कवि, लेखक, विश्लेषक, सम्पादक, पत्रकारको पहिचान बनाएका राजेश ढुंगाना सडक कविता क्रान्तिकाल २०३६ सालदेखि विद्रोह बोकेर कविता रचना गरिरहेका स्रष्टा हुन् । 

यस अवधिमा नेपाली राजनीतिले उथलपुथलका अनेक घटना पार गर्दा पनि ढुंगाना कविता लेखनको ४५ वर्षे यौवन पूरा गरेर निरन्तर विद्रोहका भाव ओकलिरहेका छन् ।

झापा, भद्रपुर–८ निवासी कवि ढुंगाना कविता लेख्नकै लागि जन्मिएको जस्तो आभास उनका कविताले दिलाउँछ । ढुंगाना काव्य रचनामा कोमल हृदय भएका तर विकृतिविरुद्ध प्रहार गर्ने सशक्त सर्जक हुन् भनिदिँदा फरक पर्दैन । स्वतन्त्रताका लागि कठोर आवाज ओकल्ने कवि ढुंगानाको मन भने निरन्तर सिर्जनशील छ ।

वि. सं. २०८१ वैशाखमा दोस्रो कृतिका रूपमा प्रकाशित भएको कविताकृति ‘मैले खोजेको देश’ राष्ट्रवादी भावसितै विद्रोह बोकेर आएको छ । यस संग्रहका कविताले कवि ढुंगानालार्ई राष्ट्रवादी सर्जकका रूपमा उभ्याइदिएको छ भन्दा हुन्छ । उनका कविताले राष्ट्रप्रति निस्वार्थ प्रेम, जीवनजगत्मा मान्छेको भूमिका, स्वतन्त्रता, विकृति–विसंगतिप्रति प्रहार, आजको राजनीतिमाथि अविश्वास गर्दै विद्रोहको ज्वाला दन्काउने प्रयास गरेको छ ।

मानवजीवनमा आशावादी जीवनदृष्टिलाई कलात्मक रूपमा वर्णन गर्न सफल कविका अधिकांश कविताले मान्छेकै बेलीविस्तार गर्दै देशप्रति माया दर्साएर शासकीय विकृतिमाथि चिरफारको प्रयास पनि गरेका छन् । समयानुसारको आवाज र राजनीतिको अन्धोपनाबीचको द्वन्द्व पनि प्रस्ट्याउने इच्छा राखेको पाइन्छ कवितामा ।

लामाछोटा गरी ७० वटा कविताले मूल रूपमा देशलाई उभ्याएको भए पनि मान्छेसित जोडिएको राजनीति, प्रेम, शासनजस्ता पक्ष मूल भाव बनाएका छन् उनले ।

यस पुस्तकमा हरि अधिकारी र कृष्ण धरावासीको भूमिका, विवश पोखरेल र प्रमोद प्रधानको कृतिभित्रका कवितामा रहेका विषयवस्तुकेन्द्रित टिप्पणी रहेको छ । कवि राजेशलाई स्वतन्त्रताप्रेमी, प्रजातन्त्रप्रेमी, राजनीतिकर्मी, पत्रकार र सफल कविका रूपमा परिचय गराउने प्रयास भूमिकामा गरिएको छ ।

नेपालमा २००७ सालदेखि आजसम्मको राजनीतिक तन्त्रहरूको खात लगाइसक्ता पनि पुस्तौँपुस्तासम्म राजनीतिक लडाइँ लडिरहनुपरेको आक्रोश कवितामा स्पष्ट रूपमा भेटिन्छ । देश भ्रष्ट चंखे, चतुरे, तिघ्रे र पाखुरेहरूकै मात्र मस्तीकेन्द्र भइरहेको उनको कवितामा अभिव्यक्त छ ।

बाँच्नका लागि नागरिककले देश छोडेर विदेशीको दास बन्नुपरेको अवस्थामाथि व्यंग्य कसिएको छ । मान्छे हुन केही गर्नुपर्छ भन्ने भावना पनि विचारका रूपमा कवितामा आएका छन् । हत्याहिंसाबाट उम्रिएको राजनीतिले देश र जनतालाई सुख, शान्ति र समृद्धिको फल दिन सक्दैन । राजनीतिलाई नागरिकले बेइमानी, ठगी, लुटझुट र अनैतिकता स्वाभाविक हुने खेलका रूपमा बुझ्नुपर्ने अवस्था छ ।

देशको हितविपरीतका गतिविधिमाथि कवितामा व्यंग्यको वाण प्रशस्त हानिएको छ । २०७० देखि २०८० सालको बीचमा फुटकर रूपमा प्रकाशित यी कविताहरूले नेपाली मन र नेपालीपनका लागि गाँसिएका अक्षरहरू जोडेर देश, समाज र मानवताको अस्तित्वबोध मूल भावना बनाउने प्रयास कविले गरेका छन् ।

यस संग्रहमा कविले सरल शब्दभित्र प्रभावकारी विम्ब र उत्कृष्ट काव्यशिल्प प्रयोग गरेका छन् । मान्छे उन्मुक्त स्वतन्त्रताप्रेमी भएको ठान्ने कवि ढुंगानाले मान्छेभित्र लुकेका अहम् र विकृतिका विरुद्ध खरो प्रहार गरेको उनको यस कृतिभित्रका कविताहरूमा पस्दा थाहा हुन्छ ।

‘मैले खोजेको देश’का हरेक कविता कलात्मक छन् । गहन भावसित गाँसिएर उत्कृष्ट अभिव्यक्तिका रूपमा आएका छन् । कविता पढ्दा पाठकले आनन्दानुभूति गर्ने अवसर पाउँछन् । खासमा उनका कविताले मन र मस्तिष्कलाई सोचनीय बनाउँछ ।

कवि राजेश ढुंगानाका कविताहरू देशदुनियाँ छोडेर मानवताबाट टाढा भागेका छैनन् । उनका कवितामा वर्तमान नेपाली राजनीतिमा सत्तामोह र स्वार्थमा लागेका नेताहरूप्रति व्यंग्य र विद्रोहका स्वरहरू उराल्ने प्रयास गरिएको छ । पहिलो कृतिभन्दा कवि ढुंगाना दोस्रो कृतिमा आइपुग्दा बलवान् विद्रोहीका रूपमा देखिएका छन् ।

राजनीतिमाथि पटकपटक विद्रोहको आगो ओकल्नु र धावा बोल्न पछि परेका छैनन् ।

कविता ‘युद्ध’मा उनले लेखेका छन्–

झुप्राहरूले
महलका विरुद्ध लड्दै छन्
बन्दुकका विरुद्ध
केवल
हात र आवाजहरूले
लड्नेछन् । (हात र आवाजहरू)

माथि उल्लेखित एक टुक्रा कविताका सारले नै भन्छ, कवि राजेश ढुंगाना देश र जनताको भलाइका लागि विद्रोह बोल्ने राष्ट्रवादी कवि हुन् । जसले विचारलाई हतियार बनाएर विध्वंसका बमहरू सधैँका लागि देशका सिमानाबाट फाल्ने हिम्मत कसेका छन् ।

नेपाली काव्यजगत्मा राजेश ढुंगानाको यो कृति एउटा बलियो इँटा बनेर आएको छ भनिरहँदा फरक पर्दैन ।