परशु प्रधान 

कुन बेला कसरी काठमाडौं एयरपोर्टमा टेक्न आइपुगेँ, मलाई केही थाहा भएन । न्युयोर्कबाट हवाईजहाज चढेदेखि नै म होस र बेहोसमा थिएँ । कहाँ छु, कसरी छु र नेपाल किन जान लागेकी छु, सोच्तथेँ । तर, त्यो सोचाइको क्रम बीचमा नै टुंगिन्थ्यो र आमाको अशक्त, असमर्थ अनुहारले मलाई सोधिरहन्थ्यो– कान्छी छोरी ! तैले मेरो मुखसम्म त हेर्न पाउलिस्, मलाई विश्वास छैन ।

आफ्नो चित्त बुझाउँथेँ, आमाको अन्तिम दर्शन गर्छु, आमाको मुख हेर्छु । किनभने, मलाई थाहा थियो त्यो अनुहार आफ्ना अन्तिम किनाराहरूमा छ, स्वरहरूमा छ । त्यो डुब्न लागेको बाको अनुहार अहिले पनि आएर सपनाको कुनै छेउमा सोधिरहन्छ– आफ्नो अन्तिम अवस्थामा मैले खालि तिमीलाई सम्झेँ, तिमीलाई मात्र । मेरी कान्छी छोरी सिर्जनालाई मात्र ।

त्यो इतिहासलाई नदोहोर्याउने, त्यो भूलको, पश्चातापको आगोमा नहोमिने संकल्पले मैले टिकट लिइहालेँ अनि जहाज चढिहालेँ । मनमा खालि एक वाक्य मात्र रिंगरिङ्याइरह्यो, “मम्मी सिरियस हुनुहुन्छ... बेवारिस हुनुहुन्छ ।”
    
टेलिफोनका ती दुई शब्द मात्र मभित्र थिए– सिरियस अंगे्रजी र बेवारिस नेपाली । हवाईजहाजमा थुप्रै यात्रुहरूका बीच म एक्ली थिएँ अथवा कहीँ कतै जंगलमा हराएको चराजस्तो । काठमाडौं बस्दा पनि केही नपाएजस्तो, केहीको अभावजस्तो सधैँ लागिरह्यो । अनि, केही वर्ष लन्डन बसेँ । तर, त्यहाँ पनि केही अभावको, केही नहुनुको छायाले मलाई लखेटिरह्यो । अमेरिका पुगेर पनि त्यो छायाले किन हो मलाई छाडेको छैन ! लाग्छ– म कहीँ कतै शून्यहरूका बीच छु, अभावहरूका बीच छु, नहुनुहरूका बीच छु ।

अस्पताल पुग्नासाथ त्यहाँको दुर्गन्धले एक छिन सास फुलेर आयो । कुन नरकभित्र आइपुगेछु भन्ने लाग्यो । नाक थुनेर भित्र पसेँ । भर्याङ चढेँ । बाहिरको दूषित गन्ध भित्रसम्म जहाँतहाँ थियो । कोठामा आमाको अनुहार एक्कासि हेर्न पुगँे र म तर्सिएँ, त्यो खालि नरकंकालको ढाँचा मात्र थियो ।

“आमा दर्शन ! म आइपुगेँ,” म एक्कासि कराएँ ।
मेरो स्वर सुनेर उहाँले आँखा खोल्नुभयो । ती आँखा शुष्क थिए । तिनमा कुनै पानी थिएन ।
“तपार्ईंलाई अहिले कस्तो छ आमा ?,” मैले फेरि सोधेँ । उहाँले फेरि आँखा खोल्नुभयो र धमिलो स्वरमा भन्नुभयो, “सिर्जना ! तँ अमेरिकाबाट मेरो मुख हेर्न आइपुगिस्... अब म आखिरीमा छु...।”
“अब म आखिरीमा छु...।” मेरो घाँटीमा गाँठो पर्यो । आँसु आउलाजस्तो भयो । कुनै भयावह सुरुङभित्र प्रवेश गरेजस्तो लाग्यो ।

“आमा ! म अब आइपुगेँ... तपाईंलाई म अमेरिका लगेर औषधि गराउँछु... आमा... मेरी आमा । अब ढुक्क हुनुहोस्...,” म आवेशमा थिएँ । म चाहन्थेँ कहाली–कहाली रोऊँ, आकाश थर्काएर रोऊँ । तर, त्यो समय त्यहाँ थिएन ।

एकैछिनमा ठूल्दाइ आइपुग्नुभयो र आत्तिनुभयो, “सिर्जना ! तँ आइपुगिस् । अस्ति मात्र तँसँग कुरा भएको । तेरो आउने कुरै थिएन, आज कसरी एक्कासि...।”
“मेरो पनि आमा हो ठूल्दाइ । मलाई र तपाईंलाई जन्माउने आमा । यहाँ आमाको यो अन्तिम अवस्था... म नआई के बस्न सक्थेँ...।”
“ब्रेन हेमरेज होला भन्ने डर थियो, त्यो भएन । एक साइडको प्यारालाइसिस् छ । डाक्टरले घर लगेर उपचार गरे हुन्छ भनेको छ । तर...,”

त्यो तर समाप्त नहुँदै कोठामा डाक्टर साहेब आइपुग्नुभयो र चेतावनी दिनुभयो, “आमालाई घरमा लानुहोस् भनेको होइन तपाईंहरूलाई ? मैले डिस्चार्ज टिकट बनाइदिएको पाँच दिन भइसक्यो । तपाईंहरू के हेर्नुहुन्छ ?...,”

डाक्टर साहेबले आमाको साधारण निरीक्षण गर्नुभयो र फेरि अगिकै कुरामा जोड दिनुभयो, “भोलिदेखि म उहाँलाई हेर्दिनँ, घरमा गएर खाने औषधिहरू लेखिदिएको छु । राम्रो हेरविचार पुर्याउनुहोला ।”

मैले फेरि आमाको अनुहार हेरेँ । डुब्न लागेको घामजस्तो लाग्यो । उहाँ जिन्दगीको अन्तिम र साँचो क्षणमा हुनुहुन्थ्यो । म भने केही क्षण विगतमा पुगेँ– जहाँ बा पनि हुनुहुन्थ्यो । कत्ति मिल्ने र प्रिय जोडी थियो आमा र बाको । छिमेकीहरूका निमित्त ती एक किसिमको अव्यक्त ईष्याका पात्र थिए । आमा, बा र घरका सबैको प्रिय पात्र कान्छी छोरी म सिर्जना अथवा सुजू । घरमा चाडबाड आयो, मलाई नयाँ लुगा हालिदिने कुरा । घरमा कोही पाहुना आयो मेरै तारिफको कुरा । मेरो राम्रो भाग्य र सुन्दरताको कुराहरू गासिँदा म आफैँ बुझ्दिनथेँ, यी सबका के अर्थहरू छन् ?

फेरि सान्दाइ आइपुग्नुभयो । कोठामा प्रवेश गर्नासाथ उहाँ झस्किनुभयो, “ए त पनि आइपुगिस् !”

मैले ढोगी दिएँ । कोठाको वातावरण केही क्षणलाई गम्भीर भयो । ठूल्दाइले सान्दाइको अनुहार हेर्नुभयो र केही बोल्न खोज्नुभयो । तर, सक्नु भएन । यस्तै, सान्दाइले मेरो अनुहार हेर्नुभयो र भन्नुभयो, “किन थाहा नै नदिई आइस् । कमसे कम आउँछु भनेर यौटा फोन गर्न सक्थिस् ।”

“मैले भ्याइन सान्दाइ ! मलाई कसरी यहाँ उडेर आइपुगूँजस्तो मात्र लाग्यो । आमासँग अन्तिम भेट नहोला भन्ने मलाई ठूलो डर थियो । तर, भाग्यले साथ दियो । कमसे कम उहाँको दर्शन गर्न पाएँ,” म सहज हुन खोजेँ ।

फेरि, कोठामा ठूली भाउजू आइपुग्नुभयो । हामी एकैपटक अनायास सबै सचेत भयौँ । मलाई अचानक त्यहाँ देखेर भाउजू पनि झस्किनुभयो, “नानी पनि अमेरिकाबाट आइसक्नुभएछ । किन केही खबर नगर्नु भएको ! अँ, झन्डै हप्ता दिन हुन लाग्यो डाक्टरले आमालाई घरैमा लगी उपचार गर्नु भनेको । तर, हामी केही टुंगोमा पुग्न सकेनौँ ।”

म नाजवाफ भएँ । लाग्यो भाउजूले सारा इतिहास सुनाउन लाग्नुभएको छ । सारा विगतलाई एकैपटक पेस गर्न लाग्नुभएको छ । उहाँ थामिनु भएन, “नानी पनि आइपुग्नुभयो । अब भने समस्या हल होला । नानी ! म त आमालाई घरमा लगी उपचार गर्न सक्ने स्थितिमा छुइनँ । उहाँ र म सँगै आठ बजे घरबाट काममा निस्कन्छौँ र साँझ सात बजे मात्र फर्कन्छौँ । दिनभरि आमालाई कसले हेर्ने ? छोरा–छोरी सबै पढ्न जान्छन् । घरमा ताल्चा नै लाग्ने गरेको छ ।” भाउजूले आफ्नो लामो व्यथा पोख्नुभयो ।

समय फेरि थामियो ।

भाउजूका यी शब्दहरूले आमाका आँखा खुले । उहाँले हामी सबैलाई एकपटक राम्ररी हेर्नुभयो । कोठा वरिपरि आँखा लाउनुभयो र फेरि चिम्लनुभयो । उहाँमा म रूपान्तरित भएँ र भविष्यमा पुगेँ— कुनै यस्तो क्षण मेरो अगाडि पनि आउनेछ । स्थिति उही हो । काल, स्थान र वातावरणमा फरक हुनसक्नेछ । मैले हामी सबैलाई धिक्कारेँ । मैले केही बोल्न अगाडि नै सान्दाइले पनि मुख खोल्नुभयो, “भाउजूको कुरा बिल्कुल सत्य हो । म बेठिक भन्दिनँ । तर, मेरो पनि आमालाई लाने अवस्था छैन । बुहारीलाई पाठेघरको क्यान्सर भएको कत्ति वर्ष भइसक्यो । ऊ बिछ्यौनाको बिछ्यौनामा छे । मलाई उसकै सेवा टहल गर्ने फुर्सत छैन । घरमा यौटा रोगीमाथि अर्को रोगी लगेर म के गरूँ...?”

“आमाको जिउनी खाने भएपछि तैले त्यो भनेर हुन्छ ?” ठूल्दाइले बीचमा नै कुरा काट्नुभयो । यही बेला नर्स भित्र पसी । “तपाईंहरू के सल्लाह गर्दै हुनुहुन्छ ? माझीहरूको सल्लाहले डुंगा डुब्ला । आमालाई आज पनि घर लानु हुन्न कि कसो ?,” नर्सले भनिहाली । थर्मामिटर लगाएर ज्वरो नापी । यौटा क्याप्सुल खान भनी र ऊ हिँडी ।

“म आमालाई अमेरिका लगूँ त ?,” म भन्न बाध्य भएँ । मलाई थाहा थियो, मैले यसै भन्नुपर्छ । केही वर्षमा नै यो समाज पतनोन्मुख भइरहेको कुरा मैले अखबारमा पढिसकेकी थिएँ । जहाँ श्रीमान्ले श्रीमतीलाई बम्बैमा लगेर बिक्री गरिरहेछ, दाजुले बहिनीलाई जबर्जस्ती वेश्या बनाइरहेछ । त्यस्तो समाजमा मलाई लाग्यो, म ठिक प्रस्ताव राखिरहेको छु । म सत्यको धेरै नजिक छु ।

दाजुहरूले एकापसमा मुखामुख गर्नुभयो । मलाई लाग्यो, उहाँहरूले चाहनुभएकै कुरा खास यही थियो । म त्यस कोठाबाट निस्केँ र परामर्शका लागि डाक्टरकहाँ पुगेँ । अनि, केटाकेटीले आफ्नो पाठ कण्ठ सुनाएझैँ मैले अनुरोध गरेँ, “डाक्टर साहेब ! म आमालाई अमेरिका लगूँ कि भनेर...। तपाईं के सल्लाह दिनुहुन्छ ?”

डाक्टर साहेब पनि भिडमा हुनुहुन्थ्यो । थुप्रै रोगी र अन्यले उहाँ घेरिनुभएको थियो । तर, उहाँले मतिर आँखा लाउनुभयो, “तपाईं अमेरिकामा बस्नुहुन्छ, ग्रीनकार्ड होल्डर हो ?”

“धेरै वर्षदेखि हामी अमेरिकामा बसेका छौँ । यहाँभन्दा आमाको उपचार राम्रै होला भन्ने पनि मेरो सोचाइ हो । डाक्टर साहेबले अनुमति दिनुहुन्छ भने...।” मैले अनुरोध गरेँ ।

मेरो कुराको जवाफ दिनुभन्दा उहाँले उल्टो मलाई अनुरोध गर्नुभयो, “मलाई यस अस्पतालमा काम गर्न ठ्याम्मै मन छैन । यहाँ बसेर के गर्ने ! उता मेरा लागि केही सहयोग गर्न सक्नुहुन्छ कि ?”

मलाई लाग्यो, यहाँ डाक्टर साहेब मात्र अनुरोध गरिरहनुभएको छैन, सारा राष्ट्र, सारा जनताले अनुरोध गरिरहेका छन्, मसँग याचना गरिरहेका छन् ।

“मैले सकेको गर्छु डाक्टर साहेब ! यहाँले चाहनुभएमा नहुने के छ र । अहिले त म आमाको बारेमा सिरियस छु... डाक्टर साहेबले के सल्लाह दिनुहुन्छ ?,” मैले फेरि आफ्नो कथा दोहोर्याएँ ।

“ब्रेन हेमरेज भएकी वृद्धालाई तपाईं कसरी अमेरिका लान सक्नुहुन्छ ? बिल्कुल असम्भव कुरा हो । उहाँलाई तुरुन्त लगेर आराम दिनुहोस्, मेरो सल्लाह यही हो ।” डाक्टर साहेबको सल्लाह लिएर बेडमा फर्कंदा दुवै दाजुहरू बाहिर जाने हतारमा थिए ।

“हामी त जान लाग्यौँ, अफिसमा नगई हुँदैन,” यत्ति भनेर उहाँहरू निस्कनुभयो । म अलमलमा परेँ, यस बेला मैले के भन्नुपर्छ मलाई थाहा भएन । वास्तवमा म नर्भस भएकी थिएँ । के कसो हुँदै छ वा के हुन लागेको छ, मलाई केही थाहा थिएन ।

“आमा । तपाईंलाई कस्तो छ ?,” मैले सोधेँ । आमाले लोलाएर आँखा खोल्नुभयो । मलाई नचिनेजस्तो गरेर हेर्नुभयो । अनि, त्यस्तै एकदमै नौलो ठाउँमा आएको अनुभूति गर्नुभयो ।

‘मलाई मर्न दे...। मलाई अरू बाँच्ने मन छैन, मलाई पुग्यो ।’ आमाको आँखामा मैले यी हरफहरू पढेँ । उहाँ आफूलाई राखेको सेलिनवाटर पाइप, अक्सिजन पाइप आदि सबै हतार–हतारसँग निकाल्न लाग्नुभयो । मैले तिनलाई यथास्थितिमा राख्न चाहेँ । उहाँको आँखामा अचानक मृत्युको क्रुरता देखापर्यो । मैले नर्सलाई चिच्याएर बोलाएँ । तर, आमाको अवस्था अन्तिमजस्तो थियो । उहाँका आँखा सायद सदाका लागि बन्द थिए । म भने खालि चिच्याइरहेँ— आमा... आमा... मेरी आमा... । मेरी आमा...।

(वरिष्ठ कथाकार परशु प्रधानको कथासंग्रह ‘उत्तराद्र्ध’का सम्पूर्ण कथाहरू धारावाहिक रूपमा हरेक शनिबार प्रकाशित गर्दै जानेछौँ ।)