काठमाडौं । पछिल्लो दुई महिनायता देशभर डेंगी संक्रमण बढ्दै गएको छ । काठमाडौं उपत्यका यो अवधिमा डेंगी र हैजा संक्रमणको ‘हब’ बनेको छ ।
 
उपत्यकामा जुलाई दोस्रो सातादेखि फैलिएको हैजा संक्रमण अझै पनि देखिइरहेको छ । ११ सेप्टेम्बरसम्म ललितपुरमा ५२ र काठमाडौंमा १२ जनामा हैजा पुष्टि भएको इपिडिमियोलोजी तथा रोग नियन्त्रण महाशाखा (ईडीसीडी)ले जनाएको छ । 

यी दुईसहित, कैलाली, मकवानपुर, रोल्पा, प्युठान र सिन्धुपाल्चोकमा ६ सेप्टेम्बरसम्म ८० जना हैजा संक्रमित भएका छन् । डेंगी संक्रमणका हिसाबले पनि काठमाडौं अहिले चौथो नम्बरमा छ । काठमाडौं जिल्लामा मात्रै सन् २०२४ जनवरीयता ६२० जना संक्रमित भएका छन् । सप्टेम्बर १ देखि ६ सम्म ७४ जनामा डेंगी पुष्टि भएको छ । 

ललितपुरमा १४४ र भक्तपुरमा ९४ जना संक्रमित भएको ईडीसीडीको तथ्यांक छ । 

सेप्टेम्बरका ६ दिनमा मात्रै देशभर ८०५ जना डेंगी संक्रमित भएका छन् । योसँगै देशभर संक्रमतिको संख्या ७ हजार ६४० पुगेको छ । 
हालसम्म सबैभन्दा धेरै तनहुँमा एक हजार २३६, कास्कीमा ९३५ र पर्वतमा ७१७ जनामा डेंगी पुष्टि भएको छ । यीबाहेक अन्य जिल्लामा संक्रमतिको संख्या २०० भन्दा कम छ । 

७५ जिल्लामा फैलिएको संक्रमणबाट यो वर्ष पाँचजनाको मृत्यु भएको ईडीसीडीको तथ्यांक छ । यो वर्ष हुम्ला र डोल्पाबाहेकका ७५ जिल्लामा डेंगी फैलिएको छ ।
 
विगतका वर्षहरूको रेकर्डलाई हेर्दा अगष्ट र सेप्टेम्बरमा सबैभन्दा धेरैमा डेंगी संक्रमण देखिएको छ ।  यसपटकको अवस्था हेर्दा अक्टोर अन्तिमसम्म नै डेंगीको जोखिम रहेको ईडीसीडीका किटजन्य रोग शाखा प्रमुख डा. गोकर्ण दाहाल बताउँछन् ।

सन् २०२३ मा अगष्टमा सबैभन्दा धैरै १४ हजार ५३२ जना संक्रमित थपिएका थिए । 
 
यस्तै सेप्टेम्बरमा १३ हजार ५४७, अक्टोबरमा १२ हजार ४८८ जना संक्रमित भएकामा नोभेम्बरदेखि भने यो संख्या घट्दै गएको ईडीसीडीको तथ्यांक छ । “यो तथ्यका आधारमा अगष्ट र सेप्टेम्बरमा संक्रमण उच्च जोखिम भए पनि अक्टोबर अन्तिमसम्म नै संक्रमण फैलिनसक्ने देखिन्छ, मौसमले पनि यसलाई फेभर गर्छ,” उनले भने । 

डा. दाहालका अनुसार मनसुनको सुरुआतमा त्यसअघिदेखि नै जम्मा भएर बसेका लामखुट्टेका अण्डा प्रजनन् हुने भएकाले त्यो मौसममा संक्रमण बढी देखिन्छ । ठूलो पानी पर्दा लार्भाहरू बगाएर लैजाने भए पनि पानी पर्ने घाम लाग्ने भइरहँदा लार्भा विकास हुन अनुकूल तापक्रम बन्ने भएकाले अगष्ट सेप्टेम्बरमा लामखुट्टेको वृद्धि विकास बढी हुन्छ ।

तर, डेंगीको जोखिम भने पोष्ट–मनसुनसम्म नै रहने वरिष्ठ संक्रामक रोग विशेषज्ञ डा. शेरवहादुर पुनको अनुभव छ । यसअघिका वर्षहरूमा काठमाडौंमा मंसिर पुसमा समेत डेंगीका बिरामीको उपचार गरेको उनी सुनाउँछन् ।
 
विज्ञहरूका अनुसार डेंगी संक्रमण सार्ने एडीस  प्रजातिको लामखुट्टे २० डिग्री सेल्सियससम्मको तापक्रममा बाँच्न सक्छ । यो घाम बिहान घाम उदाएको दुई घण्टापछिसम्म र साँझ घाम अस्ताउनुभन्दा २ घण्टाअघि बढी सक्रिय हुन्छ ।