काठमाडौं । सेयर बजार वृद्धि हुँदा सबैभन्दा बढी कसले कमाउँछ होला ? वा कसलाई बढी फाइदा हुन्छ होला ? जो कसैलाई लाग्न सक्छ, जसले बजारमा लगानी गर्छ, उसैलाई । तर, यस्तो हुँदैन । जबजब दोस्रो बजारमा कारोबार रकम उच्च हुँदै जान्छ, ब्रोकर (धितोपत्र दलाल), नेप्से र नेपाल धितोपत्र बोर्डलाई नै सबैभन्दा बढी फाइदा हुन्छ ।

जति धेरै कारोबार भयो, त्यसको निश्चित हिस्सा लगानीकर्ताले धितोपत्र बोर्ड, नेप्से र ब्रोकरलाई बुझाउनुपर्छ । यीमध्ये पनि सबैभन्दा बढी फाइदा धितोपत्र बोर्डलाई हुन्छ ।

धितोपत्र बोर्डले दैनिक कुल कारोबारको ०.०१५ प्रतिशत रकम प्राप्त गरिरहेको हुन्छ । साथै, ब्रोकरले गर्ने आम्दानीको ०.६ प्रतिशत रकम प्रत्येक वर्षको अन्तिममा नियमित शुल्कका रूपमा बोर्डलाई बुझाउनुपर्छ । यो धितोपत्र व्यवसायी (धितोपत्र दलाल तथा धितोपत्र व्यापारी) नियमावली, २०६४ मा भएको व्यवस्था हो ।

उक्त नियमावलीको अनुसूची–१४ मा कारोबारीले धितोपत्र बोर्ड, नेप्से र ब्रोकरलाई कति कमिसन तिर्ने भन्ने व्यवस्था गरिएको छ । धितोपत्र दोस्रो बजार बढ्दा सोही कारण नियामक निकाय बोर्डको आम्दानीमा उलेख्य वृद्धि हुने गरेको छ ।

साउन १६ गते (हिजो) हालसम्मकै उच्च मूल्य २१ अर्ब ९१ करोड १५ लाख रुपैयाँको सेयर खरिद–बिक्री भयो । धितोपत्र बोर्डले यसको ०.०१५ प्रतिशत कमिसनका रूपमा आफ्नो बैंक खातामा रकम प्राप्त गर्छ । उक्त कारोबारमध्ये बोर्डले ३२ लाख ८६ हजार ७२५ रुपैयाँ शुक्रबारसम्म प्राप्त गर्छ । किनभने, ब्रोकरले ‘सेटलमेन्ट’ कारोबार भएको दुई दिनभित्र गर्नुपर्छ ।

उक्त रकम ब्रोकरबाट बोर्डको खातामा जम्मा गरिन्छ । यसरी संकलित रकमबाट बोर्डले वित्तीय साक्षरतामा खर्च गर्ने धितोपत्र बोर्डका प्रवक्ता एवं कार्यकारी निर्देशक डा. नवराज अधिकारी बताउँछन् ।

बोर्डले नियमित खर्च पनि यही आम्दानीबाट गर्दै आएको छ । बजारमा कारोबार एक अर्बको भए पनि बोर्डले साढे एक लाखसम्म कमिसन प्राप्त गर्छ ।

धितोपत्र कारोबारबाट कसले कति कमिसन पाउँछन् ? 
विशेष गरी धितोपत्र बोर्डले धितोपत्र कारोबार गराउने ब्रोकर कम्पनी र लगानीकर्ताबाट कमिसन लिने गरेको छ । दैनिक रूपमा लगानीकर्ताबाट कारोबारको ०.०१५ प्रतिशत संकलन गरेर ब्रोकरहरूले बोर्डलाई रकम बुझाउँछन् ।

लगानीकर्ताबाट ब्रोकरहरूले ०.२४ देखि ०.३६ प्रतिशतसम्म कमिसन लिने गरेका छन् । कारोबार रकमका आधारमा कमिसन लिने गरिन्छ ।

प्रत्येकपटकको ५० हजारसम्मको कारोबारमा ब्रोकरहरूले ०.३६ र ५० हजारदेखि पाँच लाख रुपैयाँसम्मको कारोबारमा ०.३३ प्रतिशत कमिसन लिने गरेका छन् । पाँच लाखभन्दा माथि २० लाखसम्मको कारोबारमा ब्रोकरहरूले ०.३१ प्रतिशत कमिसन पाउँछन् । २० लाखभन्दा माथि एक करोडसम्मको कारोबारमा उनीहरूले ०.२७ कमिसन लिन्छन् ।

त्योभन्दा बढी जतिसुकै कारोबार गर्दा ब्रोकरहरूले ०.२४ प्रतिशत कमिसन पाउने गरेका छन् । यो दैनिक खरिद वा बिक्री गर्दा लगानीकर्ताले तिर्नुपर्ने कमिसन हो । ब्रोकरहरूले प्राप्त गर्ने रकम प्रत्येक कारोबारमा १० रुपैयाँभन्दा कम नहुने व्यवस्था छ ।

यस्तै, ब्रोकरहरूले आफूले कमाएको कुल रकमको ०.०२ प्रतिशत नेपाल स्टक एक्सचेन्ज (नेप्से)लाई प्रत्येक महिना बुझाउनुपर्छ । यो आम्दानीको निश्चित हिस्सा नेप्सेले सीडीएस एन्ड क्लियरिङ लिमिटेड (सीडीएससी)लाई बुझाउनुपर्ने नेप्सेका प्रवक्ता मुराहरि पराजुली बताउँछन् ।