काठमाडौं । सन् २०२४ चीनका लागि कठिन वर्ष थियो । एकातिर, सी चिनफिङको सरकारले देशमा आर्थिक समस्याहरूसँग संघर्ष गरिरहेको थियो । अर्कोतर्फ अन्तर्राष्ट्रियस्तरमा रुससँगको गठबन्धनका कारण विभिन्न खालका जटिलताको सामना गर्नुपरेको थियो ।

यसका बाबजुद पनि चीनले विश्व अर्थतन्त्रमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलिरहेको छ । यस्तो अवस्थामा, सन् २०२५ मा चीनको प्रगतिको बाटोमा अवरोध ल्याउन सक्ने पाँच चुनौती छन् ।

१. अमेरिकासँग नयाँ प्रतिस्पर्धा

जनवरी २० बाट नवनिर्वाचित अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले अमेरिकाको सत्ता सम्हाल्दै छन् । चीनको सबैभन्दा ठूलो चिन्ता यसैमा छ । चीनप्रति ट्रम्प आक्रामक देखिएका छन् । ट्रम्पको व्यवहारले चीनलाई समस्यामा पार्न सक्छ ।

ट्रम्पले पहिले नै चीनलगायत अन्य देशमा ६० प्रतिशत भन्सार लगाउने धम्की दिइसकेका छन् । ट्रम्पको पहिलो कार्यकालमा सुरु भएको व्यापार युद्ध यसपटक पनि जारी रहने संकेत हो ।

अमेरिकासँगको टकरावपूर्ण सम्बन्ध चीनका लागि ठूलो चुनौती बन्न सक्छ । तर, चीन यसका लागि तयार छ । यसअघि, चीनले अमेरिकासँगको व्यापार युद्धबाट धेरै पाठ सिकेको छ ।

चीनले पाठ सिकेको कुरा हुवावेको गतिविधिबाट पनि बुझ्न सकिन्छ । हुवावेजस्ता चिनियाँ कम्पनीहरूले अन्य क्षेत्रहरूमा लगानी विस्तार गर्दै छन् । उनीहरूले अमेरिकी बजार र प्रविधिमाथिको आफ्नो निर्भरता कम गर्ने तरिकाहरू खोज्न थालेका छन् ।

चीन पनि अमेरिकाविरुद्ध कडा अडान लिन हिचकिचाउँदैन । चीनले हालै दुर्लभ धातुहरू (जुन ब्याट्री र कन्भर्टर बनाउन प्रयोग गरिन्छ) को निर्यातमा प्रतिबन्ध लगाएर आफ्नो कडा स्वरूप देखाइसकेको छ ।

अर्थात्, चीन अहिले २०१७ को तुलनामा व्यापार युद्धको सामना गर्न निकै मजबुत स्थितिमा छ ।

२. विश्वव्यापी प्रविधि युद्ध

आउँदा दिनहरूमा चीन र अमेरिकाबीच एकअर्काको वस्तुमा कर लगाउने मुद्दाले सबैभन्दा बढीको ध्यान आकर्षित गर्नेछ भन्नेमा कुनै शंका छैन । तर, अर्को द्वन्द्व चीनको प्राविधिक विकासमा हुन सक्छ । किनभने यस क्षेत्रले अमेरिकाको व्यापार प्रभुत्वमा ठूलो चुनौती खडा गर्न सक्छ ।

चीनले यस क्षेत्रमा निर्यात बढाएर रोजगारी सिर्जना गर्ने प्रयास गरिरहेको छ । त्यसैले प्रविधि चीनका लागि निकै महत्त्वपूर्ण रहेको छ ।

अर्कोतर्फ, अमेरिकाको प्राथमिकता यस क्षेत्रमा चीनमाथिको निर्भरता कम गर्नु हो । अमेरिकाले ‘सेमिकन्डक्टर टेक्नोलोली’मा चीनको पहुँचलाई प्रतिबन्ध गर्ने प्रयास गरेर यो संकेत गरेको छ । यो द्वन्द्वको नयाँ मोर्चा हुनेछ ।

प्रविधिमा क्षेत्रमा चिनियाँ योजनालाई ‘बेइजिङ प्रभाव’ भन्ने गरिएको छ । यसअन्तर्गत, चीनले डिजिटल पूर्वाधारको क्षेत्रमा विभिन्न मापदण्डहरू निर्धारण गर्ने प्रयास गरिरहेको छ ।

यो युरोपेली संघले जीडीपीआर अर्थात् ‘जनरल डेटा प्रटेक्सन रेगुलसन’मार्फत डेटा व्यवस्थापन र गोपनीयताका लागि गरेको काम जस्तै हो । यस्तो कदमले चीनलाई प्रविधिको क्षेत्रमा रणनीतिक नेतृत्व प्रदान गर्न सक्छ । 

३. युरोपेली संघको कर

युरोपसँग चीनको व्यापार द्वन्द्व पनि जटिल छ । दुवैले एकअर्का विरुद्ध कर थोपरेका छन् । उदाहरणका लागि, चीनले फ्रान्सेली ब्रान्डीमा आयात कर लगायो । प्रतिक्रियामा, युरोपेली संघले चिनियाँ विद्युतीय सवारी साधनको आयातमा प्रतिबन्ध लगायो ।

एसियामा नेटोको भूमिका विस्तार गर्ने सस्म्बन्धमा हालै भएका छलफलहरूपछि युरोपेली संघसँगको व्यापार युद्ध चीनको लागि टाउको दुखाइ बन्न सक्छ । तर, युरोपेली संघप्रति ट्रम्पको स्वाभाविकरूपमा विरोधी अडानले चीनको पक्षमा काम गर्न पनि सक्छ ।

४. रुससँगको गठबन्धन

रुस अब चीनका लागि महत्त्वपूर्ण बनेको छ । यसको कारण त्यहाँको बजार र प्राकृतिक स्रोतहरू हुन् । आर्थिक सहयोग प्रदान गर्ने सन्दर्भमा पनि चीन रुसको लागि महत्त्वपूर्ण बनेको छ ।

रुससँगको बढ्दो सम्बन्ध तथा समर्थनले युरोपेली देशहरूसँग चीनको सम्बन्धमा नकारात्मक प्रभाव पारिरहेको छ । केही युरोपेली देशहरू युक्रेनविरुद्धको युद्धमा चीन रुसको सहयोगी भएको विश्वास गर्छन् ।

त्यसैगरी, युक्रेनमा रुसको आक्रमण र दुई देशहरू बीचको जारी युद्धले अमेरिकाको ध्यान चीनबाट हटाउन मद्दत गर्न सक्छ ।

ट्रम्पले युक्रेन युद्धका लागि शान्ति योजना प्रस्ताव गरेका छन् । यदि यो सफल भयो भने अमेरिकाले फेरि एकपटक चीनमा ध्यान केन्द्रित गर्ने मौका पाउनेछ ।

यदि युक्रेन समस्या समाधान भयो भने अमेरिका र रुस बीचको सम्बन्ध पनि सुधार हुन सक्छ । यो चीनका लागि राम्रो खबर हुनेछैन ।

५. मध्यपूर्वको द्वन्द्व

चीनका लागि अर्को चिन्ताको विषय मध्यपूर्वमा बढ्दो अस्थिरता हो । रुस जस्तै यो क्षेत्र पनि स्रोत र बजारको हिसाबले चीनको लागि महत्त्वपूर्ण छ ।

हालै भएको झुहाई एयर शोमा प्रमुख मध्यपूर्वी देशहरूलाई चिनियाँ हतियारको ठूलो उपभोक्ताको रूपमा हेरिएको थियो ।
इरान र इजरायलबीच क्षेत्रीय द्वन्द्वको सम्भावना पनि चीनको लागि टाउको दुखाइको विषय हुनेछ । इरान चीनका लागि तेलको प्रमुख स्रोत रहेको छ ।

यदि दुई देशबीच सशस्त्र द्वन्द्व भयो भने चीनलाई तेल आपूर्ति बन्द हुन सक्छ । यसले चीनमा आर्थिक समस्या सिर्जना गर्नेछ ।

सिरियामा गृहयुद्धको सुरुवात राष्ट्रपति सी चिनफिङको लागि चिन्ताको विषय हो । राष्ट्रपति बसर अल–असदलाई सत्ताबाट हटाउने लडाकुहरूमा चिनियाँ उइगर मुस्लिमहरू पनि समावेश छन् । यी व्यक्तिहरू टीआईपी अर्थात् तुर्किस्तान इस्लामिक पार्टीका हिस्सा हुन् ।

चीनको सिनजियाङ प्रान्तमा लामो समयदेखि स्वतन्त्र देशको लागि संघर्ष भइरहेको छ । यस क्षेत्रमा उइगर मुस्लिमहरू बस्छन् । केही टीआईपी सदस्यहरूले सिरियामा कब्जा गरिएका हतियारहरू चीनमा प्रयोग गर्ने धम्की दिएका छन् ।

पछिल्ला वर्षहरूमा चिनियाँ सेनाले ठूलो संख्यामा उइगरहरूलाई हिरासतमा लिएका छन् । उइगरहरूप्रति चीनको अपनाएको यो रणनीतिको अन्तर्राष्ट्रियस्तरमा आलोचना भइरहेको छ । 

यी सबै कुराहरूले स्पष्ट देखाउँछ– चीनले वर्ष २०२५ मा थुप्रै समस्याहरूको सामना गर्नुपर्ने हुन सक्छ ।

चीनले यी समस्याहरूको सामना गर्न तयारी गरिरहेको संकेत पनि देखिएको छ । पश्चिमा देशहरूले रुसमाथि कस्ता प्रतिबन्धहरू लगाएका छन् भन्ने कुरामा चीनले राम्रैसँग नजर राखिरहेको छ ।

यस्तो गर्नु पछाडिको कारण हो– यदि ताइवानसँग चीनको द्वन्द्व बढ्यो भने चीनले पनि यस्तै प्रतिवन्धहरूको सामना गर्नुपर्नेछ । 

वर्ष २०२५ मा जे भए पनि चीनको लागि महत्त्वपूर्ण हुनेछ । यस वर्ष हुने गतिविधिले चीनलाई नयाँ सहयोगी खोज्न वा नयाँ बजार सिर्जना गर्न आवश्यक छ वा छैन भन्ने निर्धारण गर्नेछ । 

(बीबीसीबाट भावानुवाद)