काठमाडौं । लाउरा मुकेनहुप्टका २२ वर्षीय छोराको मृत्यु भयो । छोराको मृत्युपछि उनी स्वभावतः दुःखी थिइन् । तर, छोराको शरीरलाई सयौँ किलो कम्पोस्ट (मानव)मा परिणत गरेपछि भने उनको अनुहारमा खुसी छायो ।

संयुक्त राज्य अमेरिकामा पछिल्लो समय मानव कम्पोस्ट प्रविधि लोकप्रिय हुँदै गइरहेको छ । मानव कम्पोस्टमा मान्छे मरेपछि शरीर गाड्ने वा जलाउने नभई मृत शरीरबाट कम्पोस्ट तयार गरिन्छ । अमेरिकामा मरेका ६० प्रतिशतभन्दा बढीलाई गाडिन्छ ।

मानव कम्पोस्ट बनाउने प्रक्रियामा मृत शरीरलाई बायोडिग्रेडेबल कपडामा बेरिन्छ । त्यसपछि शवको वरीपरी काठका टुक्रा, जंगल फूल र पातपतिंगर राखिन्छ । शव र यी सामग्रीलाई ठूलो फलामको भाँडामा बन्द गरेर राखिन्छ । विस्तारै शव ‘डिकम्पोज’ हुन थालेपछि नाइट्रोज ग्याँस उत्पन्न हुन्छ र वरीपरी राखिएका वस्तुले कार्बन उत्पादन गर्छन् । शव राखिएको त्यो भाँडोलाई निश्चित ताक्रमममा राखेपछि ‘माइक्रो ब्याक्टेरिया’ले ४५ दिनमा शवलाई कम्पोस्ट मलमा परिणत गर्छन् ।

यसरी बनाइएको कम्पोस्ट परिवारका सदस्यले जति चाह्यो उति लिन सक्छन् । मानव कम्पोस्ट कम्पनी ‘अर्थ फ्युनरल’का प्रमुख कार्यकारी अधिकृत टम ह्यारिसका अनुसार बाँकी बचेको मानव कम्पोस्ट क्यालिफोर्नियामा रहेको संरक्षण परियोजनालाई उपलब्ध गराइन्छ ।

“हामी प्राकृतिक प्रक्रियालाई थप छिटो बनाउँछौँ,” ह्यारिस भन्छन्, “मानव कम्पोस्ट मृत्युपछिको वैकल्पिक जीवनका रूपमा स्थापित हुँदैछ ।” उनका अनुसार मानव कम्पोस्ट प्रविधि पर्यावरणका लागि पनि फाइदाजनक छ ।  मानव शरीरलाई कम्पोस्टमा रूपान्तरण गर्ने यो प्रविधिमा कुनै पनि रसायन प्रयोग गरिँदैन ।

लाउराले पनि छोराको शरीरलाई मानव कम्पोस्टमा रूपान्तरण गरिन् । छोराको शवलाई मानव कम्पोस्टमा रूपान्तरण गरेपछि उनलाई लाग्यो ‘अब छोरा कुनै न कुनै रूपमा हामीसँगै रहन्छ ।’

लाउराको छोराको शरीरबाट बनेको कम्पोस्ट यतिखेर इन्डोनेसिया, टस्कनी, पोर्चुगल र हवाईसम्म पुगेको छ । ती ठाउँमा त्यो कम्पोस्ट प्रयोग गरेर फलफूल रोपिएका छन् ।

उनले आफ्नै घरमा पनि छोराको शवबाट बनेको कम्पोस्टमा गुलाबको फूल रोपेकी छन् । हरेकपटक गुलाबको फूल फूल्दा उनलाई छोरा नै छोटो यात्रामा फर्के जस्तो लाग्छ । त्यसैले उनले छोराको प्रिय कुर्सीको छेउमा नै गुलाबको फूल रोपेको गमला राखेकी छन् ।

मानव कम्पोस्ट प्रविधिलाई कानुनी मान्यता दिने प्रयास पनि भइरहेको छ । अमेरिकाका १२ वटा राज्यमा यससम्बन्धी कानुनको विधेयक तयार भइसकेको छ ।