काठमाडौं । सानो मान्छे (सन्दर्भअनुसार कमजोर आर्थिक अवस्था)को सपना पनि अक्सर सानै हुन्छ । तर, त्यही सानो सपना भेट्टाउन कति कठिन हुन्छ ? यही प्रश्नको जवाफ दिने चलचित्र हो, ‘गाउँ आएको बाटो’ । मान्छेको आर्थिक तथा सामाजिक अवस्थाअनुसारका सपना हुन्छन् । ती सपना पूरा गर्न गर्ने संघर्ष र त्यसक्रममा देखिने अवरोधको वरिपरि चलचित्रको कथा घुम्छ ।

पूर्वी पहाड भोजपुरको दुर्गम गाउँमा एउटा परिवार छ । परिवारमा बाउआमा र एउटा छोरा छन् । छोराको सपना छ । छोराका सपना पूरा गर्न बाउले गर्ने संघर्ष छ । छोराको त्यस्तो ठूलो सपना छैन । तर, परिवारको आर्थिक अवस्था कमजोर छ । त्यही कमजोर अवस्था पनि थप ओरालो लागेपछि छोराको सपना पूरा गर्न बाउले केके गर्छ ? आफ्नो सपना पूरा गर्न छोराले कसरी दबाब दिन्छ ? यसलाई भन्ने प्रयास चलचित्र ‘गाउँ आएको बाटो’ले गरेको छ ।

गाउँमा आर्थिक अभाव छ । तर, सपनाको अभाव छैन । सपना पूरा गर्ने आँट छ । तर, सहज छैन । पैसा कमाउने हातमा सीप छ । तर, बजार छैन । यस्तैयस्तै कथा छ, चलचित्रमा । छिमेकी आफन्तको घरमा विदेशीले टेलिभिजन लिएर आएपछि विन्दे्र (प्रसन राई)लाई त्यसले लोभ्याउँछ । तर, छुकछुके र चकचके उसलाई छिमेकीले टेलिभिजन नहेर्न भन्दै घर फर्काइदिन्छन् । त्यसपछि उसले बाउ (राई माइला)लाई टेलिभिजन किनेर ल्याउन भन्छ । नल्याए पढ्दिनँ भन्दै घुर्क्याउँछ । माइलाको मनमा पनि इख जन्मिसकेको छ । त्यसपछि माइलाका बुढाबुढी लाग्छन्, टेलिभिजन किन्न पैसा जोहो गर्नतर्फ ।

वि.सं. २०६० को दशकको मध्यतिरको टाइमफ्रेममा निर्देशकले कथा भन्छन् । कालो चस्मा, मोजामा कागज र टाला कोचेर बल बनाएर खेलिने फुटबल, अर्काको घरमा गएर टेलिभिजन हेर्ने चलन, गाउँमा पहिलोपटक गाडी आउँदा फूलमाला लगाएर गरिएको स्वागत सिनेमामा छ । यस्ता दृश्यले नोस्टाल्जिक बनाउँछ । आफ्नै कथा सिनेमाले भनेझैँ लाग्छ । आजसम्म सिनेमाले नउठाएको कथा होइन यो । सिनेमाले उठाइसकेको कथा हो । तर पनि आफ्नै गाउँठाउँको कथा देख्दा दर्शकलाई बाल्यकालीन सम्झनामा पुर्‍याउँछ ।

यति हुँदाहुँदै पनि कथामा कमजोरी छ । टाइमजोनानुसारका घटना र डाइलगमा तादात्म्य छैन । १० वर्षे जनयुद्धको जगमा लोकतन्त्र र गणतन्त्र ल्याएको माओवादीको स्थानीय नेताले एमालेको नारा ‘समृद्ध नेपाल, सुखी नेपाली’ बोल्छ । त्यो पनि एक दशकपछि क्वाइन भएको नारा । टाइमजोनानुसार माइलाले बुनेको फिपीको मूल्य राखेको पाइँदैन । उसको आवश्कताका परिपूर्ति गर्न कति पैसा चाहिन्छ ? त्यसका आधारमा लेखकले मूल्य निर्धारण गरेका छन् । 

गाउँमा सडक पुग्नुअगाडि माइलाको परिवार कति सहजताका साथ बसेको/बाँचेको थियो ? उसको हातमा रहेको चोयाको सीपले परिवारको जीविकोपार्जन गर्न कति सहज थियो भन्ने लेखकले देखाउन आवश्यक ठानेका छैनन् । सडक पुगेपछि उसको पेसा कसरी संकटमा पर्‍यो भन्ने देखाउन समय खर्चन नसक्दा कथाको मुख्य आइडिया नै बेवास्तामा परेको छ ।

एउटा बत्ती त्यो पनि एकाध घण्टा मात्र बाल्ने माइलाले चार महिनाको बिजुलीको बिल तिर्न बाँकी छ । राष्ट्रिय प्रसारणलाइन होइन, स्थानीयले स्थानीयसँगै पैसा उठाएर बनाएको आयोजना छ । त्यसैले मानौँ, महँगै छ । तर, महिनामा चार डिजिटभन्दा बढी बिल त पक्कै नउठाउलान् ! त्यसमा पनि दुई महिनाको बिल होल्ड गर्न पाइने नियम छ । तर, त्यति पैसा तिरिदिँदा लाहुरेले ट्याक्टर नै किन्न सक्दैन ? हाकाहाकी बोल्ने र सँगै बस्ने/खाने माइला यसमा किन बोल्दैन ? प्रश्न गर्ने ठाउँ छ ।

कथाको जग बलियो भए चलचित्र राम्रो हुने हो । निर्देशकले कथा छनोटमा कमजोरी गरेको देखिन्छ । कमजोर कथाभित्र बाँधिएको परिणाम हुनसक्छ, क्लाइमेक्स पनि सशक्त बनाउन सकेका छैनन् । सिनेमामा केही मेटाफोर त छन्, तर धेरै चलचित्रमा प्रयोग भइसकेका । त्यसैले नवीनले ‘गाउँ आएको बाटो’मा नवीनतम प्रयोग गर्न सकेका छैनन् ।

‘गाउँ आएको बाटो’मा बाउछोराको ‘इमोसनल’ कथा हो । त्यो देखाउने प्रयास पनि निर्देशकले गरेका छन् । तर, त्यो सिनेमा सबल र अब्बल हुन्छ, जब पात्रको इमोसन दर्शकमा ‘ट्रान्सफर्म’ भएको अनुभूति हुन्छ । इमोसन ‘ट्रान्सफर्म’ गराउन नै निर्देशकले सकेका छैनन् ।

यद्यपि, पूर्वी पहाडको राई समुदायको कथा चलचित्रमा आएको छ । यो समुदायको संस्कार, संस्कृति र रहनसहन देखाइएको छ । अवसरको अभावमा घर छोडेर विदेशिन बाध्य गाउँको यथार्थ सिनेमाले पस्किएको छ । मौलिक कथा भनेको छ । यो नवीनको ‘सिग्नेचर ट्युन’ हो । ‘सिग्नेचर ट्युन’बाट नवीन विचलित भएका छैनन् । यो चलचित्रको सबल पक्ष हो ।

चलचित्रमा माइलाको भूमिकामा रहेका दयाहाङ राईले वर्षौँदेखि आफूलाई लाग्दै आएको आरोपबाट मुक्त गराएका छन् । राम्रो टिम र निर्देशक पाए विविधता दिन सक्छु भनेर उनले यो चलचित्रबाट प्रमाणित गरेका छन् । गेटअप होस् वा कलरटोन उनले बदलेका छन् । एकैखालको डाइलग डेलिभरी र मुभमेन्टलाई यो चलचित्रमार्फत दयाहाङले विश्राम दिएका छन् ।

तर, उनी यो चरित्र निभाइरहँदा कति ठाउँमा कन्ट्युनिटी दिन सक्दैनन् । चरित्रानुसार उनको जिब्रो मोटो छ । ओठ जोडिँदैन । कतिपय ठाउँमा यसमा कन्ट्युनिटी ब्रेक हुन्छ । हिँडाइको चालमा पनि एकाध ठाउँमा यो समस्या देखिन्छ । उनको बोली टाठो छैन । फड्कारिएको स्वर आउँदैन । तर, गाली गरेको ठाउँमा उनको जिब्रो फड्कारिन्छ । माइला चरित्रको स्वर हराउँछ ।

माइलीको भूमिकामा रहेकी पशुपति राईले आफूलाई खरो उतारेकी छन् । खोट लगाउने ठाउँ छोडेकी छैनन् । विन्द्रेको भूमिकामा रहेका प्रसन राईले चरित्रलाई न्याय गरेका छन् । उनले आफूतिर ध्यान खिचिरहन्छन् । नन् एक्टरलाई नवीनले ट्रेन्ड गराउन सकेका छैनन् । नन् एक्टरबाट कमजोर काम आएको छ ।

ब्याकग्राउन्ड स्कोर ‘गाउँ आएको बाटो’को सबैभन्दा राम्रो पक्ष हो । लोभलाग्दो ब्याकग्राउन्डस्कोर छ । कथाअनुसार कतै म्युट कतै लो, कतै हाई । शब्दशब्द र दृश्यदृश्यमा ब्याकग्राउन्ड स्कोरले साथ दिएको छ । अधिकांश नेपाली सिनेमाको ब्याकग्राउन्डस्कोर विलो एभ्रेज हुन्छ । तर, यो चलचित्रको ब्याकग्राउन्डस्कोर अब्बल छ । कतै नवीन ध्वनि कतै मौलिक । अरू मेकरले पनि सिक्नुपर्ने गरी ब्याकग्राउन्डस्कोरमा काम गरिएको छ । ब्याकग्राउन्डस्कोर चलचित्रको कथालाई अवरोध गर्न होइन, थप सुन्दर बनाउन हो भन्ने मेकरले यो सिनेमाबाट सिक्नुपर्छ ।

सिनेमेटोग्राफी ‘गाउँ आएको बाटो’मा उत्कृष्ट छैन । जसरी ब्याकग्राउन्डस्कोरमा निर्देशकले पर्याप्त ध्यान दिए, सिनेमेटोग्राफीमा दिएका छैनन् । क्यामेरा वर्क कमजोर छ । निर्देशकले पात्रको मुड र चरित्रानुसार काम गर्न खोजेका छन् । संघर्षको कथालाई त्यहीअनुसारको रङ र फ्रेम दिएका छन् । तर, कमजोर क्यामेरा वर्कले सिनेमेटोग्राफीलाई छायामा पारिदिएको छ । कतिपय ठाउँमा आँखै खाने क्यामेरा वर्क छ । यसले सिनेमाको स्तर खस्काउने काम गरेको प्रस्टै देखिन्छ ।

मौलिक कथा छनोट गर्ने नवीन प्रशंसाका हकदार हुन् । ब्याकग्राउन्डस्कोरमा गरेको मिहिनेत उदाहरणीय भएकाले यसको जस उनलाई जान्छ । तर, नेपाली चलचित्र उद्योगमा जति उनको नाम र छवि छ, त्यसको अनुपातमा यो कमजोर सिनेमा हो । नवीनबाट अपेक्षा गरिएको सिनेमा ‘गाउँ आएको बाटो’ होइन । यो चलचित्रले उनको साख उकालो लगाउँदैन । 

० ० ०

चलचित्र : गाउँ आएको बाटो 
निर्देशक : नवीन सुब्बा
लेखक : महेश राई/नवीन सुब्बा
कलाकार : दयाहाङ राई, पशुपति राई, प्रसन राई, प्रेम सुब्बा आदि । 
जानरा : सोसल ड्रामा
लेन्थ : १०८ मिनेट
ब्यानर : मेन्छ्याम पिक्चर्स/बाँसुरी फिल्म्स