वित्तीय संस्थाको मूल्य उच्च थियो । मर्जर र एक्विजिसनले गर्दा अहिले बैंक तथा वित्तीय क्षेत्रमा प्रत्यक्ष प्रभाव परेको अवस्था छ,” उनले भने, “बुलमा सधैँ एउटै कम्पनीको मूल्य नै उच्च हुन्छ भन्ने हुँदैन । नयाँ कम्पनीको पर्फेन्सका कारणले पनि ती कम्पनीले नेतृत्व गर्न सक्छन् ।” 

बजारमा प्रिमियम मूल्यमा आईपीओ निष्कासन गर्ने कम्पनीहरू बढेकाले अहिलेको बजार बढ्दा पनि कम्पनीका सेयर मूल्य खासै नबढेको देखिएको उपप्रध्यापक थापा बताउँछन् । 

तर, कुनै कुनै कम्पनीका मूल्य अस्वाभाविक बढेकाले ती कम्पनीमा अरूको भनाइमा लागेर सर्वसाधारणले लगानी गर्न नहुने उनको भनाइ छ ।