काठमाडौं । नेपाली खेलकुदको इतिहास पल्टाउँदा सबैभन्दा पीडादायी कथा छ, राष्ट्रिय महिला फुटबल टोलीको ।

सन् १९८० को दशकदेखि अन्तर्राष्ट्रिय फुटबलमा सक्रिय नेपाली महिला टिम आजको दिनसम्म १२ पटक फाइनलमा चुनौती प्रस्तुत गरिसकेको छ । तर, यी एक दर्जन प्रतियोगितामा नेपालले एकपटक पनि उपाधि चुम्न सकेन । उपविजेताको मेडल नेपाली महिला टिमका निम्ति सबैभन्दा भारी पदक बनेको छ ।

घरेलु मैदानमै सम्पन्न साफ महिला च्याम्पियनसिपको फाइनलमा बंगलादेशसँग बेहोरेको २–१ को हारले एक वर्ष पनि छोइसकेको छैन । भनौँ, त्यो हारको चोट नेपाली टिमबीच अझै आलो नै छ ।

यही पीडाबीच सोमबार (आज)देखि अन्तर्राष्ट्रिय महिला च्याम्पियनसिप घरमै राख्ने लक्ष्यसहित मैदान उत्रिँदैछ । जसमा सहभागी छन्, नेपालसँगै कीर्गिस्तान, लेबानन र म्यानमार ।

प्रतियोगितामा नेपालले सोमबार कीर्गिस्तानविरुद्ध खेल्दै उपाधि खडेरी तोड्ने यात्रा सुरु गर्दै छ ।

“साफलगत्तै अर्को प्रतियोगिता खेल्न पाएका छौँ । यो हाम्रो लागि ठूलो अवसर हो र फुटबल समर्थकका निम्ति पनि । तयारी राम्रो छ । टिमको मनोबल पनि उच्च छ,” प्रतियोगिताको पूर्वसन्ध्यामा आयोजित पत्रकार सम्मेलनमा नेपाली टिमकी गोलकिपर तथा कप्तान एन्जिला तुम्बाप्पो सुब्बाले तयारीबारे भनिन् ।

यसै वर्ष भदौमा घरमै भएको साफअघि एन्जिलाको दाबी थियो, यसपटक नेपाली टिमले उपाधि जित्छ । प्रतियोगितामा नेपाली टिमको प्रदर्शनले पनि कप्तानको दाबीलाई न्याय गरेको थियो । तर, फाइनलमा महिला फुटबलतर्फ दक्षिण एसियाकै ‘पावर हाउस’ बन्ने बाटोमा हिँडिरहेको बंगलादेशसामु नेपाली टिमको जोर चलेन ।

त्यही प्रतियोगिताबाट नयाँ सिकाइ पाएकी एन्जिलाले आइतबारको पत्रकार सम्मेलनमा नेपालको उपाधि सम्भावनाबारे कूटनीतिक शैलीमा प्रतिकृया दिइन् ।

“प्रतियोगितामा सहभागी सबै टिम बलियो नै छन् । हामीले जित्छौँ भनेर बोल्नुभन्दा पनि मैदानमा गरेर देखाउनु छ,” एन्जिलाले भनिन् ।

यस्तो छ ११ फाइनल यात्रा
नेपालले सन् १९८६ को डिसेम्बरमा पहिलो अन्तर्राष्ट्रिय फुटबल खेलेको थियो । हङकङविरुद्ध पहिलोपटक अन्तर्राष्ट्रिय खेलको अनुभव लिएको नेपालले त्यसयता महिला फुटबलमा उल्लेखनीय प्रगति गर्न सकेको छैन ।

पहिलो अन्तर्राष्ट्रिय खेलदेखि अन्तर्राष्ट्रिय महिला च्याम्पियनसिपसम्म नेपालले ३८ वर्षमा कुल १२ अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगिताको फाइनल खेलिसक्यो । तर, सधैँ उपविजेता ।  

नेपालले हालसम्म ६ पटक साफ महिला च्याम्पियनसिप, तीनपटक साग गेम्सअन्तर्गतको महिला फुटबल, एकपटक हिरो कप, एकपटक नादेज्दा कप र एक पटक वाफ महिला च्याम्पियनसिपको फाइनल खेले पनि सबैमा हार बेहोरेको छ । १२ फाइनल खेल्दा नेपालले सातपटक भारतसँग हार बेहोरेको छ । यसबाहेक, बंगलादेशसँग दुईपटक हार बेहोर्दा म्यानमार, ताजिकिस्तान र जोर्डनसँग नेपालले समान एकपटक फाइनलमा हार बेहोरेको छ ।

सन् २०१० मा नेपालले दुई प्रतियोगिताको फाइनल गुमायो । नेपालले २०१० को जनवरीमा दक्षिण एसियाली खेलकुद (साग)अन्तर्गत महिला फुटबलको फाइनलमा भारतसँग ३–१ को हार बेहोर्‍यो । सोही वर्षको डिसेम्बरमा भएको साफ च्याम्पियनसिपमा नेपाल पुनः भारतसँग १–० ले पराजित भयो ।

त्यसपछि नेपालले सन् २०१२ र २०१४ को साफ च्याम्पियनसिपको फाइनलमा भारतसँग क्रमशः ३–१ र ६–० को हार बेहोर्‍यो । सन् २०१६ मा साग गेम्सअन्तर्गत महिला फुटबलको फाइनलमा पुनः भारतसँग ४–० को हार बेहोर्‍यो ।

सन् २०१९ नेपाली महिला टिमका लागि सबैभन्दा पिडादायी वर्षको रूपमा रह्यो । यो वर्ष नेपालले चार फाइनल खेले पनि चारै प्रतियोगितामा उपाधि विमुख भयो । २०१९ को फेब्रुअरीमा नेपालले हिरो गोल्डकपको फाइनलमा म्यानमारसँग ३–१ को हार बेहोर्‍यो । यसपछि नेपालले मार्चमा साफ महिला च्याम्पियनसिपको फाइनल भारतसँग पुनः ३–१ को नै हार बेहोर्‍यो । सेप्टेम्बर १२ मा नादेज्दा कपको फाइनलमा ताजिकिस्तानसँग ३–२ को हार बेहोरेको नेपालले डिसेम्बरमा भएको सागअन्तर्गत स्वर्ण पदकका लागि भएको महिला फुटबलको फाइनलमा भारतसँग २–० ले पराजित भयो ।

सन् २०२२ को सेप्टेम्बरमा नेपालमै सम्पन्न साफ महिला च्याम्पिनयसिपको फाइनलमा पुनः नेपालले हार बेहोर्‍यो । साफको यस संस्करणमा नेपालले सदाको प्रतिद्वन्द्वी भारतलाई सेमिफाइनलमा १–० ले हराए पनि फाइनलको ‘डेढलक’ भने अझै तोड्न सकेन । फाइनलमा १५ हजार दर्शकले भरिभराउ दशरथ रंगशालामा नेपाल बंगलादेशसँग ३–१ ले पराजित भयो । गएको फेब्रुअरीमा भएको वाफ महिला च्याम्पियनसिप नेपालले खेलेको ११औँ फाइनलको रूपमा रह्यो । उक्त फाइनलमा नेपालले जोर्डनसँग पेनाल्टी सुटआउटमा हार व्यहोरेको थियो । यस्तै, घरेलु मैदानमै भएको साफ महिला च्याम्पियनसिपको फाइनल १२औँ ।

सावित्राले पहिलो खेल गुमाउने सम्भावना उच्च
फिफाको फेब्रुअरी विन्डोमा हुन लागेको यो प्रतियोगिताको निम्ति विदेशी लिग खेलिरहेका नेपाली टिमका नियमित सदस्यद्वय एन्जिला र रेखा पौडेल पनि स्वदेश फर्किसकेका छन् । रेखा युनाइटेड अरब इमिरेट्स (यूएई)को क्लबमा आबद्ध हुँदा गोलकिपर एन्जिला ग्रीसको क्लबसँग अनुबन्धित छिन् । तर, नेपाली टिमको बन्द प्रशिक्षमा फरवार्ड सावित्रा भण्डारी (साम्बा) भने समावेश भइसकेकी छैनन् । फ्रान्सको शीर्ष डिभिजन लिग खेल्ने सावित्रा आज बिहान मात्रै काठमाडौं ओर्लिने छिन् । नेपाली टिमका मुख्य प्रशिक्षक राजेन्द्र तामाङले नेपाली टिमको तयारी पुरा भएको जनाउँदै सावित्राले पहिलो खेल गुमाउने सक्ने संकेत गरे ।

“साम्बा आएपछि आराम गर्छिन् होला,” प्रशिक्षक तामाङले भने, “लगभग सबै तयारी सकियो । एन्जिला र रेखा विदेशबाट आइसकेका छन् । साम्बा बाँकी छ । भोलि बिहानसम्म आइपुग्छिन् होला । अहिले पहिलो खेलका निम्ति तयारी गरिरहेका छौँ ।”

सबैभन्दा बलियो म्यानमार, कुन टिम छ वरीयतामा कमजोर ?
चारदेशीय प्रतियोगिताका निम्ति नेपाल आउनेमध्येमा म्यानमार सबैभन्दा बलियो टिम हो । विश्व फुटबलको सर्वोच्च निकाय फिफाको वरीयतामा म्यानमार ५५औँ स्थानमा छ ।

नेपाली टिमले सन् २०१८ यता म्यानमारविरुद्ध चार खेल खेल्दा तीनमा हार व्यहोरेको छ । नेपाली महिला टिमले सन् २०१८ र २०१९ मा ओलम्पिक एसिया छनोटमा म्यानमारविरुद्ध प्रतिस्पर्धा गरेको थियो । २०१८ को नोभेम्बरमा भएको पहिलो चरणमा नेपालले म्यानमारलाई १–१ को बराबरीमा रोकेको थियो । २०१९ को अप्रिल ३ मा भएको दोस्रो चरणमा भने नेपाललाई म्यानमारले ३–१ ले हराएको थियो ।

यस्तै, नेपालले २०१९ मा भारतले आयोजना गरेको गोल्डकपमा म्यानमारविरुद्ध दुई खेल खेलेको थियो । प्रतियोगिताको पहिलो खेलमा म्यानमारले नेपाललाई ३–० ले हराएको थियो । प्रतियोगिताको फाइनलमा पनि म्यानमारले नेपाललाई ३–१ ले हराउँदै उपाधि जितेको थियो ।

फिफा वरीयताको १०३औँ स्थानमा रहेको नेपाल प्रतियोगिताको दोस्रो बलियो टिम हो ।

प्रतियोगितामा सहभागी कीर्गिस्तान वरीयताको १२८औँ स्थानमा छ । नेपालले पछिल्लोपटक सन् २०१९ मा कीर्गिस्तानविरुद्ध प्रतिस्पर्धा गरेको थियो । उक्त प्रतियोगितामा नेपालले घरेलु टिम कीर्गिस्तानविरुद्ध ८–२ को सहज जित निकालेको थियो । त्यो खेलमा नेपालकी सावित्रा भण्डारीले ६ गोल गरेकी थिइन् । उक्त प्रतियोगिताको पनि फाइनलसम्म पुगेको नेपालले उपाधि भिड्न्तमा उज्वेकिस्तानविरुद्ध ३–२ को हार व्यहोरेको थियो ।

चारदेशीय प्रतियोगिताका निम्ति नेपाल आउन लागेकामध्ये सबैभन्दा कमजोर फिफा वरीयता भएको टिम हो, लेबनान । फिफा वरीयतामा लेबनान १३४औँ स्थानमा छ ।

नेपाली महिला टिमले लेबनानविरुद्ध पनि प्रतिस्पर्धा गरिसकेको छ । नेपालले पछिल्लोपटक साउदी अरेबियामा भएको वाफ महिला च्याम्पियनसिपमा लेबनानविरुद्ध प्रतिस्पर्धा गरेको थियो । प्रतियोगिताको सेमिफाइनल खेलमा नेपालले लेबनानविरुद्ध २–१ को जित निकाल्दै फाइनल यात्रा तय गरेको थियो ।

(नेपालविरुद्ध कीर्गिस्तान– साँझ ६ बजे, दशरथ रंगशाला त्रिपुरेश्वर)