निरन्तर नियात्रा लेखनमा लागेका अग्रज लेखक हुन्– घनश्याम राजकर्णिकार । मुलुककै जेठो पाउरोटी उद्योग ‘कृष्ण पाउरोटी’का हर्ताकर्ता पनि हुन् उनी । तर उनको नाम उद्योगी–व्यापारीभन्दा नियात्राकारका रुपमा चर्चित छ । 

त्यसो त, साहित्यकारको लहरमा पर्न उनले निकै सङ्घर्ष गर्नुपर्‍यो । उनी सजिलै लेखक भएनन् । घनश्यामका अनुसार उनले बाहिरभन्दा घरभित्रै सङ्घर्ष गर्नुपरेको थियो । र, त्यही सङ्घर्षको परिणाम थियो उनको नियात्रा लेखन ।   

२०३७ सालमा उनको पहिलो नियात्रा कृति ‘विदेशको यात्रा स्वदेशको सम्झना’ प्रकाशित भयो । यस पुस्तकको प्रकाशनसँगै उनको नाम साहित्यिकवृत्तमा चल्न थाल्यो । नाम ०३७ सालमा चुलिए पनि लेख्न सुरु गरेको उनले २०२४ सालदेखि नै हो । घनश्यामले लेखेको ‘मिलनको क्षण’ शीर्षकको एकाङ्की २०२४ सालमा गोरखापत्रमा प्रकाशित भयो । 

लेख्ने रहर थियो । विषय भेट्यो कि कोरीहाल्ने लहड पनि थियो । युवा उमेर भएकोले उनले एउटै विधामात्रै भनेनन् । थुप्रै विधामा कलम चलाए । मनमा जे भाव जाग्थ्यो, त्यो कलम अघि लगाएर कागजमा कोर्थे । यसरी उनले कविता लेखे । निबन्ध लेखे । कथा लेखे । यात्रा संस्मरण लेखे । नाटक लेखे । 

तिनताक उनी अर्थशास्त्र विषय लिएर कलेज पढ्दै थिए । त्यसैले कहिलेकाहीँ उनी आर्थिक लेख पनि लेख्थे । पत्रपत्रिकामा प्रकाशन गराउँथे । अर्थात् लेखनमा उनको अगाध रुचि थियो । 

उनको पूरै परिवार पाउरोटी व्यवसायमा सक्रिय थियो । उनको पिताजीको देहान्त भइसकेको थियो । तीन जना दाजुहरू कृष्ण पाउरोटीको व्यावसायिक कारोबारमा व्यस्त थिए । तर परिवारको कान्छो घनश्यामलाई पढ्नमा धेरै रुचि । त्यसैले उनी पाउरोटी पसल वा व्यवसायमाभन्दा पढाइमा बढी समय दिन्थे । 

उनका दाजुहरू चाहन्थे, भाइले नपढोस् । पसल र उद्योगमा ध्यान देओस् । कृष्ण पाउरोटीका अध्यक्ष घनश्याम राजकर्णिकार भन्छन्, “दाजुहरू मलाई भन्थे– तैंले पढेर के गर्छस् ! बढी भन्दा बढी सचिव होलास् ।’ तर म भने जागिर खाउँला–नखाउँला, तर पढाई पुरा गर्नै पर्छ भन्ने ध्याउन्नमा थिएँ ।” 

घनश्यामको बुझाइमा व्यवसाय राम्ररी सञ्चालन गर्न पनि पढाइ आवश्यक हुन्छ भन्ने थियो । पढ्नु भनेको सभ्य हुनु हो भन्ने उनलाई लाग्थ्यो । खानपानमा सुख भए पनि दाजुहरूको भनाइ र पढ्न नदिने सोचले उनलाई यातना दिन्थ्यो । त्यो नै उनको जीवनको ठूलो दुःख थियो ।

त्यसैले उनी विहान र बेलुकीको केही समय उनका पिताजीले सुरु गरेको व्यवसाय कृष्ण पाउरोटीमा दिन्थे । दिउँसो कलेज जान्थे र भ्याए पुस्तकालयमा गएर साहित्यका पुस्तकहरू पढ्थे ।

यता उनका दाजुहरू भने उनकोे पढाइलाई सहयोग पुर्‍याउनुको साटो अवरोध गर्नतर्फ लागेका थिए । ‘बाच्छोलाई जति हिर्कायो त्यो त्यति नै माथि उफ्रिन्छ’ भन्ने उखान उनमा लागू भइरहेको थियो । अर्थात् घनश्याममाथि दाजुहरू जति कडाइ गर्थे त्यति नै उनी पढाइमा ध्यान दिन थाले । यसरी उनले मास्टर्स सिध्याए ।

घनश्याम भन्छन्, “मेरा दाजुहरूले मप्रति कडा रबैया नराखेको भए सायद पढ्ने थिइनँ कि ! या पढाइ बीचैमा छोड्ने थिएँ ! आजजस्तो लेखक घनश्यामचाहिँ हुने थिइनँ !” 

दाजुहरूका कारण धेरै समय पढाइ र पुस्तकालयलाई दिन थाले उनले । नेसनल लाइब्रेरी थियो त्यसबेला नयाँसडकमा । त्यहाँ गएर भारतीय लेखकहरू गुलसन नन्दा, यशपाल र रानुका हिन्दी उपन्यासहरू पढ्न थाले । 

घनश्याम गुलसन नन्दाको नाम लिँदै हाँसे । भने, “मैले उपन्यासको नाउँ बिर्सिएँ । तर त्यो उपन्यासमा दाइहरूले भाइलाई दुःख दिएको कथा थियो । मलाई लाग्यो यी गुलसन नन्दाले मेरो कथा नै त्यस उपन्यासमा उतारेका हुन् !”

यसरी उपन्यास र अन्य साहित्यका किताब पढ्ने बानी नै लाग्यो । यहीँबाट उनी पनि साहित्यतिर आकर्षित हुँदैगए । लेखनतिर मोडिँदै गए । किताब पढ्दा उनलाई त्यसको इमानदार पात्रले साह्रै प्रभावित बनाउँथ्यो । त्यसले आफूलाई परिवर्तित गर्न मद्दत पुगेको उनी बताउँछन् । घनश्यामका अनुसार साहित्यले उनलाई सधैं मार्गनिर्देश गरेको छ । आजको घनश्याम राजकर्णिकार बनाउने त्यही पुस्तक भएको उनी स्वीकार्छन् । 

उनलाई लाग्छ, दुःखले नै मानिसलाई तिखार्छ । क्षमतावान् बनाउँछ । उनी आज पनि आफ्ना नातीनातिनाहरूलाई दःुखसँग नआत्तिन र त्यसबाट केही सिक्ने प्रेरणा लिन भनिरहन्छन् ।
बेलाबेलामा कविता–कथा लेख्दै आएका उनको एकाङ्की गोरखापत्रमा छापिएपछि उनी आश्चर्यचकित भए । कसैलाई भनेका थिएनन् । खुसीको सीमा नै रहेन । उनले आफ्नै उक्त नाटक दसौं पटक पढे ।

त्यसपछि उनले अरु लेखहरू लेख्न थाले । लेखन निरन्तर अगाडि बढ्दै गयो । कुनै विधा नसमाएकोले मनमा जे भाव जाग्थ्यो, त्यसै विषयमा उनको कलम चल्थ्यो । यसरी धेरै लेखहरू उनको प्रकाशित भयो ।

२०२८-०२९ सालतिर आफ्ना लेखरचनाहरू समेटेर किताब निकाल्ने सोचका साथ जोरगणेश प्रेस पुगे । उनीसँग ‘केही चिन्तन केही मन्थन’ किताबको पाण्डुलिपि थियो । त्यस प्रेसका प्रबन्धक रहेछन् साहित्यकार माधवलाल कर्माचार्य ।

कर्माचार्यलाई उनले आफूले किताब छाप्न खोजेको बताए । पाण्डुलिपि उनका छापिएका रचनाहरूको सँगालो थियो । केही समयपछि त्यो किताब प्रकाशित भयो । तर कर्माचार्यले घनश्यामलाई पहिलो किताब प्रकाशन गर्दा नै सुझाव दिएका थिए, ‘‘तिम्रो यात्रा संस्मरण राम्रो छ । यात्रा लेखनतिर आफूलाई केन्द्रित गर । एउटै विधामा मात्रै कलम चलाउ ।’’

उनले पनि सोचे– धेरै डुङ्गामा खुट्टा राख्दा राम्रो हुन्न । पहिचानका लागि एउटा मात्रै विधा ठीक हुन्छ । यही सोच्दै उनले यात्रा साहित्यलाई आफ्नो मूल लेखन बनाए । त्यसको दुई वर्षपछि उनले ‘विदेशको यात्रा स्वदेशको सम्झना’ नियात्रासङ्ग्रह प्रकाशनमा ल्याए । र, त्यही पुस्तकले घनश्याम राजकर्णिकारलाई नियात्राकारका रुपमा नेपाली साहित्यमा स्थापित गर्‍यो । 

यो किताब जन्मिनुको कथा सुनाए घनश्यामले । २०२८ सालमा नेपाल औद्योगिक विकास निगम (एनआइडीसी) बाट उद्योगहरूमा लगानी हुँदैथ्यो । कृष्ण पाउरोटीले पनि जर्मनबाट नयाँनयाँ मेसिन मगाउन एनआईडीसीबाट ऋण लियो । 

त्यसैबेला घनश्यामले पाउरोटी बनाउने तालिमको स्कलरसिप पनि पाए । उनी जर्मनी गए । र, त्यहाँ उनले पाउरोटी उद्योगका लागि आवश्यक विभिन्न तालिम लिए । मौकाको सदुपयोग गर्दै युरोपका धेरै ठाउँ घुम्दै गए । 

त्यो भ्रमणका बेला उनले ‘डायरी मेन्टेन’ गर्दैगए । माधवलाल कर्माचार्यले ‘तिम्रो नियात्रा लेखन राम्रो छ’ भनेकोले उनले यात्राका विभिन्न सन्दर्भ र रमाइला प्रसङ्ग डायरीमा टिप्दै गए ।

घनश्याम भन्छन्, “मैले विदेशी लेखकका किताबहरू पनि पढेँ । ती किताबमा कतिपय लेखकले आफ्ना कमीकमजोरी खुलेरै लेखेको पाएँ । कतिपय किताबमा यौनका कुरा पनि लेखिएका थिए । त्यसैले मैले पनि युरोपको नाइटलाइफ त्यो किताबमा पस्कने आँट गरेँ । उक्त पुस्तकका लागि नियात्रा लेख्दा मैले आफ्नो देशलाई सधैं केन्द्रमा राखेर ।”

यसरी २०३७ सालमा ‘विदेशको यात्रा स्वदेशको सम्झना’ प्रकाशित भयो । यसले घनश्यामलाई साहित्यिक वृत्तमा फरक परिचय पनि दियो । उनका नियात्रा पत्रपत्रिकामा माग्न थालियो । फलतः नियात्रा लेखनको क्रम निरन्तर अगाडि बढ्यो । उनको त्यही पहिलो नियात्रा कृति ‘विदेशको यात्रा स्वदेशको सम्झना’को छैठौ संस्करण प्रकाशित भइसकेको छ । 

उनका अरु चार वटा नियात्रा कृति पनि प्रकाशित भइसकेको छ । जसमा  ‘यात्रा अमेरिकाको माया नेपालको’, ‘बौद्ध तीर्थयात्रा– नालन्दादेखि लुम्बिनीसम्म’, ‘यात्राको लहरीमा हिउँफूलकी रानी’, ‘देश प्रदेशको भ्रमण’ गरी पाँच पुस्तक छन् । 

अन्त्यमा उनले भनेँ, “हालै मात्र मेरा प्रकाशित नियात्रहरूमध्येका केहीलाई समेटर एउटा अर्को सङ्ग्रह आएको छ– घनश्याम राजकर्णिकारका प्रतिनिधि नियात्रा ।’’