काठमाडौं । पछिल्लो समय सुन तस्करहरुले विदेशबाट नेपाल फर्किने नेपालीहरुलाई सुन तस्करीमा प्रयोग गर्ने गरेको पाइएको छ । वैदेशिक रोजगारीको लागि विदेश गएका नेपालीहरुलाई घर फर्किने क्रममा सुन तस्करले कमिसनको लोभमा तस्करीमा प्रयोग गर्ने गरेको पाइएको हो । 

प्रहरी अधिकारीहरुका अनुसार ५० ग्रामबराबरको सुन काठमाडौं पुर्याइदिएबापत ५ हजार नेपाली रुपैयाँ तस्करले दिने गरेका छन् । विदेशमा रहेका तस्करको समूहले साउदी अरेबिया, कुवेत, कतार, ओमन, बहराइन, युनाईटेड अरब ईमिरेट्स लगायतका देशबाट स्वदेश फर्किने नेपालीलाई प्रयोग गर्ने गरेका छन् ।

तर उनीहरुले सुनको ढिक्का नभएर गहना बनाएर शरीरमै लगाइदिएर पठाउने गरेका छन् । एक प्रहरी अधिकारीले भने, ‘‘तस्करको समूहले सुरुमा नेपाल फर्किने नेपालीको पहिचान गर्छन् । उनीहरुलाई भेटेपछि गहनाको रुपमा सुन लगाएर नेपाल पुर्याइदिए त्योबापतको कमिसन दिने लोभ देखाउँछन् । आपसमा कुरा मिलेपछि विदेशमा रहेका तस्करले नेपाल आउन लागेका कामदारसँग सेल्फी लिन्छन् । त्यो सेल्फी नेपालमा रहेका आफ्ना एजेन्टलाई पठाउँछन् । त्यही फोटोको आधारमा त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलबाट बाहिरिएपछि सुन लिने गरेका छन् ।’’ 

यस्तोमा दुबईबाट नेपाल आउने नेपाली कामदारको बढी प्रयोग गर्ने गरेको पाइएको छ । पछिल्लो समय विमानस्थलबाट ठूलो मात्रामा सुन तस्करी हुने क्रम कम भएपछि तस्करहरुले सुन तस्करीको नयाँ शैली अपनाएका हुन् । विदेशबाट स्वदेश आउनेहरुले औठी, सिक्री, कानको मुद्रा बनाएर तस्करीको सुन नेपाल पुर्याइदिने गर्छन् । तस्कहरुले हवाई मार्गबाट सुन गहनाको रुपमा तस्करी गर्ने गरेका छन् । तर पछिल्लो समय सडकमार्ग अर्थात् चिनियाँ नाकाबाट नेपालमा सुन भित्रिने गरेको पाइएको छ । तातोपानी नाका बन्द भएपछि रसुवा नाका तस्करको रोजाइ भएको छ । 

११ महिनामा ११५ किलो सुन बरामद
नेपाल प्रहरीले पछिल्लो ११ महिनामा मात्रै विभिन्न स्थानबाट तस्करीको ११५ किलो तस्करीको सुन बरामद गरेको छ । केही दिन अघिमात्रै कञ्चनपुरमा झण्डै २४ किलो सुन बरामद गरेको प्रहरीले त्यसअघि १० महिनामा विभिन्न स्थानबाट ९१ किलोग्राम सुन बरामद गरेको हो । यो अवधिमा सुन तस्करीमा संलग्न १३० जना पक्राउसमेत परेका छन् ।

तर पक्राउ पर्नेमा अधिकांश भरिया वा विदेशबाट स्वदेश फर्किने कामदार छन् । प्रायः सुन तस्करीमा मालिक भने पक्राउ पर्दैनन् । प्रहरीले पछिल्लो १० महिनाको अवधिमा ९९ किलो अवैध चाँदीसहित ३७ जनालाई पक्राउ गरेको छ । 

किन हुन्छ सुन तस्करी  ? 
अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा सुनको मूल्य प्रतिकिलो ४५ लाखको हाराहारीमा पर्छ । नेपालमा राष्ट्र बैंकबाट सुन किन्ने हो भने प्रतिकिलो सुनमा ५ लाखबराबर भन्सार कर तिर्नुपर्छ । यस्तोमा सुन पसलेहरुले तस्करीको सुन किन्न चाहन्छन् । तस्करीको सुन किन्न पाइए एक किलोमा ५ लाख बराबरको फाइदा हुन्छ । हवाई मार्गबाट आउने सुनबाहेक स्थलमार्गबाट भरियाले एक किलो अवैध सुन सम्बन्धित व्यक्तिलाई केरुङ वा तातोपानीबाट पुर्याउन सके ५० हजार कमिसन पाउँछन् । काठमाडौं प्रहरीका प्रमुख एसएसपी वसन्त लामाका अनुसार चीनबाट रसुवा सुन आइपुगेपछि त्यहाँबाट पत्याउनै नसकिने खालका भरियाको छनोट हुन्छ । ती भरियालाई सुन दिइन्छ तर काठमाडौं कसलाई दिने भन्ने जानकारी दिइँदैन । 

यस्तोमा उनीहरुले मालिक नै चिन्न पाउँदैनन् । त्यसैले प्रायः भरिया समातिन्छन् तर मालिक उम्किन्छन्  । केरुङबाट भित्रिने सुनका अधिकांश मालिक चीनकै केरुङ आसपास बस्छन् । उनीहरु कोही नेपाली र कोही चिनियाँ नागरिक नै हुन्छन् । दुवैतिरकोे भाषा राम्रोसँग बोल्न सक्छन् । प्रहरीका विभिन्न अनुसन्धानका क्रममा चिनियाँ नाकाबाट सुन भित्र्याउने समूहले चीनको आफ्नै सामाजिक सञ्जाल ‘वी च्याट’ प्रयोग गर्छन् । ‘वी च्याट’ मा भएको कुराकानी मेटाइसकेपछि रिकभर गर्न सकिँदैन । 

भरियाले सुन काठमाडौं ल्याइसकेपछि काठमाडौंमा सुन प्राप्त गर्नेको फोटो ‘वी च्याट’ मा पठाइन्छ । त्यही फोटो र नम्बरको आधारमा कोड भाषाको प्रयोगबाट सुन प्राप्त गरिन्छ । तर उनीहरुलाई एकअर्काको बारेमा जानकारी हुँदैन । नेपालमा तस्करीमार्फत् आएको ठूलो मात्राको सुन भने भारतमै खपत हुने गरेको छ ।