काठमाडौं । रुस–युक्रेन युद्धका क्रममा युद्धबन्दी बनेका नेपालीलाई स्वदेश फिर्ता ल्याउन सरकारले अमेरिका र भारतसँग छलफल गरेको छ ।

परराष्ट्रमन्त्री आरजु राणाले नेपालका लागि अमेरिकी राजदूत डिन आर थम्पसन र नेपालका लागि भारतीय राजदूत नवीन श्रीवास्तवसँग युद्धबन्दी बनेका नेपालीलाई फिर्ता ल्याउने विषयमा छलफल गरेकी हुन् । 

“अनौपचारिकरूपमा हामीले नेपालका लागि संयुक्त राज्य अमेरिकाको राजदूतलाई भूमिका खेलिदिन पर्‍यो भनेका छौँ । रुसी साइडबाट लडेका नेपालीलाई रिहा गरिदन पर्‍यो भनेका छौँ,” परराष्ट्र मन्त्री राणाले बुधबार प्रतिनिधिसभाअन्तर्गतको अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्ध र पर्यटन समितिको बैठकमा भनिन् । 

उनका अनुसार रुसी सेनामा भर्ती भई युक्रेनसँग युद्ध लड्ने क्रममा हालसम्म ६ जना नेपाली नागरिकलाई युक्रेनले युद्धबन्दी बनाएको छ । उनीहरूलाई छुटाएर स्वदेश ल्याउन आफूले हरसम्भव प्रयास गरिरहेको उनले जनाइन् ।

“भारतीय राजदूत पनि मलाई भेट्न आउनुभएको थियो । उहाँहरूको युद्धबन्दी फर्काएर ल्याउने भन्ने कुरा भएको रहेछ । छलफल गर्दा तपाईंहरूले भन्नुभयो, हामी तपाईंहरूका नागरिक पनि ल्याइदिन्छौँ भन्नुभएको छ । यो अनौपचारिक छलफल हो,” परराष्ट्रमन्त्री राणाले भनिन् ।

रुसलाई पनि आफ्ना युद्धबन्दी युक्रेनसँग आदानप्रदान गर्ने क्रममा नेपाली नागरिकलाई राख्न अनुरोध गरिएको उनले सुनाइन् । 

“हिजो काठमाडौंस्थित रुसी दूतावासका उपनियोग प्रमुख (डीसीएम) भेट्न आउनुभएको थियो । राजदूत बिरामी भएकाले उहाँ आउनुभएन । हामीले युक्रेनसँग युद्धबन्दी आदानप्रदान गर्दा युक्रेनमा युद्धबन्दी बनेका नेपालीलाई पनि समावेश गर्न अनुरोध गरेका छौँ,” परराष्ट्रमन्त्री राणाले भनिन् ।

जवाफमा रुसी दूतावासका डीसीएमले युक्रेनले युद्धबन्दी बनाएका ६ जना नेपालीमध्ये एक जनालाई बन्दी आदानप्रदानमा राखिएको जानकारी दिएका थिए । यो प्रक्रियामा अघि बढिसकेको उनले जनाइन् ।

युद्धका कारण रुसको विदेश मन्त्रालय निष्क्रिय र रक्षा मन्त्रालय बढी सक्रिय भएकाले रुसी सेनामा भर्ती भएका नेपालीलाई फिर्ता ल्याउन अप्ठेरो परेको उनले बताइन् ।

“नेपाली फिर्ता ल्याउने सम्बन्धमा अझै पनि यसै गर्ने भन्ने कार्य योजना अघि बढ्न सकेको छैन । यसभन्दा अगाडि मे २०२४ मा नेपालीलाई भर्ती नगर्ने भन्ने रुसले अनौपचारिक निर्णय गर्नुभएको छ । जसकाकारण जाने क्रम रोकिएको छ,” परराष्ट्रमन्त्री राणाले भनिन् ।

उनले रुसी सेनामा भर्ती भएका नेपालीको यकिन संख्या आफूसँग नभएको स्वीकार गरिन् । हालसम्म रुसी सेनामा भर्ती भएर ज्यान गुमाउनेको संख्या ३४ पुगेको उनले जानकारी दिइन् । रुसले युद्धका क्रममा मृत्यु भएको शंकामा २२ जना नेपालीको डीएनए परिक्षणका लागि पठाएको समेत उनले बताइन् । डीएनए परीक्षणका लागि आएका सबैको मृत्यु भइसकेको तर औपचारिक घोषणा गर्न बाँकी रहेको छ ।

डीएनए परीक्षणका लागि आएको समेत जोड्द रुस–युक्रेन युद्धमा हालसम्म ५६ जनाको मृत्यु भइसकेको छ । 

“नेपालीलाई फिर्ता पठाउने सन्दर्भमा मस्कोस्थित नेपाली दूतावासले काम गरिरहेको छ । हालसम्म रुसी सेनामा ३२१ जना नेपाली रहेको रेकर्ड प्राप्त भएको छ । त्योभन्दा पनि धेरै छन् रे भन्ने छ,” परराष्ट्रमन्त्री राणाले भनिन् । 

उनका अनुसार हाल रुसी सेनामा भर्ती भई युद्धका क्रममा घाइने हुने नेपालीको संख्या पाँच छ । यसमध्ये एकजना नेपाल फर्किसकेका छन् । मस्कोस्थित नेपाली दूतावासले समन्वय गरी रुसी सेनामा भर्ती भएका १५० जनालाई नेपाल फिर्ता पठाएको जानकारी उनले समितिलाई दिइन् ।

“हाल रुसबाट उद्धारका लागि अनुरोध गर्ने ३२३ जना छन् । सम्पर्कमा नभई खोजी र फिर्ताका लागि निदेदन दिनेको संख्या ११६ छ । घाइते वा अन्य कारणले फिर्ता गराइदिन अनुरोध गर्ने १६१ जना छन्,” परराष्ट्रमन्त्री राणाले बताइन् ।