काठमाडौं । यही सेप्टेम्बर १८ मा अमेरिकी राष्ट्रपति पदका उमेदवार डोनाल्ड ट्रम्पले न्युयोर्कमा चुनावी सभालाई सम्बोधन गर्ने कार्यक्रम थियो । कार्यक्रम सुरु हुनुभन्दा ठिक एक घण्टाअगाडि उक्त स्थलमा बम राखिएको हल्ला अनलाइनभरि फैलियो । पछि उक्त हल्ला गलत सावित भयो ।

बम राखिएको हल्ला गलत सावित हुन्जेलसम्म एक्स (पुरानो ट्विटर)का मालिक एलन मस्कले यसलाई आफ्नो पोस्टमार्फत सामाजिक सञ्जालमा फैलाइसकेका थिए । एक्समा एलनका २०० मिलियन फलोअर छन् ।

दोस्रो राष्ट्रपतीय बहस र दोस्रोपल्ट ट्रम्पको हत्या प्रयास भएपछि सेप्टेम्बर १६ देखि २० सम्म मस्कले गरेका भ्रामक पोस्टमध्ये एक हो यो । न्युयोर्क टाइम्सको विश्लेषणानुसार, प्रविधिका बादशाह मानिने मस्कका पाँच दिनका १७१ पोस्ट र रिपोस्टमा गैरकानुनी आप्रवासन, चुनावी षड्यन्त्र सिद्धात, जालसाजी र डेमोर्क्र्याट उमेदवारमाथि प्रहार गरिएको छ ।

असत्य सूचना र षड्यन्त्र सिद्धान्त ‘मनिटर’ गर्ने विज्ञले एक्सका मालिकले आफ्नो पदीय दुरुपयोग गर्दै अनलाइनको ‘इको–सिस्टम’लाई थप प्रदूषित पार्ने चिन्ता व्यक्त गरिरहेका छन् ।

सन् २०२२ मा तत्कालीन ट्विटर खरिद गरेपछि मस्कले प्रमाणित नभएका विषय पोस्ट गरिरहेका छन् । गएको जुलाईमा उनले ट्रम्पलाई समर्थन गरेका थिए । त्यसपछि झन् उनले राजनीतिक विषय पोस्ट गर्ने क्रम बढाएका छन् ।

सेप्टेम्बर १६–२० का बीचमा उनले गरेका पोस्टमध्ये एकतिहाइ गलत छन् । भ्रामक छन् । उनले गरेका कतिपय पोस्टका त मुख्य सन्दर्भ नै छैनन् । मस्कले गरेका कतिपय पोस्टमा डेमोर्क्र्याटले ‘मिम’लाई गैरकानुनी बनाउन लागेको र अवैध आप्रवासीबाट भोट लिन सीमा खुला गर्न चाहन्छन् भन्ने दाबी गरिएको छ ।

मस्कका भ्रामक पोस्टहरू ८०० मिलियनपटक हेरिएका छन् । एक्समा उनको अकाउन्ट ‘युनिक’मा पर्छ । उनको अकाउन्ट भ्रामक सामग्रीको महत्त्वपूर्ण स्रोत भएको छ । सेप्टेम्बर १८ देखि २७ का बीचमा मस्कले कैयौँ जोक्स र मिम पोस्ट गरे । तर, यीभन्दा बढी ‘भ्युज’ र ‘अटेन्सन’ उनको राजनीतिक विचार र भ्रामक पोस्टहरूमा छ ।

१०० मिलियनभन्दा बढीपटक हेरिएको उनको एउटा पोस्ट भ्रामक अनुमानमा आधारित छ । राष्ट्रपतीय निर्वाचनमा ट्रम्पले धेरै राज्यमा जित्दै छन् भन्ने उनको पोस्ट भ्रामक अनुमानमा आधारित हो ।

यो पोस्टका निम्ति उनले चुनावी प्रक्षेपण गर्ने नाटे सिल्भरको तथ्यांक प्रयोग गरेका छन् । जतिखेर मस्कले यसलाई आफ्नो पोस्टमार्फत सेयर गरे, त्यसअघि नै सिल्भरले यो तथ्यांक फेरिसकेको थियो । अद्यावधिक तथ्यांकमा ट्रम्पको तुलनामा कमला ह्यारिसको प्रदर्शन राम्रो देखिन्छ भन्ने छ । मस्कको पोस्टमा केही प्रयोगकर्ताले उनले प्रयोग गरेको तथ्यांक गलत छ भनेका छन् । तर, मस्कले आफ्नो पोस्ट न हटाएका न त सच्याएका छन् ।

जबकि, सन् २०२२ मा मस्कले भनेका थिए, “ट्विटर राजनीतिक रूपमा तटस्थ हुनुपर्छ ।”

अमेरिकी राष्ट्रपतीय निर्वाचनका क्रममा मस्कका पोस्टहरूले उनको व्यक्तिगत राजनीतिक विचारधारा देखाउँछ । उनको यो राजनीतिक विचारधारा यसअघिका कोभिड–१९ को लकडाउन, तेस्रोलिंगीको अधिकार र सरकारी नियमनबारे दिएका अभिव्यक्तिभन्दा बढी संकुचित छ ।

पछिल्लो समय उनले गरेका आधाभन्दा बढी पोस्टमा राजनीतिक विषय छ । त्यसमा आप्रवासी, भोटर ‘फ्रड’ र वाक् स्वतन्त्रताका कुरा छन् । यीमध्ये धेरैजसो पोस्ट न्यु क्यालिफोर्निया राज्यको कानुनबारे छन् ।

न्यु क्यालिफोर्नियामा ‘डिप फेक’लाई नियमन गर्ने कानुन छ । यो कानुनको जवाफमा मस्कले कमला ह्यारिसको डिप फेक भिडियो पोस्ट गरे । उक्त भिडियोमा कमलाले कानुनलाई ‘प्यारोडी’ भनेको सुनिन्छ ।

यसबाहेक ट्रम्पको आप्रवासी मुद्दाका विषय पनि मस्क लगातार पोस्ट गरिरहन्छन् । उनले अनधिकृत आप्रवासीले निर्वाचनको नतिजा प्रभावित पार्न सक्छन् भनेर पनि पोस्ट गरेका छन् । तर, यथार्थमा अनधिकृत आप्रवासीले मतादान गर्न पाउँदैनन् । अनधिकृत आप्रवासीले निर्वाचन प्रभाव पार्ने विषय गलत भनेर निर्वाचन आयोगले बारम्बार भन्दै आएको छ ।

मस्कका कतिपय पोस्ट ‘राइट–विङ’बाट प्रभावित हुन्छन् । यस्ता पोस्टमा षड्यन्त्र सिद्धान्त अपनाइएको हुन्छ । उनका दर्जन बढी पोस्ट एक्सको ‘कन्टेन्ट मोडेरेसन’ले ‘कम्युनिटी नोट’अन्तर्गत ‘फ्ल्याग’ गरेको छ । कम्युनिटी नोटको फ्ल्याग प्रयोगकर्ताले पोस्ट सच्याउन भनेका आधारमा आउँछ । कम्युनिटी नोट हालका निम्ति एक्सको प्रस्तावित तथ्यजाँच हो ।

उनले आफ्नो एक्स पोस्टबाट भ्रम फैलाउन गर्न कम गरेका छैनन् । सेप्टेम्बर २० मा न्युयोर्क टाइम्सले मस्कका पोस्टको विश्लेषण गरेको पछिल्लो दिन उनले ४५ पोस्ट गरे । त्यसमा आप्रवासी, मिडिया र निर्वाचनका कुरा छन् ।

मस्क कतिसम्म छन् भने, उनले एक्सको कम्युनिटी नोटबारे पनि एउटा पोस्ट गरेका छन् । उनले लेखेका छन्, “तपाईंले भ्रामक र गलत पोस्ट देख्नुभयो भने कम्युनिटी नोटमा रिक्वेस्ट गर्नुहोस् ।”

प्रयोगकर्ताले कम्युनिटी नोटमा भएका कमजोरीका विषयमा पनि पोस्ट गरेका छन् । तर, कम्युनिटी नोट प्रस्तावित कार्यक्रम हो । त्यसकारण कम्युनिटी नोटको फ्ल्याग सार्वजनिक रूपमा देखिँदैन ।