पूर्वपश्चिम राजमार्गमा पर्ने नवलपरासीको दुम्कीवास नजिकको विनयी पुलमा पुलको क्षमताभन्दा बढी भार बोकेको भारतीय मालवाहक गाडी गुडाइँदा गत शुक्रबार पुलै भाँचियो । भाग्यवश, दुर्घटनामा मानवीय क्षति भएन । 

व्यक्ति, वस्तु, भौतिक संरचनामात्र होइन धर्तीको समेत भारवहन क्षमता हुन्छ । तर, स्वार्थ, लोभ तथा हेलचेक्य्राइँजन्य मूर्खताका कारण भारवहन क्षमताको प्रायः बेवास्ता गरिन्छ । भारवहन क्षमताको हेक्का नराख्दाको परिणाम भयावह पनि हुन पुग्छ । यसअघि यसरी नै गाडी वा सडकको क्षमताको बेवास्ता गर्दा मूलतः पहाडी सडकहरूमा थुप्रै भयावह दुर्घटना भइसकेका छन् । 

विनयी खेलाको पुलमा मालवाहक गाडीको सट्टा यात्रुवाहक बस भएको भए यात्रुहरू अत्यासमा भाग्दासमेत ठूलो मानवीय क्षति पनि त हुन सक्थ्यो । यसैले राजमार्गलगायत सडकहरूमा संरचनाको भारवहन क्षमताभन्दा बढीका सवारी साधन गुड्न नदिने नियम बनाइएको हो । 

दुर्भाग्य, नेपालका नियामक निकायमा भने नियमको उपेक्षा गर्ने चलन परम्परा नै बनेको छ । नियामक निकायका कर्मचारी र तिनका तालुकवालाहरूको हेलचेक्य्राइँको परिणाम भने प्रायः जनसाधारणले मात्र भोग्नुपर्छ । सम्भवतः त्यही कारणले यस्ता भयावह हेलचेक्य्राइँ दोहोरिइरहेका हुन् । 

नेपालका अधिकांश ठूला सडक कम्तीमा ५० वर्ष पुराना छन् । तिनको डिजाइन उतिबेलाको आवश्यकता र प्रक्षेपणअनुसार भएको हो । त्यसमाथि तिनको हालको अवस्था पक्कै कमजोर भइसकेको हुनुपर्छ । त्यस्ता राजमार्गहरू र तिनमा उतिबेला बनाइएका पुलहरूको भारवहन क्षमता पनि अहिलेको सापेक्षतामा निकै कम हुनु स्वाभाविकै हुन्छ । यसैले त्यस्ता सडक वा पुलमा तिनको क्षमताभन्दा बढीको भार बोकेका साधन गुडाउन नदिने नियम बनाइएको हो ।

नेपालमा भने प्रायः यस्ता नियमको बेवास्ता गरिएको देखिन्छ । नियम पालन गराउने निकायका अधिकारीहरूको हेलचेक्य्राइँका कारण निजी वा सार्वजनिक सम्पत्तिको क्षति हुँदा पनि त्यस्ता कर्मचारीलाई जिम्मेवार बनाउने गरिँदैन । सम्भवतः दुम्कीवास नजिकको विनयी खोलाको पुल भाँच्ने बढी भार बोकेको गाडी बाटैमा नरोकिनुको कारण पनि यही नै हो । 

यस्ता अरू दुर्घटना हुन नदिनमात्र होइन सडक, पुललगायत भौतिक संरचनाको आयु लम्ब्याउन पनि तिनको भारवहन क्षमतासम्बन्धी नियम कडाइका साथ पालन गराउनु आवश्यक देखिन्छ । नयाँ बनेका संरचनाको पनि त भारवहन क्षमता त हुन्छ । यसैगरी पुराना पुलहरूको निरन्तर रेखदेख तथा तिनको मर्मतसम्भार वा पुनर्निर्माणको प्रावधानको पनि कडाइका साथ कार्यान्वयन गरिनुपर्छ ।

दुम्कीवास पुल दुर्घटनाको राम्ररी छानबिन गरेर त्यसको जिम्मेवार व्यक्तिलाई सजायभागी बनाउनु सरकारको कर्तव्य हो । यसैगरी अब यस्तै दुर्घटना हुन नदिन पनि सरकारले विशेष ध्यान दिनुपर्छ । यस क्रममा लापरबाही गर्ने कर्मचारीलाई पनि कारबाही गर्नु न्यायसम्मत हुन्छ ।

पक्कै पनि अब नयाँ सडक वा पुलहरू बनाउँदा तिनको भारवहन क्षमता अहिलेको आवश्यकता सापेक्ष हुने गरी बनाइनेछ । तर, त्यस अवस्थामा पनि त संरचनाले क्षमताभन्दा बढी भार त थेग्न सक्तैन । यसैले सरकारले विनयी खोला पुलको दुर्घटनाबाट सावधान भएर यस्ता घटना फेरि हुनन दिन आवश्यक सबै उपाय गरोस् ।