नेपालीको पुर्पुरोमा रमाउन त लेखेकै छैन क्यारे । नियतिले नै सधैँ ‘धोको पुर्‍याउने’ होइन ‘धोका पाउने’ मौकामात्रै दिने गरेको छ । अरू त अरू प्रकृतिले समेत ठग्छ । हिउँदभरि पानी आएन । किसानले बेलामा बीउ राख्नसमेत पाएनन् । आउन थालेपछि पानी बाढी, पहिरो, डुबान, कटान सबै विपत्ति सँगै लिएर एकैपटक ओइरियो ।

पालैपालो ‘सापनाथ’ कि ‘नागनाथ’ 

राजनीतिले पनि त्यसरी नै ठग्यो । ‘टालाटुली बटुली बनाएको पुतली’ भनेजस्तो सरकार ढल्ने भयो । हैसियतै नभएकाहरूको ‘हैकम’ सकियो । चुनावमा जमानत पनि जोगाउन नसक्नेले प्रधानमन्त्री खोजेको नौटंकी देख्न त नपर्ने भयो भनेर एकछिन रमाउन पाए पनि हुने नि ! प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहालको कुशासनबाट देशले मुक्ति पायो । त्यो पनि कुरा त खुसीकै हो नि ! तर, आउने अनुहारले झन् दिक्क बनाउने । नियतिले नै दागा धरेपछि केही नलाग्ने रहेछ । ‘सापनाथ’ जाने ‘नागनाथ’ आउने । त्यही पनि पालैपालो । अहिले पुष्पकमल दाहाल, त्यसपछि खड्गप्रसाद ओली अनि शेरबहादुर देउवा ।  धत् ! एक दिन त रमाउन दिएको भए हुने नि ! 

राजीनामा खल्तीमै हरायो !
निवर्तमान प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहालले विश्वासको मत लिएरमात्रै सरकार छाड्ने भनिसकेका छन् । उनले ओलीको सत्तारोहणको साइत खलबल्याएर अलच्छिन लाउन खोजेका हुन् कि अरू कुनै उथलपुथलको योजना पनि बनाएका छन् भन्ने त उनै जानुन् । 

तैपनि, ‘राजीनामा खल्ती’मा लिएर हिँड्नेहरूलाई भने मनाएछन् विश्वासको मत लिने दिनसम्म सँगै रहने भनेर । त्यसो त नेकपा (एकीकृत समाजवादी)हरूले पनि साथ नछाड्ने रे ! अरू त त्यस्तै हो दाहालले नै फुटाएर बनाइदिएको अशोक राईको पार्टीले समेत विश्वासको मत नदिने भयो । नागरिक उन्मुक्ति र जनमत ‘मल्के’तिर ‘ढल्कने’ भइहाले । उपेन्द्र यादव त यसै पनि ‘खुच्चिङ’ भन्दै होलान् ।

शोक न सुर्ता 
ठूलै ‘उथलपुथल’ नभए ओली २९ असारमा  बालकोटबाट बालुवाटार सर्लान् ।  एमाले र कांग्रेसमा पनि ओली र देउवाकै ‘हुक्के बैठके, चाटुकार’बाहेक अरू खासै उत्साहित देखिएका छैनन् । सेयर बजारवालाहरू किन उत्ताउलिएका हुन् कुन्नि ? अरू त कतैतिर पनि उत्साह देखिएन । 

ओलीलाई सरकार कतै धारा ७६ को उपधारा (३) तिर पो जाला कि भन्ने डर लागेको होला । स्वाभाविक पनि उनको हातमाथि परेको भए त्यसै हुन बेर पनि लाग्ने थिएन । तर, दाहालको भाउ घटाउनैका लागि पनि देउवाले वचन नफेर्लान् । त्यसो त २०७९ को चुनाव हुनेबित्तिकै बोली फेर्दा नेपाली कांग्रेसलाई परेको नोक्सानीले पनि देउवालाई वचनको पक्का बनाएको हुनुपर्छ ।  

विपक्षको धर्म पूरा गर्लान् त दाहालले ? 
जेहोस्, दाहालले नेकपा (माओवादी केन्द्र)का साथै राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी र एकीकृत समाजवादीको विश्वास पाउलान् ! यति पनि जोगाएर राखे भने पनि उनी विपक्षका प्रभावकारी नेता हुनसक्छन् । यसै पनि नेपाली कांग्रेसका बहालवाला नेताहरूको ‘संस्थापन’ मोहले यो पार्टी संसद्को सबैभन्दा ठूलो दल भएर पनि प्रभावशाली विपक्ष बन्नै सकेको थिएन ।

दाहाल उथलपुथल मोहबाट मुक्त भएर चनाखो विपक्षमात्रै भइदिए भने पनि देशलाई हानि हुनेछैन । संसद्का दुई ठूला दल मिलेर भने शासन अधिनायकवादी हुन्छ कि भनेर चिन्ता गर्नुपर्ने त छैन । यद्यपि, रास्वपा र माओवादी केन्द्र विपक्षमा सँगै रहन सक्ने आधार भने कमै देखिन्छ । 

राजनीतिकरूपमा रास्वपा नेपाली कांग्रेसको प्रतिवादमा जन्मिएको भए पनि यसले भोट भने कम्युनिस्टहरूकै धेरै काटेको थियो । अब पनि रास्वपामा नेता कांग्रेसबाट जाने र मत कम्युनिस्टको काटिने सम्भावना नै बलियो देखिन्छ । यसैले माओवादी र रास्वपा धेरै समय सँगै जान सक्ने राजनीतिक सम्भावना छैन । 

ढाँटेका कुरा काटे मिल्दैनन् !
ढाँट्नुको पनि सीमा हुन्छ नि । नेपाली कांग्रेसले सत्ताबाहिर बस्नै नसक्ने लत लागेकाले एमालेसँग गठबन्धन गर्न लागेको भनेको भनेको भए सत्य पनि हुन्थ्यो र जनताले पनि पत्याउँथे । यसरी ‘फूलबुट्टा’ भर्नुपर्ने नै थिए । नेपाली कांग्रेसको संसदीय दलले शनिवार कांग्रेस र एमालेबीच ‘राष्ट्रिय हितको रक्षा गर्न, भ्रष्टाचार नियन्त्रण गरी देशमा सुशासन कायम गर्न, विकास निर्माणको अभियानलाई तिव्रता दिन, राजनीतिक स्थिरता कायम गर्न, लोकतान्त्रिक गणतन्त्रात्मक व्यवस्था र समावेशितालाई सुदृढ गर्नेगरी संविधान संशोधन गर्न, अर्थतन्त्रलाई बलियो बनाउन’ गरिएको सत्तामा सहकार्य गर्नुको औचित्य सिद्ध गर्न खोजेको छ ।

ओली वा देउवा सत्तामा पुगेपछि यी कुनै काम हुन्छन् वा गरिन्छ भनेर तिनका कार्यकर्ताबाहेक अरूले पक्कै पत्याउँदैनन् । उनीहरू पटकपटक सत्तामा त पुगेकै हुन् । केही लछारपाटो त कहिल्यै लागेन । बरू देउवाले चुनाव गर्नै नसक्ने बेलामा पार्टीले हुँदैन भन्दाभन्दै प्रतिनिधि सभा विघटन गरेर लोकतन्त्रै सिध्याउन राजालाई सघाएको सम्झने अझै धेरै नै छन् । यस्तै, सर्वोच्च अदालतले ‘असंवैधानिक’ ठहर गरेको संसद् विघटन दुईदुईपटक गरेकै हुन् । संसारको अरू देशमा सायद यिनीहरू उहिल्यै राजनीतिबाटै हराइसक्थे होलान् । 

ओलीको दाउ
सके त ओली प्रधानमन्त्री छँदै रविलाई मन्त्री बनाएर देउवालाई ‘निल्नु न ओकल्नु’बनाई देलान् । सरकारमा नजाने हो भने रास्वपा फुट्न जो सक्छ । नभए पनि २०८४ को चुनावमा एमाले, रास्वपा र राप्रपाबीच चुनावी गठबन्धन हुने सम्भावना बलियो छ । दाहालको सेखी झारेपछि ओलीको ध्यान देउवाको नुर गिराउनमा जानेछ । 

ओली र दाहाल दुवैले पटकपटक ‘विसेमिरा’को कथा सम्झाएका छन् । अब पनि बिर्सन पक्कै दिनेछैनन् । अशोक राईहरूमात्रै हैनन् प्रेम आले, किसानहरू एमालेमा फर्के भने एमाले संसद्को सबैभन्दा ठूलो दल हुनसक्छ । त्यसपछि देउवाले ‘उडायो सपना सबै हुरीले’ गाउने दिन आउन पनि सक्छ ।    

समुद्री बूढाको बोझ

देश र दल दुवैका लागि देउवा र ओलीबाट अपेक्षा गर्ने कुनै ठाउँ छैन । यस्तै कांग्रेस र एमालेबाहेक अरू दलबाट अपेक्षा गर्नु शल्यलाई सेनापति बनाएर महाभारत जित्ने दुर्योधनको आशाजस्तो मात्र हो । यसैले ओली र देउवाबाहेक अरू कसैलाई सरकारको नेतृत्व दिने हो भने जनतामा केही आशा पलाउन सक्छ । यीमध्ये जुन दलले संसदीय नेतृत्व बदल्छ त्यही दलले आउने निर्वाचनमा जनादेश पाउन सक्छ । विडम्बना, ओली वा देउवाको नेतृत्व उनीहरूले नै नचाहँदासम्म बदलिने कुनै सम्भावना देखिँदैन । 

कम्युनिस्ट पार्टीमा नेतृत्व बदलिए पार्टी नै फुट्ने गरेको छ । यसैले एमालेमा नेतृत्व परिवर्तन गर्ने त परै रहोस् बदल्नुपर्छ भन्ने स्वर पनि सुनिदैन । रह्यो नेपाली कांग्रेस । त्यही कांग्रेस पनि कांग्रेसजस्तो छैन ।

हरायो पुरानो कांग्रेस
कांग्रेस ‘नयाँ’ भएको छ । मेरुदण्ड भएका नेता कार्यकर्ता बाँकी भए पनि ओझेलमा छन् । जो छन् तिनीहरू कांग्रेस र देशको भविष्य जेसुकै होस् देउवाको छत्रछायामा ओत लाग्न पाए पुग्छ भन्ने ठान्छन् । अरूको के कुरा गर्नू ? गणेशमान सिंह र महेन्द्रनारायण निधिका छोराहरूले विवेक र विद्रोह बिर्से बिर्से कृष्णप्रसाद कोइरालाका नातीहरूसमेत देउवाकै आडमा पारलाग्ने सोच्न थालेका छन् । बीपीकै छोराले त झन् निराश बनाएका छन् नेपाली जनतालाई । 

हुने केही होइन

यसैले यो परिवर्तनबाट न स्थिरता र समृद्धि आउँछ न प्रतिगमनको जोखिम नै बढ्छ । जे छ जस्तो छ हुने त्यही र त्यत्ति हो । पात्रहरू फेरिएलान् तर प्रवृत्ति एकरति बदलिनेछैन । अब सुन्न त ‘समृद्धि र स्थिरताको’ बकम्फुसे गफ दिनहुँ सुनिनेछ । यस्तै, ‘प्रतिगमनको खतरा बढेको’ हाउ देखाउनेहरूको हुइँयाले पनि कानै टट्टाउनेछ । यस परिवर्तनले न समृद्धि ल्याउनेछ न जनतामा आशा नै जाग्नेछ । यसैले जनताले कुनै अपेक्षा नराखे हुन्छ । 

यस्तै, माओवादी सत्तामा नहुनेबित्तिकै देशमा प्रतिगमन हुने पनि होइन । संविधान संशोधन गर्ने जनादेश यस संसद्लाई छैन । कांग्रेस, एमाले, माओवादी कुनै दलले पनि संविधानमा यही संशोधन गर्ने भनेर चुनावमा घोषणा गरेका छैनन् । गणतन्त्र, संघीयता वा धर्मनिरपेक्षतामा संशोधन गर्न सत्ता नै पल्टिनुपर्छ सरकार बदलिँदैमा हुँदैन । यसैले सरकार बदलिएर केही नसप्रेजस्तै यसभन्दा बढी केही बिग्रने पनि छैन  ।  जनतालाई हर्ष न विस्त्मात !