काठमाडौं । देशकै ठूलो ४५६ मेगावाट क्षमताको माथिल्लो तामाकोसी आयोजनाबाट छिट्टै विद्युत् उत्पादन हुने सम्भावना न्यून देखिएको छ । अविरल वर्षापछिको बाढीपहिरोका कारण क्षति पुगेपछि यही असोज ११ गतेदेखि त्यहाँबाट उत्पादन बन्द छ ।

आयोजनाको प्रारम्भिक अध्ययनानुसार करिब दुई अर्ब रुपैयाँबराबरको क्षति पुगेको माथिल्लो तामाकोसी जलविद्युत् कम्पनीका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत मोहनप्रसाद गौतमले जानकारी दिए ।

माथिल्लो तामाकोसी आयोजनामा क्षति पुगेसँगै आउँदो हिउँदयाममा लोडसेडिङ हुने त होइन भन्ने चिन्ता छ । सुक्खायामका निम्ति नेपाल विद्युत् प्राधिकरणको ‘ब्याकअप’का रूपमा रहेको यो आयोजनामा क्षति पुगेपछि हिउँदमा कसरी प्रणाली सन्तुलनमा ल्याउने भन्ने चिन्ता थपिएको छ ।

प्राधिकरणका कार्यकारी निर्देशक कुलमान घिसिङ प्रत्येक वर्ष सुक्खायाम लम्बिँदै गएको अवस्थामा तामाकोसी आयोजना सञ्चालन हुन नसक्दा हिउँदमा प्राधिकरणले कसरी बिजुली सन्तुलन मिलाउने भन्ने चिन्ता थपिएको बताउँछन् ।

प्राधिकरणले यसअघि हिउँदमा दिउँसो पानी जम्मा गर्ने र उच्च माग हुने समयमा सञ्चालन गरी माग पूर्ति गर्दै आएको थियो । माथिल्लो तामाकोसी चारदेखि ६ घण्टालाई पुग्ने ‘पिकिङ’ जलाशय आयोजना समेत हो ।

उता, प्रमुख गौतम भन्छन्, “आयोजनामा के कति क्षति भएको छ भन्ने अझै यकिन भएको छैन । यसको पूर्ण जानकारी आएपछि मात्रै थाहा हुन्छ । तिहारसम्म एउटा डिस्यान्डरबाट न्यूनतम क्षमतामा चलाउने योजना छ ।”

प्रारम्भिक रूपमा हेर्दा क्षतिको यकिन गर्न सकिने अवस्था नरहेको गौतम बताउँछन् । “कति क्षति भएको भनेर हेर्न काम हुँदै छ,” उनी भन्छन्, “हालसम्म हेर्दा करिब दुई अर्बको हाराहारीमा पुग्ने देखिएको छ ।”

उनका अनुसार, आयोजना पूर्ण रूपमा सञ्चालनमा आउन करिब ६÷७ महिना लाग्ने देखिन्छ ।

यहाँ पानी जम्मा गरेर उच्च मागको समयमा ४५६ मेगावाट विद्युत् उत्पादन गर्ने गरिएको छ । बाढीले आयोजना बन्न लामो समय लागेको खण्डमा गत वर्ष जगेडा उत्पादनमा रहेको नेपालको ऊर्जा क्षेत्र यसपालि धेरै घाटामा जानेछ ।

हालैको बाढीपहिरोका कारण दोलखाको बिगु गाउँपालिका–१, लामाबगरस्थित आयोजनाको बाँध क्षेत्रका संरचना (हेडवर्क्स)मा क्षति पुगेको थियो । 

तामाकोसी आयोजनाको डिजाइन डिस्चार्ज (पानीको बहाव) ६६ क्युमेक हो । उक्त दिन तामाकोसी नदीको बहाव बाँधस्थलमा ४६१ क्युमेक पुगेको थियो ।

प्राधिकरणसँग भएको विद्युत् खरिद–बिक्री सम्झौताबमोजिम नदीमा पानीको बहाव २५० क्युमेक हुनासाथ विद्युत्गृह बन्द गर्नुपर्ने प्रावधान छ । सोहीअनुसार असोज ११ गते बेलुका ७ बजेदेखि आयोजना बन्द गरिएको छ ।