नियतले व्यक्तिको नियति निर्धारण गर्छ भन्दा अलि ‘भाग्यवादी’ ध्वनित हुन्छ । तर ‘कर्म’ शब्दको विभिन्न अर्थमा भएका प्रयोगहरू हेर्ने हो भने नियतले नियति बनाउँछ भन्ने लाग्छ । भाग्यवादी हुने कि भौतिकवादी आफ्नै रोजाइ हो । नेपालको राजनीतिमात्र होइन समाज पनि नियत र नियतिबाट निर्देशित छ । सायद, संसारभर नै यस्तै हो । 

अहिले राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीका नेता कार्यकर्ता दोस्रोपटक सत्तामा गएकोमा पछुतो गर्दैछन् जस्तो छ । अहिले पार्टीका सभापति रवि लामिछानेमाथि भइरहेको छानबिन ‘राजनीतिक प्रतिशोध’ हो र दोस्रो कार्यकालमा भएका गल्तीले प्रतिशोध जन्माएको हो भन्ने तिनले ठानेका हुनुपर्छ । रवि स्वयंले पनि आफूमाथि भएको व्यवहारलाई ‘राजनीतिक प्रतिशोध’ नै भन्दै आएका छन् । 

सरकारले एउटा मुर्ख्याइँ नगरेको भए रविको ‘क्रेज’ बिस्तारै मधुरो हुँदै जान लागेको थियो । रविमाथि मुद्दा चलाइएपछि त समाप्त नै हुनसक्थ्यो । पक्राउ गरेपछि पनि चितवनबाट रातारात पोखरा नलगेको भए जनसाधारणले बिस्तारै बिर्सँदै थिए । रविको समर्थनमा निस्कने जुलुसमा कार्यकर्ताको सङ्ख्या घट्दो थियो भने सञ्चार माध्यममा पनि आकर्षण घट्दै गएको देखिन्थ्यो ।   

सरकारको नियत हो कि नियतिको चाहना हो प्रहरीले एकाएक रविलाई फेरि ग्रिक त्रासदीको ‘नायक’ बनाइदियो । जनताले साँच्चै नै रवि लामिछानेसँग सरकारले प्रतिशोधमात्र लिएको त होइन भनेर शङ्का गर्न थालेका छन् । सधैँ चर्चाका लागि बोल्न रुचाउनेहरू एकाएक रविको मानव अधिकार हननमा चिन्तित हुन थाले । कोही हिरासतमै भेटेर ऐक्यबद्धता जनाउन पुगे । कोही यस मुलुकमा हिरासतमा अनावश्यक र अनुचित दुःख पाउने रवि लामिछानेमात्रै हुन् भने झैँ उनको नाम जप्न थालेका छन् । 

प्रहरीले रवि लामिछानेसँग सहकारी बचत अपचलनमा छानबिन गर्न अदालतको अनुमतिले हिरासतमा राखेर बयान लिन थाल्यो । बयानका क्रममा खोतल्दै जाँदा संगठित अपराध र सम्पत्ति शुद्धीकरणलगायत अरू पनि अभियोग थपिन लागेको समाचार सार्वजनिक भइरहेको छ । अब एकाध दिनमै प्रहरीले मुद्दा दायर गर्नुपर्छ रे । गर्ला नै । अहिलेसम्म त दुवै पक्ष ‘मनोयुद्ध’मा छन् । 

यसबीच रास्वपाका नेताहरू एकातिर रविलाई जुन जिल्लामा लग्यो त्यहीँ विरोध जुलुस निकाल्न पुगेका छन् भने अर्कातिर हिरासतबाट बाहिर निस्कन सहयोग माग्दै ‘जैतुनको हाँगो’ लिएर नेपाली कांग्रेस र नेकपा (एमाले)का शीर्ष नेताकहाँ पनि पुगेका छन् । यसमा उनीहरूको आफ्नै रणनीति होला तर ‘विधिको शासन’मा रास्वपाको पनि खासै सम्मान नभएको भने स्पष्ट भएको छ ।  उनीहरूले जे भने पनि आखिर यही समाजका उपज न हुन् ।   

रविले चितवनपछि निकै सहानुभूति पाउनु स्वाभाविकै हो । उनलाई सास्ती नदिई,  थुनामा नराखी पनि अनुसन्धान हुनसक्थ्यो । तर यतिबेला महाभारत युद्धमा कर्णबधको प्रसङ्ग सम्झना हुन्छ । युद्धको सोह्रौं दिनमा अर्जुनसँग मुडभेड भइरहेकै बेला कर्णको रथ जमिनमा भासियो । कर्ण धनु रथमै छाडी जमिनमा ओर्लेर रथ निकाल्न लागे र अर्जुनलाई धर्मयुद्धका नियम सम्झाउँदै एकछिन पर्खिन भने । त्यस्तो देखेपछि अर्जुनले वाण प्रहार रोके । 

अर्जुनलाई उनका सारथी कृष्णले सोधे - किन कर्णको काम तमाम नगरेको ? अर्जुनले भने - निशस्त्र कर्णमाथि शस्त्र प्रहार गर्नु अनुचित र अधर्म हुने हुनाले ।  कृष्णले भने - धर्म त शत्रुको संहार र प्रतिज्ञा पूरा गर्नु पनि हो । अर्जुन असमञ्जसमा परेको देखेर कर्णले फेरि धर्मयुद्धकै दुहाइ दिए । अनि कृष्णले भने -  कर्ण तिमीलाई पनि अहिले धर्मको सम्झना भयो ! द्रौपद्रीको बेइज्जत गरिँदा, दुर्योधनका यावत दुष्ट्याइँमा, निशस्त्र अभिमन्युलाई घेरामा हालेर मारेका बेला त तिमीलाई धर्म अधर्मको हेक्का भएन । अनि अर्जुनको एउटा वाणले कर्णको टाउको छिनायो । 

कैलाश सिरहोयालाई प्रहरीले रातारात जनकपुर लैजाँदा रवि नै गृहमन्त्री थिए नि होइन ? सरकारी कर्मचारीले गरेका सानो गल्तीमा सिरोहियालाई फसाउन उनकै निर्देशनमा जाल गरिएको होइन ? कैलाशविरुद्ध त मुद्दा पनि दायर भएन क्या रे ! साँच्चैको प्रतिशोध त त्यस्तो हुन्छ नि !

उतिबेला रविको कामको वाहवाही गर्नेहरूलाई अहिले रविमाथि अन्याय भयो भन्ने नैतिक अधिकार हुँदैन । उतिबेला पनि गलत भन्नेहरूले भने अहिले पनि गलत भन्न सक्छन् । भन्नु पनि पर्छ । 

रविलाई जस्तै अभियोगमा छविराज जोशीलाई पनि थुनिएको  छ । जिल्ला जिल्ला घुमाइएको छ । पूर्वगृहमन्त्री वा बहालवाला सांसद भनेर रविलाई बेग्लै र छविलाई बेग्लै व्यवहार हुनुपर्छ भनेका त होइनन् डा. बाबुराम भट्टराई, सुशीला कार्कीहरूले ? मीनबहादुर गुरुङहरूलाई कति दिन थुनियो रे ? त्यतिबेला त ‘पहिले थुन्ने पछि सुन्ने’ सरकारी अभ्यास सही मानेका थिए त अहिले अन्याय भयो भनेर चर्कने धेरैले ! 

कुनै पनि नागरिकको स्वतन्त्रता सकेसम्म कुण्ठित गर्नु हुँदैन । राज्यसँग शक्ति हुन्छ । बन्दुक छ । नागरिकको रक्षा विधिले गर्ने हो । तर, बल हुनेले विधि नै मिच्छन् । त्यतिबेला मन परे वाहवाह अनि आफू वा आफ्नामाथि परे रोइकराइ ?  यसो नगरोँ नेपालमा अदालतले समेत सडकको प्रतिक्रियाअनुसार निर्णय गर्न थाल्यो भने यसै त अन्धेर नगरी अनि के होला ? 

रविको मुद्दा पेस गरिने दिन नजिकै भएकाले अब जे गर्ला अदालतले नै गर्ला । तर, यसपछि रवि फेरि गृहमन्त्री भए (के बेर? अहिलेको गठबन्धन भत्किँदैन भनेर नेताहरूले भाषण गर्न थालेकाले शङ्का लागेको हो । समीकरण फेरिए जे पनि  हुनसक्छ !) पहिले थुन्ने अनि सुन्ने संस्कार बदल्छन् कि ? ।

र अन्त्यमा

रामायणको एउटा प्रसङ्ग

अङ्गदको अनुमतिमा बाँदरहरूले मधुवनमा उपद्रो मच्चाएको समाचार लिएर बगैँचाका रक्षक किष्किन्धा पुग्छन् र सुग्रीवलाई जाहेर गर्छन् ।  वानर वीरहरूले मधुवनमा उपद्रो मच्चाएको थाहा पाएपछि उनीहरूले सीताको खबर ल्याएको निष्कर्ष राम, सुग्रीवहरूले निकालेछन् । अर्थात्, केही राम्रो काम गरेपछि अलिअलि बदमासी पनि क्षम्य हुन्छ ।

बीआरआईमा हस्ताक्षर गरेपछि प्रधानमन्त्री, मन्त्रीहरू पनि लङ्काबाट फर्केका बाँदरजस्तै हुन थालेका छन् । कसैले बीआरआईबारे बोल्यो भने कुरै नबुझी बोल्ने भनेर हप्काउँछन् । 

बीआरआईमा सही त भयो तर धेरै फुर्फुर नगरे हुन्छ । कार्यान्वयन र त्यसबाट लाभ लिन सजिलो छैन । चीनले ‘दिन त दिइस् भिरमा’ बनाइदिन सक्छ । झापा, डँडेलधुरावालाले त पाए हम्बनटोटा नै बनाउने रहेछन् । ‘ठुल्दाइ’हरू पनि खुनासिए होलान् । नमन्साईकन गरिखान के देलान् ? 

यसैले हप्की दप्कीको साँटो एकछिन गम खाने पो हो कि ?