इमानदार मेकर त्यो हो जसले बजारको प्रभाव र दबाबबिना सिनेमा बनाउँछ । जसले बजारको दबाबबिना आफूलाई मन लागेको कथा भन्छ, उसले राम्रो सिनेमा बनाउने सम्भावना उच्च हुन्छ । तर, यस्ता सिनेमा र मेकर विरलै मात्रै हुन्छन्, जसले बजारको अंकगणित नहेरी आफूलाई मन लागेको कथा मन लागेको तरिकाले बनाउँछ ।

यस्तै सिनेमा हो, ‘द रेड सुटकेस’ । निर्देशकलाई एउटा कथा भन्न मन लागेको छ । उनले मनमौजी कथा भनेका छन् । उनलाई नेपाली अडियन्सले अहिले कस्तो सिनेमा मन पराइरहेका छन्, कस्तो सिनेमालाई सिनेमा हल सञ्चालक र वितरकले प्राथमिकता दिइरहेका छन् भन्ने निर्देशकले नजरअन्दाज गरेर कथा भनेका छन् ।

निर्देशकलाई वैदेशिक रोजगारीका कारण नेपाली समाजले भोगिरहेको कथा भन्नु छ । त्यसको कारण देखाउनु छ । वैदेशिक रोजगारीका कारण रित्तिँदै गएको गाउँ देखाउनु छ । यसको गुह्य कारण के हो देखाउनु छ, देखाएका छन् । अशान्त कथा शान्त तरिकाले देखाएका छन् ।

भनिरहनै पर्दैन, सिनेमा दृश्य भाषा हो । दृश्यमार्फत कथा भन्ने हो । नेपालमा अधिकांश दृश्य होइन, डाइलग (संवाद) हाबी भएका सिनेमा बनिरहेका छन् । बक्सअफिसमा हिट भइरहेका छन् । ‘द रेड सुटकेस’ दृश्यमार्फत कथा भनिएको सिनेमा हो ।

श्रीमान् सात महिनाअगाडि मात्र वैदेशिक रोजगारीका निम्ति कतार पुगेको छ । गाउँमा छोरी जन्मिन्छन् । श्रीमान्ले आफू आउन कठिन रहेको बताउँछ । र, छोरीको नाम आशा राख्न श्रीमतीलाई सुझाउँछ । यहीँबाट सुरु हुन्छ सिनेमा ।

सिनेमाले संवादभन्दा पनि दृश्यमा जोड दिन्छ । निर्देशकले कलाकारलाई धेरै बोल्न लगाउँदैनन् । उनीहरूका अनुहार, हेराइ, हिँडाइ र एटिच्युडमार्फत निर्देशक कथा भन्छन् । क्यामेरा राम्रोसँग खेलाउन सके त्यसले कति धेरै कथा भन्छ, सिनेमामा देख्न सकिन्छ । सिनेमेटोग्राफीमा ध्यान दिने निर्देशक सिचुएसनअनुसारको सट डिजाइन गर्छन् । कतै वाइड एंगलमा खेल्ने निर्देशक कतै त्यसको ठिकविपरीतको एंगल रोज्छन् ।

पूरै समाज र देशको कथा भन्दा क्यामेरा वाइड एंगलमा खेल्छ, व्यक्तिविशेषमा केन्द्रित हुँदा त्यसमै । सौगात मल्लको ऐनामा देखिने सिनले सिनेमेटोग्राफीको चेत प्रस्ट्याउँछ ।

सौगात बेलाबेलामा मोबाइलमा नेटवर्क नटिपेझैँ माथि हात लगेर यताउता डुलाउँछन्, नेटवर्क खोज्छन् । आमनेपाली जनताको जिन्दगी मोबाइलको नेटवर्कजस्तै रहेको र त्यो सहजै आओस् भन्ने प्रयास गर्दा गर्दै जिन्दगी बितिरहेको विम्बका रूपमा यसलाई प्रयोग गरिएको छ ।

सन्तान घर/देशमा छैनन् । बुढो भएका बाउआमा मात्रै छन् । सन्तान नै सँगै नभएपछि कसरी हुन्थ्यो जिन्दगी फ्रेस ! निर्देशकले बासी मःमसँग एक्लो रिटायर्ड जिन्दगीलाई तुलना गरेका छन् । फाल्न माया लाग्ने, खाँदा स्वास्थ्यलाई असर गर्छ । 

गरिबी छ, अशिक्षा छ, अभाव र छटपटी छ । आमनेपालीको जिन्दगी फिका छ । त्यसैले सिनेमाका अधिकांश चरित्र फिका छन् । कसैको अनुहारमा चमक छैन । उनीहरू लुगा पनि मैलाधैला लगाउँछन् । घरहरू जीर्ण छन् । घरका कलर खुइलिसकेका फुंग उडेका छन् ।

कथा कस्तो हो, निर्देशक त्यही कलर प्रयोग गर्छन् । रातो कफिन आँगनमा पुर्‍याउँदाको लाइट र कलरले आफैँ बोल्छ धेरै कुरा, किन चाहियो संवाद ! कलर र लाइटले पनि कथा भन्छ भन्ने उत्कृष्ट प्रमाण हो यो सिन ।

धेरै नेपाली सिनेमा – जसले न साउन्डमा बजेट खर्चिन्छन् न यसमा ध्यान दिन्छन् । तर, ‘द रेड सुटकेस’को साउन्ड कथासँग यसरी म्याच भएर आउँछ, त्यसले सिनेमालाई थप उचाइ दिने काम गरेको छ । चाहेको खण्डमा नेपाली चलचित्रमा पनि कर्कस लाग्ने साउन्ड होइन, कथा भन्दै सिनेमालाई सुन्दर बनाउने सिनमा पनि प्रयोग गर्न सकिन्छ भन्ने उदाहरण पेस गरेको छ, यो सिनेमाले ।

गाउँमा युवा छैनन् । महिला र केटाकेटी मात्रै छन् । आवश्यक पर्दा जुट्नलाई पनि पुरुष छैनन् । सिनेमाका दृश्यमा यो देखाउन निर्देशक हमेसा सचेत छन् । विम्बका रूपमा गोरु जोतिरहेका एक वृद्ध र बुख्याचा प्रयोग गरेका छन् ।

सिनेमामा सौगात मल्ल, विपीन कार्की, प्रविण खतिवडा र सृृष्टि श्रेष्ठ मुख्य भूमिकामा छन् । सौगात अधिकांश सिनेमामा लाउड देखिन्छन् । उनी स्वयंले पनि यो स्वीकार गर्दै आएका छन् । सौगातका लागि यो सिनेमा अपवाद होला, जसमा उनी शान्त छन् । लाउड कतै लाग्दैनन् । सिनेमा निर्देशकको माध्यम हो । कथा भन्ने निर्देशक हुन्, कलाकार कथा भन्ने माध्यम मात्रै हुन् । निर्देशक राम्रो भए उसले औसत कलाकारबाट पनि राम्रो अभिनय निकाल्न सक्छ । राम्रा कलाकारलाई आफ्नै लयमा बरालिन दिँदैन । निर्देशकले रंगमञ्चमा झैँ लाउड देखिने सौगातबाट आफ्नो सिनेमामा जति चाहिने हो, त्यति मात्रै लिएका छन् ।

सिनेमामा देखिने सबै कलाकारको अभिनयले लोभ्याउँछ । विपीन यो चलचित्रमा आफ्नै ओर्जिनल भ्वाइसमार्फत डाइलग डेलिभरी गर्छन् । हरेक चलचित्रमा फरकफरक चरित्रमा चरित्रानुसारको स्वर निकाल्ने विपीनको यसमा ओर्जिनल स्वर सुन्न सकिन्छ ।

त्यसो त सिनेमामा केही कमजोरी नै नभएका होइनन् । क्यारेक्टर स्ट्याब्लिस गर्न निर्देशकले खासै चासो देखाएका छैनन् । सौगातको क्यारेक्टर स्ट्याब्लिस संवादमार्फत गर्न खोजे पनि भिजुअलको अपेक्षा हुन्छ । विपीनको विगत के थियो भन्ने थोरै जानकारी दिएको सिनेमाले प्रविण र सृष्टिको क्यारेक्टर स्ट्याब्लिस गर्दैन । दुई जिउ भएकी श्रीमतीलाई एक्लै घरमा छोडेर विदेश जाने अवस्था किन आयो ? बुवा, आमा र परिवारका अन्य सदस्य किन छैनन् भन्ने जानकारी दिन नखोज्नु सिनेमाको कमजोर पक्ष हो ।

फास्टकट पञ्चलाइनवाला राइटर हाबी भएका सिनेमा हेर्ने दर्शकका निम्ति ‘द रेड सुटकेस’ हुँदै होइन । सिनेमा दृश्यभाषा हो । राइटर र कलाकार होइन, सिनेमा निर्देशकले भन्नुपर्छ, दृश्य बोल्नुपर्छ भन्नेका लागि यो छुटाउनै नहुने चलचित्र हो । 

० ० ०

निर्देशक: फिडेल देवकोटा
लेखक: फिडेल देवकोटा
कलाकार: सौगात मल्ल, विपीन कार्की, सृष्टि श्रेष्ठ, प्रविण खतिवडा आदि 
निर्माता: रामकृष्ण पोखरेल
लेन्थ: ८७ मिनेट 
ब्यानर: आइसफल प्रोडक्सन