site stats
बाह्रखरी :: Baahrakhari
ब्लग
Nabil BankNabil Bank
Sarbottam CementSarbottam Cement
Ghorahi CementGhorahi Cement
थरीथरीका काइते कुतर्क ! 

कुतर्कको बोलवाला भएपछि तर्कको अर्थ मेटिँदै जान्छ । सरकारी कारिन्दा सायद जनताले जे पनि पत्याउँछन् भन्ने ठान्छन् । यसैले उनीहरू आफैँलाई विश्वास नलाग्ने कुरा पनि ढुक्कैसँग भनिदिन्छन् । यस्तो प्रवृत्ति सायद नेपालको इतिहासमा पृथ्वीनारायण शाहभन्दा पनि पुरानो होला । यो इतिहास खोज्नेहरूको काम हो । जुम्लामा ‘डा. गोविन्द केसीलाई उपचार गर्न दिए कोरोना फैलने डर भएकाले होटेलबाट बाहिर निस्कँदा पनि प्रहरी पछि लागेको’ भन्ने पढेपछि केही पुराना प्रसंग सम्झना भयो । 

१ बेहोरा सत्य हो भने 

पृथ्वी राजमार्ग बनाउँदा सडकमा रातोमाटो ओछ्याएर पेलिएको थियो । रातोमाटो कसैको जग्गाबाट ल्याउँदा क्षतिपूर्ति माग्ने गर्थे । बाटो त क्षतिपूर्ति नदिई बनाइएको बेला सकेसम्म जनतालाई पैसा नदिने र नसके आलटाल गरेर कागज बनाइदिने गर्थे परियोजनामा खटिएका नेपाली कर्मचारी । तनहुँको आँबुखैरेनी गाउँमा पर्ने रातोमाटे भन्ने ठाउँबाट पनि त्यसरी नै माटो ल्याइयो । रंघाली बूढाको जमिन थियो त्यो । उनले रोइकराई झगडा गरेर पैसा पाउने कागज लिएका रहेछन् । सडक निर्माण सकिएपछि पृथ्वी राजमार्गको क्याम्प उठ्यो । 

Agni Group

म गाउँपञ्चायतमा भर्खर उपप्रधानपञ्च चुनिएको के थिएँ बूढाले अलिकति घुर्की अलिकति अनुरोध मिसाएर पैसा दिलाउने जिम्मा लगाए । दमौलीमा जिल्ला प्रशासनमा सोधेको सडक विभागबाट निकासा आउनुपर्छ भने । 

काठमाडौं जाँदा रंघाली बूढाको कागज पनि सँगै लिएर गएँ । उमाभद्र खनाल राष्ट्रिय पञ्चायत सदस्य थिए । प्रयागराज सिंह सुवाल यातायात मन्त्री । बबरमहलमा थियो मन्त्रालय । भेट्यौँ त्यहीँ गएर । उमाभद्रजीले मन्त्रीलाई मेरो काम गर्नै पर्छ भने । पृथ्वी राजमार्ग निर्माणसम्बन्धी कार्यालयका कुनै सामान्य कर्मचारीले एक ट्रिप रातोमाटोको एक रुपियाँका दरले ७५० ट्रिपको पैसा दिने भनेर हातैले लेखेर दिएको एक पाने कागज थियो मसँग । मन्त्री सुवालले मलाई पहिले त्यो कागज सार्न लगाए । अनि निवेदन लेख्न भने र आवश्यक कारबाहीका निम्ति सडक विभाग पठाउनु भन्ने तोक लगाइदिए ।

Global Ime bank

फुरुङ्ग परेर तोक लगाएको कागज मन्त्रीका पीएलाई दिएँ । मन्त्रीले चिया खुवाए । अनि पञ्चायतमा चुनाव किन लडेको भनेर सोधे । उमाभद्र जीले हामी पञ्चायतभित्रका कांग्रेस भने । प्रयागराज सिंह सुवालका बारेमा केही थाहा पनि थियो । उनी स्नातक निर्वाचन क्षेत्रबाट राष्ट्रिय पञ्चायतमा निर्वाचित पुराना कांग्रेसै थिए ।

म तीन दिनपछि बबरमहल गएँ । मेरो निवेदन टुंगो लागेको रहेछ । तर, सडक विभागका महानिर्देशकले सदर गरेको टिप्पणीमा त ‘बाली वा जमिनको क्षतिपूर्ति दिने व्यवस्था भएको तर माटोको पैसा दिने प्रावधान नभएकाले पैसा दिन नमिल्ने’ पो लेखिएको रहेछ । एकातिर झोँक चल्यो अर्कोतिर रंघाली बूढाको अनुहार सम्झेँ । मन्त्रीलाई भेट्न भनेर गएँ । मन्त्रीले सजिलै भेट दिए । सबै बेलिविस्तार लगाएँ र भने – माटो खनेर लगेपछि बारी डाँडो भएको छ । बाली त नोक्सान भइहाल्यो नि ! 

मन्त्री सुवाल एक छिन चुप लागे र मलाई अर्को निवेदन यही बेहोराको लेख्न भने । निवेदन पढे अनि तोक लगाए – निवेदनमा लेखिएको बेहोरा सत्य हो भने तुरुन्त भुक्तानी दिनु । म विजयी मुद्रामा बाहिर निस्केँ । मन्त्रीले पीएलाई फाइल आफैँ तल ओर्लेर महानिर्देशकलाई बुझाउन भने । मसँगै गएँ । दीप्तजंग थापा थिए सडक विभागका महानिर्देशक । उनले मन्त्रीको तोक हेरे, मलाई हेरे र आफ्नो पीएलाई बोलाए । तुरुन्त टिप्पणी पेस गर्न भन्नु पनि भने । 

टिप्पणी पेस भयो – ‘अन्न बाली र जमिनको क्षतिपूर्ति दिने प्रावधान भएकाले माटो खन्दा बालीलगाउन नमिलेको भन्ने निवेदन र सडक विभागअन्तर्गतको कार्यालयको पत्रसमेतका आधारमा लेखिएबमोजिमको रकम निज रुपनारायण श्रेष्ठलाई भुक्तानी दिन जिल्ला प्रशासन कार्यालय तनहुँलाई निकासा दिने’ लेखिएको । रम्घाली बूढाको पैसा आयो । तिनताका त्यो पैसा पनि निकै पो हुन्थ्यो त ! 

२. पञ्च आफैँ काइते बहिदार ! 

तिनैताका अर्थात् २०३० सालपछि २०३२ साल पहिलेको अर्को घटना । स्थानीय विकास विभाग पञ्चायत मन्त्रालयअन्तर्गत थियो । महानिर्देशक थिए – तारादेव भट्टराई र हर्ताकर्ता थिए सन्तकुमार राई । हामीले रामशाह माध्यमिक विद्यालयको भवन बनाएका थियौँ श्रमदानबाट । छाना ढुंगाले छाउन मन थियो । पैसा थिएन । म काठमाडौं गएँ र उमाभद्र जीलाई भने – स्कुल छाउन नसके त मेरो त बेइज्जतै हुन्छ । जिल्ला पञ्चायतको चुनाव भर्खरै भएको थियो ।

तारापति भट्टराई चुनाव हारेपछि जिल्ला पञ्चायतबाट पैसा पाउने आशा मरेको थियो । उमाभद्र जीले तारादेव बाजेकहाँ दिएर गए । मन्त्रालयमा सबैले उनलाई बाजे भन्थे । उनले सबै बेलिविस्तार लगाएसँगै म सभापति विरोधी समूहको भएको पनि बताइदिए । महानिर्देशकले मलाई हेरे अनि भने किन लडेको चुनाव । खुरुक्क नपढेर । मैले पनि यो स्कुल आफूले खोलेको स्वीकृत नहुँदासम्म चलाउनु पर्ने भएकाले चुनाव लड्न परेको भने । पौने सत्य त त्यही थियो । तनहुँका कांग्रेसहरू पहिलेदेखि नै पञ्चायतका चुनाव लड्ने गरेका थिए । मेरो पञ्चायतमा ममात्रै देखिएको कांग्रेस थिएँ । त्यसैले चुनाव लड्नु परेको थियो । बाजेलाई यो भन्ने कुरा भएन ।

बाजेले जिल्ला पञ्चायत तनहुँका नाममा तोक लगाइदिए । अर्को वर्षको विकास अनुदानबाट विभागले शोधभर्ना दिनेगरी अहिले १५ हजार निकासा दिनु । म पत्र लिएर पुगेँ दमौली । पञ्चायत विकास अधिकारी (पीडीओ)ले पत्र सभापतिसमक्ष पेस गरे । रामनाथ भट्टराई मैले चुनावमा भोट दिन्न भनेकोमा खुनासिएका छन् भन्ने मलाई लाग्थ्यो । नभन्दै उनले पैसा दिन नसक्ने भन्न थाले । पीडीओले विभागले अर्को वर्ष थप दिन्छु भनेपछि जिल्लालाई अतिरिक्त रकम आउने भयो । दिए भइहाल्छ भने । अनि उनले विभागीय महानिर्देशकको आदेश अटेर गर्न आफू नसक्ने भनेर घुर्की पनि लगाए । तर, सभापति मानेनन् । अनि आफैँले लामो चिठी मस्यौदा गरे । पैसा दिनु भन्ने तहाँको पत्रबाट देखिनबुझिन आएको तर कुन शीर्षकबाट दिने? त्यस शीर्षकको कामका लागि पैसा चाहिए कसरी भुक्तानी दिने ? अर्को वर्ष महानिर्देशक सरुवा बढुवा भए रकम आउने ग्यारेन्टी के हुने आदिइत्यादि । प्रश्नैप्रश्नले भरिएको पत्र लिएर म काठमाडौं फर्केँ । 

विभागमा पुगेपछि महानिर्देशकका नाममा गोप्य, अत्यन्त जरूरी भन्ने छाप लागेको पत्र उनैलाई भेटेर बुझाएँ । बाजेको अनुहारै रातो भयो । उपनिर्देशक राईलाई बोलाएर भने पढ त । राईले मलाई हेरे अनि बाजेले भने यिनैलाई सुनाउन त पढ भनेको । राईले चिठी पूरै पढे । कस्तो काइते चिठी । बाजेले भने अब यो बहिदारको पछि लागेर सकिँदैन । चाहिनेजति जस्ता अर्को पटक किन्नेबित्तिकै दिने गरी निर्णय गराउनुस् । 
जेहोस्, रामनाथ भट्टराई सभापति छँदै रामशाहको नयाँ भवन जस्ताले छाइयो ।

३. श्रीमान् जो आदेश ! 

तनहुँ जिल्ला पञ्चायतमा विष्णुवीर आले सभापति र म उपसभापति । आलेका दाजु पदमबहादुर आले २०१५ सालको चुनावमा जितेका सांसद । कांग्रेसका नेता । सत्याग्रह (२०४२) मा पदमबहादुर पक्राउ नपर्ने कुरै भएन । तनहुँका अरू नेतासँगै उनलाई गोरखामा थुनेका थिए । यता उनकी आमाको मृत्यु भयो । विष्णुवीरले दाजुलाई काजकिरियाका लागि ल्याइदिन भने । मेरो दौडधुप सुरु भयो । जिल्लाका सीडीओसँग सम्बन्ध राम्रो थिएन । अञ्चलाधीश नरेन्द्र चौधरी अपेक्षाकृत भलाद्मी लाग्थे । उनीसँग कुरा गरेर पार लागेन । गृह मन्त्रालय नै जानुपर्ने भयो । रामराजाले बम पड्काइसकेका थिए । 

गृह मन्त्रालयमै आलेहरूको जुवाइँ पर्ने एक जना सहसचिव थिए । तर, उनी सहयोग गर्न त के बोल्नै डराए । सचिवकहाँ पुगेँ । म अलि आत्तिएजस्तो लागेछ सचिवलाई सम्झाउँदै भने – झमेला त छ । अहिले पक्रिन हवलदारले पनि सक्छ तर छाड्न गृह सचिव, आइजी र सेनापतिको बैठकले सिफारिस गर्नुपर्छ । म आले जीलाई राम्रै चिन्छु । असल मानिस हुन् । यसैले परे मै जमानी बसौँला । नभए तपाईँ जमानी* बसेर लान पाउनुहोला । 

प्रशासनिक व्यवस्था मिलाउन एक दिन लाग्यो । भोलिपल्ट गोरखामा आवा गयो । पदमबहादुर जी घर पुगेर कोरामा बसे । यसैबीच म पोखरा पुगेँ । अञ्चलाधीश चौधरीलाई भेटेर सहयोगका लागि धन्यवाद दिएँ । पदमबहादुरका सम्बन्धमा गृह सचिव शाहीले अञ्चलाधीशलाई केही भनेका रहेछन् कि ? चौधरीले ‘आले जी अब जेल नफर्के पनि हुन्छ’ भने । मलाई पनि खुसी लाग्यो । मगर भए पनि यी आलेहरू पूरै बाहुनको जस्तो चोखोनितो गर्ने । बूढालाई आमाको बरखी बार्न सजिलो हुनेभयो भन्ने लाग्यो । तेह्र दिनको काम सकिएपछि पनि बूढा जेल फर्केनन् ।

पदमबहादुर आलेलाई छुटाएर ल्याउँदा आफूलाई बेवास्ता गरेकोमा सायद सीडीओको चित्त बुझेको थिएन । एकाध भेटमा घोचपेच पनि गरेका थिए । मैले खासै महत्त्व दिइन । माधवप्रसाद उपाध्याय नामका सीडीओ थिए तनहुँमा । ‘सुपर सीडीओ’ मध्येका एक जना । तिनलाई खतबात माफ छ भनिन्थ्यो । अञ्चलाधीशलाई पनि टेर्दैन थिए रे । हाम्रो पाँच वर्षको कार्यकालमा तीनवटा ‘खुँखार’ सीडीओ बेहोर्नु परेको थियो । जेहोस्, उनलाई गृह मन्त्रालयले दिएको बोधार्थ पत्रका आधारमा अञ्चलाधीशलाई चिठी लेखेछन् – निज आले जेलमा फर्केको कुनै जानकारी प्राप्त नभएकाले हाल यसै रहन दिने कि पक्रेर जेलमा पठाउने कि जिम्मा लिने व्यक्तिलाई पक्रने ? यस सम्बन्धमा निर्देशन पाऊँ । श्रीमान् जो आदेश ।

बिचरा चौधरी सोझा मान्छे । आफैँले जेल नफर्क भनेको मान्छेलाई पक्रने आदेश दिन पनि नसक्ने । अनि नपक्र भन्न पनि नमिल्ने । फोन सुविधा थिएन । बिहानै खैरेनी आइपुगेछन् । सडकमा बसेर अंगरक्षकलाई बोलाउन पठाएछन् । मोटर रोकेको देखेर म बाहिर निस्केको त अञ्चलाधीश पो । उनले सबै बेलिविस्तार लगाए र मेरो मुख हेरे । मैले भने म आजै गएर उनलाई पठाउँला । चौधरीको अनुहार उज्यालो भयो ।

अनि भीमाद गएँ । पदमबहादुर दाइलाई भेटेँ । उनको छोरा जितप्रकाश दमौली जेलमा थिए । उनले छोरासँगै बस्न सजिलो हुन्थ्यो भने । पोखरा गएर अञ्चलाधीशसँग सल्लाह गरेँ । मैले नै सबै बेहोरा खोलेर निवेदन दिएँ र अञ्चलाधीशले गृह सचिवसँग सोधेर दमौली बस्ने व्यवस्था मिलाइदिए । केही दिनपछि त सत्याग्रहमा जेल परेकाहरू छुटिहाले । 

सीडीओले ‘श्रीमान् जो आदेश’ लेखेर पनि अञ्चलाधीशलाई अप्ठेरोमा पारेको सम्झँदा नेपालका कर्मचारीको काइते खुपीको सम्झना हुन्छ । 

स्थिति धेरै बदलिएजस्तो लाग्दैन अझै ।

*छुटेको महत्त्वपूर्ण प्रसंग - काठमाडौंमा विशेषगरी सरकारी अड्डामा झन् सिंहदरबारमा जान परेपछि मलाई ज्वरो नै आउने । सरकारी कामकाजमा जाँदा धेरैजसो रवीन्द्र खनाल सँगै हुन्थे। तत्कालीन तनहुँसुर गाउँपञ्चायतका प्रधानपञ्च (पछि मन्त्री) थिए रवीन्द्र जी। उनको सम्पर्क र पहुँच जताततै थियो। पदमबहादुर आलेलाई ल्याउने उपक्रममा धेरै त उनै खटेका थिए। जमानी बसेर ल्याउने पनि उनै हुन् । यो प्रसंग अस्ति लेख्दा बिर्सेछु। आज मित्र रवीन्द्र खनालसँग क्षमायाचना गर्दै थप गरेको छु। सम्झाइ दिने नीलकण्ठ शर्मा ज्योति खनाललाई धन्यवाद ।                     
  

NIBLNIBL
प्रकाशित मिति: सोमबार, भदौ १५, २०७७  १७:५७
Sipradi LandingSipradi Landing
worldlinkworldlink
Nepal TelecomNepal Telecom
प्रतिक्रिया दिनुहोस्
Ncell Side Bar LatestNcell Side Bar Latest
Bhatbhateni IslandBhatbhateni Island
Kumari BankKumari Bank
Shivam Cement DetailShivam Cement Detail
Maruti cementMaruti cement
सम्पादकीय
ICACICAC