आज चैत २७ देखि २९सम्म राष्ट्रिय युवा संघ, नेपालको नवौं राष्ट्रिय महाधिवेशन बाँकेको नेपालगन्जमा हुँदैछ ।

महाधिवेशन नेतृत्वसँगै नीति पनि चयन गर्ने मञ्च हो । उचित नीतिविना नेतृत्व कुशल भए पनि संगठनलाई उद्देश्यतर्फ परिचालित गर्न सक्दैन । हाम्रो समाज र संगठनमा बहसमा ल्याउनुपर्ने  धेरै विषय छन् । यहाँ हामी यिनैमध्ये दुई विषयमा चर्चा गर्दै छौँ । राष्ट्रिय युवा संघको यस महाधिवेशनमा यी दुवै विषयमा छलफल हुनु आवश्यक छ ।

१. उमेरको परिभाषा 

नेपालको युवा नीतिले युवाको परिभाषा प्राविधिक दृष्टिले गरेको छ । युवाको परिभाषामा “१६ देखि ४० वर्षसम्मका नागरिकलाई जनाउनेछ“ भनिएको छ ।

राष्ट्रिय युवा संघको विधानले पनि युवालाई सोहीअनुरूप परिभाषित र संगठित गर्नेगरेको छ । उता नेपालको कानुनमा भने महिलाले १८ वर्ष पुगेपछि मात्र विवाह गर्न पाउने व्यवस्था छ । पुरुषले २० वर्षको उमेरमा विवाह गर्न पाउने वैधानिक व्यवस्था छ ।

अर्थात्, १८ वर्षमा बिहा भएकी महिलाले १९ वर्षको उमेरमा बच्चा जन्माउन सक्छिन् । त्यस्तै बाबु २१ बर्षको हुदा बच्चा जन्मन सक्छ ।

आमा ३५ वर्ष र बाबु ३७ वर्ष पुग्दा बच्चा १६ वर्षको हुन्छ । परिभाषाअनुसार त यहाँ दुई पुस्ता नै युवाभित्र पर्छन् । तर, दुई पुस्ताको आवश्यकता र परिवेश समान हुन सक्दैन ।

त्यसकारण हामीले संगठित गर्ने गरेको युवाको प्राविधिक परिभाषामा छलफल गर्न आवश्यक छ ।
 

यसमा के गर्न सकिन्छ ?

पहिलो यसमा हामीले उमेरको परिभाषा परिवर्तन गर्न सकिन्छ । हामीले दुई पुस्तामध्ये दुवै नै युवा हुने परिभाषा बदली संगठित गर्न सक्नुपर्छ । जस्तै १८ वर्षको उमेरदेखि ३३ वा १९ देखि ३४  वा २० देखि ३५ वा दुई पुस्ता नै युवा नहुने गरी निर्धारण गर्न सक्नुपर्छ ।

दोस्रो हामीले युवालाई पनि दुई भागमा विभाजित गर्न सक्छौँ । १६ देखि ४० वर्षबीचको एउटा निश्चित उमेरलाई मध्य भाग मानेर ।

सोभन्दा आघिको उमेरका युवालाई किशोर युवा र पछिको उमेरका युवालाई परिपक्व युवामा विभाजित गर्न सक्छौँ।

यसरी परिभाषित गर्दा हामीले संगठनमा दुवै खालको उमेर समूहका युवाका आवश्यकता र भावनालाई समेट्न सक्नुपर्ने हुन्छ । सोको लागि संगठनमा आबद्ध गराउँदा हामीले किशोर युवाको सहभागिता सुनिश्चित गर्न निश्चित प्रतिशत आरक्षण व्यवस्था गर्न सक्छौँ ।

त्यस्तै हामीले अवलम्बन गर्दै आएको लेलिनवादी संगठनात्मक पद्धतिमा विभिन्न तहका कमिटीहरु छन् । यी कमिटीमध्ये टोल कमिटी, पालिका कमिटी, जिल्ला कमिटीहरुमा किशोर युवालाई संगठित गर्ने । प्रदेश र केन्द्रीय कमिटीमा परिपक्व युवालाई  संगठित गर्दा किशोर युवालाई निश्चित प्रतिशत आरक्षण व्यवस्था गर्न सक्छौँ ।

२. राष्ट्रिय युवा परिषद्मा युवा नेतृत्वको सवाल 

राष्ट्रिय युवा परिषद् राष्ट्रिय युवा संघको उपलब्धि हो । संघका तत्कालीन अध्यक्ष महेश बस्नेतले युवाको क्षेत्रमा काम गर्ने युवाकै निकाय हुनुपर्ने विषयको उठान गरे ।

संघले यसलाई आफ्नो एजेन्डा बनायो । विसं २०६६ सालबाट संगठनले यस सबालको उठान गरेको थियो । फलस्वरूप नेपाल सरकारले राष्ट्रिय युवा परिषद् ऐन, २०७२ निर्माण गरी युवा परिषद् स्थापना गर्योे ।

सरकारी तवरमा युवा निकाय स्थापना गर्न सफल भयौँ । तर, नेतृत्वको सवालमा हाम्रो सरोकार अझै बाँकी छ । राष्ट्रिय युवा परिषद्मा अहिले मन्त्रिपरिषद्को निर्णयबाट नेतृत्व चयन हुने व्यवस्था छ ।

त्यस्तै प्रदेश नेतृत्वमा प्रदेश सरकारको निर्णयबाट । तर आम युवाले नै परिषद्को नेतृत्व चयन गर्न पाउनुपर्छ भन्ने हाम्रो अर्काे मुद्दा हो ।

यसमा के गर्ने सकिन्छ ?
लोकतान्त्रिक पद्धतिबाट युवाले नै परिषद्को  नेतृत्व चुन्ने संवैधानिक व्यवस्था लागु गर्न सकिन्छ । स्थानीय निकायको निर्वाचनमा प्रत्येक वडाबाट ५ जना जनप्रतिनिधि चुनिन्छन् ।

यही निर्वाचनमा आवश्यक मापदण्डसहित थप १ युवा प्रतिनिधि निर्वाचित गर्न सकिन्छ । यसो हुँदा ६ प्रतिनिधि चुनिने व्यवस्था हुन्छ ।

स्थानीय निकायको निर्वाचनसँगै युवा प्रतिनिधि चुन्ने व्यवस्था गर्न सक्दा सीमित खर्चमा प्रतिनिधि चुन्न सकिन्छ ।

मुलुकभर ६ हजार ७४३ वडामा युवा प्रतिनिधि हुनेछन् र तिनले युवाको आधारभूत सवाल समन्धित ठाउँमा पुर्याउन सक्छन् ।

वडाबाट निर्वाचित युवा प्रतिनिधिमार्फत ७५३ स्थानीय तहमा पालिका युवा परिषद् निर्माण गर्न सकिन्छ र नेतृत्व चयन गर्न सकिन्छ ।

त्यस्तै यसैको माध्यमबाट ७७ जिल्लामा जिल्ला युवा परिषद् निर्माण र नेतृत्व चयन गर्न सकिन्छ । त्यस्तै ७ प्रदेशमा प्रेदश युवा परिषद् र केन्द्रमा संघीय युवा परिषद्को निर्माण र नेतृत्व चयन गर्न सकिन्छ ।

यसको लागि नेपाल सरकारले आवश्यक नीति परिमार्जन र स्पस्ट ऐन बनाउन जरुरत छ ।

यसो हुदाँ के हुन्छ ?  

लोकत्रान्तिक पद्धतिबाट युवाले नै चुनेर चयन भएको नेतृत्वले युवाको विषयमा सही ढंगले काम गर्न सक्छ । यसरी निर्माण भएको परिषद्ले आधारभूतको सरोकार बोक्न सक्छ । त्यस्तै सामान्य युवा पनि नेतृत्वमा पुग्न सक्ने कानुनी ढोका खोल्छ ।

अहिले नेपाली राजनीतिमा सक्षम युवा सहभागिताका सबालमा चुनौती छ । यसले चुनौती चिर्न महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ ।

हामीले हाम्रो संगठनभित्र युवा परिषद्को टिकट दिने अधिकार राष्ट्रिय युवा संघको तहगत कमिटीलाई दिन सक्छौँ । यसो हुँदा तहगत कमिटीहरु थप सशक्त हुन पुग्छन् ।

साथै कमिटीहरु सहजै अद्यावधिक हुन्छन् । समग्र युवा आन्दोलन र राष्ट्रिय युवा संघप्रति युवा आकर्षण पैदा हुन्छ । नेपालको युवा आन्दोलन विकास गर्न यसले महत्त्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गर्छ ।

(प्रमुख, पर्यटन विभाग, राष्ट्रिय युवा संघ, नेपाल)