काठमाडौं । पानीको अभाव नहोस् भनेर इनार, कुवा वा बोरिङ्ग खन्छौं, तर जमिनमुनि नै पानीको अभाव भए के होला ? कहिल्यै सोच्दैनौं । त्यसैले त जमिनमा पानीको सतह भेट्नै मुस्किल पर्न थालेको छ । जमिन मुिनको पानीका स्रोत सुकेर समस्या भएको हामीले देखे सुनेकै पनि छौं, तर जमिनमुनि पानी कसरी संरक्षण गर्ने भन्ने कुरालाई ध्यान दिँदैनौं ।

झन् सहरी क्षेत्रमा जमिनको धेरै सतहमा ढलान गरिने भएकाले पानीको स्रोत भट्नै मुस्किल छ ।

काठमाडौं महानगरपालिकाले जमिन मुनिको सतहमा पानीको अभाव भएको भन्दै जमिनलाई ओसिलो बनाउन र पानीको अभाव नहोस् भनेर रिचार्ज काठमाडौं योजना अघि सारेको छ । काठमाडौं महानगरपालिका सहरी योजना आयोग अन्तर्गत महानगरले रिचार्ज काठमाडौंको योजना अघि सारेको हो ।

आयोगले दिएको जानकारीअनुसार महानगरले रिचार्ज काठमाडौं योजनामार्फत आकाशे पानीलाई जमिनमै पुनः भरण गर्ने प्रक्रियालाई रिचार्ज काठमाडौंको नाममा अघि सारेको हो ।

यसैबीच बाह्रखरीसँग कुरा गर्दै काठमाडौं सहरी योजना आयोगका सदस्य मनराजा रञ्जितले आकासबाट परेको पानीलाई खोलामा जान नदिई जमिनमै सोस्न दिने योजना अन्तर्गत महानगरले रिचार्ज काठमाडौंको योजना ल्याएको बताए । 

“हामी इनार तथा बोरिङग गरेर जमिनको पानी निकाल्छौं तर पुनः पानी हाल्ने किसिमको काम भएको छैन । त्यस कारण आकासबाट परेको  पानीलाई खेर जान नदिइ जमिनभित्र छिराउँने प्रकृया नै रिचार्ज काठमाडौंको योजना हो,” उनले भने ।

काठमाडौं उपत्यका लगायत सहरी क्षेत्रमा जमिनको धेरै भागमा ढलान गरिने भएकाले आकासबाट परेको पानी जमिनले सोस्न पाउने अवस्था छैन । जसले गर्दा जमिनमा सुख्खापन बढेको छ । जमिनमा सुख्खापन तथा पानीको अभाव नहोस् भनेर रिचार्ज काठमाडौंको योजना अघि सारेको उनले पस्ट पारे । आकाशे पानी संकलनलाइ बढवा दिन पनी योजनाले सहयोग पुग्ने उनको भनाइ थियो । 
 

कसरी हुन्छ रिचार्ज  

काठमाडौं महानगरपालीकाले अघि सारेको रिचार्ज काठमाडौं  योजनामा आकाशबाट परेको पानीलाई  ठाउँ अनुसार २५ फिट सम्म खनेर इनार बनाइन्छ । जहाँ तहगत रूपमा सबैभन्दा माथि जाली, बालुवा, गिटी र  ढुंगाा राखिन्छ । जसले पानी फिल्टरको काम पनि गर्छ । त्यसपछि पानीलाई जमिनमा फैलिन दिइन्छ ।

रिचार्जका लागि खनिएको इनारबाट पानी निकाल्न मिल्दैन तर इनार खनिएको वरिपरि पानीको स्रोत भेटिन्छ । रञ्जितका अनुसार यस प्रकृयाबाट शतप्रतिशत पानी जमिनमा फैलिन्छ । जसका लागि बलौटे माटो भएको जमिनको आवश्यकता पर्छ । 

त्यस्तैगरी, आकासे पानीलाई ट्याङ्कीमा संकलन गरिएको छ भने ट्याङ्की भरिएपछि नास भएर जाने पानीलाई पनि रिचार्ज गर्न सकिन्छ । धेरै भएको पानीलाई पाइप लाएर इनारमा खसालिन्छ । 

महानगरका अनुसार पाइलट प्रोजेक्टका रूपमा गंगबुमा एक हप्ता अघि नै रिचार्जको काम सम्पन्न भएको छ । भने गंगबुस्थित टाउनप्लानिङ्गको तीन ठाउँमा इनार खन्ने काम सुरु भइरहेको छ । हाल महानगरले सार्वजनिक र खुला ठाउँमा रिचार्जको कामलाई प्राथमिकता दिएको छ । योजनालाई प्रभावकारी बनाउन तीन चार वर्षसम्म निरन्तर सञ्चालन गर्ने महानगरको भनाइ छ ।