काठमाडौं । इराकको एउटा सपिङ मलमा आमनेसामने  युरोपका कुख्यात मानव तस्कर बार्जान मजिद पनि छन् ।  उनलाई प्रहरीले बेलायतलगायत विश्वका केही देशमा ‘वान्टेड’ सूचीमा राखेको छ ।

हाम्रो कुराकानीको सिलसिलामा मलमा र पछिल्लो दिन उनको कार्यालय दुवै स्थानमा उनले अंग्रेजी च्यानलबाट कति आप्रवासीलाई पार गराएँ भन्ने कुराको आफूलाई जानकारी नभएको बताए ।

“हुन सक्छ एक हजार, १० हजार । मलाई थाहा छैन, मैले गनिन” उनले भने । यो बैठक केही महिनाअघि असम्भव प्रतित हुने काम थियो । साथमा रब लरी थिए । जो पूर्वसैनिक हुन् उनी शरणार्थीको लागि काम गरिरहेका छन् । मैले पत्ता लगाउने प्रयास गरेँ । स्कोर्पियन (बिच्छी) नामले चिनिने त्यो व्यक्तिलाई प्रश्न गरियो ।

केही वर्ष उनी र उनको समूहले अंग्रेजी च्यानलमा डुंगा र लरीमार्फत मानव तस्करी गर्यो । सन् २०१८ यता ७० भन्दा बढी आप्रवासी अंग्रेजी च्यानल डुंगाबाट पार गर्ने क्रममा ज्यान गुमाउन बाध्य भए । गत महिना फ्रेन्च तटमा सात वर्षीय बालकसहित पाँचजना मानिस मारिए । यो खतरनाक मार्ग हो । तर, तस्करको लागि निकै आकर्षक क्षेत्र हो ।

डुंगाबाट पार पाउनका लागि त्यहाँ हरेक व्यक्तिसँग ६ हजार पाउन्ड लिने गरिएको थियो । र, झन्डै ३० हजार मानिसले २०२३ मा पार पाउने प्रयास गरे । यसबाट हुने फाइदा प्रष्टै छ । उत्तरी फ्रान्सको कलइसनजिक रहेको आप्रवासी शिविरमा भेटिएकी एक बालिकाबाट हाम्रो चाख स्कोर्पियनतर्फ गएकी थिइन् ।

जब प्रहरीले बेलायतमा अवैध आप्रवासीलाई पक्र्यो, उनीहरूले तिनीहरूको मोबाइल फोन अनुगमन गरे । २०१६ पछि उही नम्बर सबैको मोबाइलमा देखिइरहेको थियो । अक्सर त्यो नम्बर स्कोर्पियनको नामबाट राखिएको हुन्थ्यो । कतिपय समयमा स्कोर्पियनको तस्बिरमा पनि सेभ गरेको हुन्थ्यो । यूकेको राष्ट्रिय अपराध एजेन्सी (एनसीए)का वरिष्ठ अनुसन्धान अधिकृत मार्टिन क्लार्कले हामीसँग भने कि अधिकारीहरूले स्कोर्पियनलाई कुर्दिस इराकी मानिस मजिद हुन् भनेर बुझन थालेका थिए ।

२००६ मा २० वर्षको हुँदा मजिद आफैँले आफैँलाई एउटा लरीको पछाडि बसेर बेलायतमा तस्करी गरेका थिए । अस्वीकारका बावजुद एक वर्ष बेलायतमा बसेपछि उनीहरूमध्ये केहीलाई बन्दुक र लागुऔषधको कारोबारमा बेलायतमा थुनिएको थियो । त्यसैले थप केही वर्ष त्यही बस्नुपर्यो । उनलाई अन्त्यमा २०१५ मा इराकमा डिपोट गरियो । त्यसलगत्तै उनका दाइको मानव तस्करीको व्यापारमा मजिदलाई उत्तराधिकारी बनाइएको विश्वास गरिन्छ । त्यतिबेला उनको दाइ चाहिं बेल्जियममा जेल जीवन बिताइरहेका थिए ।

त्यसपछि मजिद स्कोर्पियन भएका थिए । २०१६ र २०२१ को बीचमा स्कोर्पियनको ग्यांगले युरोप र बेलायतबीचको मानव तस्करीको व्यापार नियन्त्रणमा लिएको थियो । दुई वर्षसम्मको अन्तर्राष्ट्रिय प्रहरीको अपरेसनपछि सो ग्यांगका २६ जनालाई बेलायत,.फ्रान्स र बेल्जियमको अदालतमा लगिएको थियो ।  बेल्जियन अदालतमा १२१ मानिसको तस्करी गरेकोकोमा स्कोर्पियन दोषी ठहरिए । अक्टोबर २०२२ मा उनलाई दश वर्ष जेल तोक्नुका साथै ९ लाख ६८ हजार पाउन्ड जरिबाना तोकियो ।

त्यसपछि स्कोर्पियन कहाँ छन् भन्ने कुराको जानकारी थिएन । त्यो रहस्यलाई हामीले तोड्न चाह्यौँ । रबसँगको एउटा सम्पर्कको आधारमा एक इरानी मानिससँग भेट भयो । उनले आफूले अंग्रेजी च्यानल पार गर्ने क्रममा स्कोर्पियनसँग डिल गरेको बताएका थिए । स्कोर्पियनले इरानीलाई आफू टर्कीको भएको बताएका थिए । उनले त्यहाँबाट आफ्नो बिजनेसलाई दुर्गमबाटै चलाइरहेका थिए । हामीले बेल्जियममा मजिदका दाइलाई पनि ट्रयाक गर्यौं ।

उनी अहिले जेलभन्दा बाहिर छन् । उनले पनि स्कोर्पियन टर्कीमा नै हुने संभावना औंल्याए । धरैजसो बेलायततिर जान लागेका आप्रवासीलाई टर्की भेला हुने एउटा महत्त्वपूर्ण स्थल हो । किनकी यसको आप्रवासी कानुनअनुसार अफ्रिका, एसिया र मध्यपूर्वबाट यो देशमा भित्रिने भिसा पाउन केही सजिलो छ ।

मानव तस्कर मजिद हालै त्यहाँ पटकपटक भेटिएको भन्ने एउटा सूचनाका आधारमा हामीलाई इस्तानबुलस्थित एउटा क्याफेमा पुर्यायो । लगत्तै एकजना मानिस हाम्रो टेबल हुँदै पास भयो र उसले आफ्नो ज्याकेटको जिपर खोल्यो । उसले त्यसो गर्नुको मतलब उसँग बन्दुक रहेको देखाउन चाहन्थ्यो । त्यसो गर्नु भनेको खतरनाक व्यक्तिसँग व्यवहार गरिरहेको बुझिन्छ ।

हाम्रो दोस्रो स्टपले केही बढी आशाजनक नतिजा प्राप्त गरायो । हामीलाई भनियो कि मजिदले हालै एक लाख ७२ हजार पाउन्ड केही स्ट्रीट टाढा मनि एक्सचेन्जमा डिपोजिट गरेको भनियो । हामीले आफ्नो नम्बर त्यहाँ छोड्यौँ । हामीले फोनमा सम्पर्कको प्रयास गरे पनि सम्भव भएन । पछि सुनेअनुसार उनी टर्कीबाट ग्रीस र इटालीमा मानव तस्करी गर्न संलग्न भएको जानकारी पाइयो ।

हामीलाई एउटा कुरा सुनेर विचलित बनायो । त्यो थियो १२ जना मात्र चढ्नका लागि लाइसेन्स लिएको याच्स (मोटर बोट) १०० पुरुष, महिला र केटाकेटी बोकेर गइरहेको छ । त्यस्ता याचहरू अनुभव नभएका व्यक्तिले कोस्टगार्डको निगरानी छल्न खतरनाक मार्गबाट लग्ने गरेको जनाइएको थियो ।

तिनमा चढ्ने हरेक व्यक्तिले १० हजार युरो तिरेको सुनिएको थियो । गएका १० वर्षमा सात लाख २० हजारभन्दा बढी मानिस युरोप जानको लागि पूर्वी मेडिटरेनियन पास गरेको जनाइएको थियो । करिब दुई हजार ५०० डुबेर मरेका थिए । लग्ने मानिसलाई उनीहरू मरुन् कि बाँचुन् भन्ने कुरामा त्यति मतलब नदेखिने गरेको च्यारिटीमा संलग्नहरूको भनाइ थियो ।

हामीसँगको फोनको कुराकानीमा स्कोर्पियनले पनि डुबेका मानिसप्रति सहानुभूति देखाएका थिए । हामी अर्को स्टप मार्मारिजस्थित रिसोर्ट थियो । जहाँ टर्कीको प्रहरीले स्कोर्पियनको एक भिल्ला भएको आफूहरूले सुनेको जनाएका थिए । उसको मित्रवत् सम्बन्ध कोहीसँग छ कि भनेर हामीले सौध्यौँ । एक महिलाले मजिद मानव तस्करीमा रहेकोले ऊ तनावमा पैसाको बारेमा मात्रै हुने गरेको र आप्रवासीको भाग्य सम्बन्धमा कुनै मतलब नभएको जनाएकी थिइन् ।

“उसले उनीहरूको मतलब गर्दैन । यो दुखको कुरा हो । हो कि होइन ?” उनले भनिन् । उनले आफूले उसलाई भिल्लातिर नदेखेको र उ इराकमा पुगेको सुनेको जनाइन् । अर्को सम्पर्कले स्कोर्पियन इराकको कुर्दिस्तानको सुलायमानियाहमा मनी एक्सचेन्ज गर्ने स्थानमा देखेको जनाएको थियो ।

मेसेजमा रबसँग कहाँ कुरा गर्ने भनेर कुरा नमिलिरहेको बेलामा अन्त्यमा मलमा स्कोपिर्यनसँग मलमा भेट्ने तय भएको थियो । मजिद गल्फर जस्तो स्मार्ट ड्रेस लगाएर आएका थिए । जब उनले टेबलमा हात राखे । नजिकै तीनजना उनको सुरक्षा टोली जस्तो लाग्ने व्यक्ति पनि बसे । आफू ठूलो ग्यांग लिडर नभएको अरुले त्यस्तो देखाएको उनको भनाइ थियो ।

पक्राउ परेका मानिसले कम जेल भोग्नका लागि आफ्नो लागि काम गरेको देखाउने गरेको उनले जनाएका थिए । उनले अन्य व्यक्तिले बेलायती पासपोर्ट पनि पाएको र उनीहरू तस्करी गरिरहेको भनेर तितो समेत पोखेका थिए । तीन दिनमा एकजनाले १७० देखि १८० मानिसलाई टर्कीबाट इटाली पठाएको र उसले अहिले पनि बेलायती पासपोर्ट बोकिरहेको उसको भनाइ थियो ।

आफूलाई पनि विजनेस गर्न अन्य मुलुकमा जान मन लागेको भए पनि नसकेको उनी बताइरहेका थिए । उनले आफूले कसैलाई पनि डुंगामा नचढाएको र कसैलाई पनि नमारेको पनि दाबी गरे ।  संवाद सकिएपछि आफूले चलाइरहेको मनि एक्सचेन्ज हेर्न आउनका लागि उनले रबलाई निम्तो दिएका थिए । रब त्यहाँ पुग्दा एकजना व्यक्ति बाकसभरी पैसा लिएर बसेको थियो । “कसैले आप्रवासीलाई जबर्जस्ती नगरेको उनीहरू नै जान इच्छुक भएको हो” स्कोर्पियन भनिरहेका थिए । उनीहरूले आफूहरूलाई ‘प्लिज प्लिज हाम्रो लागि त्यति गर्देऊ’ भन्दै अनुरोध गर्ने गरेको जनाए ।

(बीबीसीमा रिपोर्टरको डायरी शैलीमा लेखिएको रिपोर्टमा आधारित)