काठमाडौं । फरक क्षमता भएकै कारण भरतसिंह महताले भोगेका नमिठा अनुभवको सूची लामै छ । दार्चुलाको पनि अन्तिम गाउँ अपिहिमालस्थित रिगुरधंकाङकामा जन्मिएका भरतको जन्मजातै एउटा हत्केला थिएन । यसैकारण उनले टोल छरछिमेकमा सामान्य मानिसजस्तो व्यवहार पाएनन् ।

तर, उनै भरत अहिले यसै वर्ष फ्रान्सको राजधानी पेरिसमा हुने पारालम्पिकमा नेपालको प्रतिनिधित्व गर्ने तेक्वान्दो खेलाडी बन्दै छन् ।

अपांगता भएकाले नै गाउँमा भरतले खुबै अपमान सहे । स्कुल पढ्दा साथीहरूले गिज्याउँथे । कहिलेकाहीँ शिक्षकबाट समेत अपमानजनक व्यवहार भोगेको नमिठो अनुभव भरतसँग छ । सँगैका साथीहरू र शिक्षकबाट समेत त्यस्तो व्यवहार हुँदा भरतमा ‘डन’ बनेर ‘सबलाई तह लगाउँछु’ भन्ने भावना आउँथ्यो ।

उनी त्यस्तै बने पनि । गाउँमा हुँदा कतिसँग झगडा नै गरे । गाउँमा ‘डन’कै तक्मा पाएका उनलाई आफू गलत बाटोमा छुँ भन्ने महसुस पनि भएन । हुन्थ्यो पनि कसरी, त्यही समाजको व्यवहारले नै भरतलाई ‘डन’ बन्न बाध्य बनाएको थियो ।

तर, तेक्वान्दोबाट फरक पहिचान बनाएपछि सोही गाउँ अहिले भरतप्रति गौरवान्वित छ । पारालम्पिकमा छनोट भएपछि उनलाई अपिहिमाल गाउँपालिकाले ५० हजार रुपैयाँबाट सम्मानसमेत गरेको छ ।

कोभिड–१९ महामारीका कारण सरकारले दोस्रोपटक गरेको देशव्यापी लकडाउन समाप्त भएपछि २०७८ सालमा उनी काठमाडौं आए । राजधानी आएपछि भरतको जीवनले नयाँ मोड लियो । उनले २०७९ सालदेखि पारातेक्वान्दो सुरु गरे । यसपछि भने भरतका सबै नकारात्मक भावना हराए । उनी यसैमा आफूलाई निर्खान लागिपरे ।

अहिले भरत पारालम्पिकसम्मको यात्रा सबैभन्दा धेरै कृतज्ञ पारा तेक्वान्दो प्रशिक्षक कविराज नेगीप्रति कृतज्ञ छन् । उनी गुरु नेगीलाई आफ्नो ‘गड फादर’को रूपमा चिनाउँछन् ।

“गाउँमा हुँदा सानैदेखि गाउँले र साथीहरूबाट फरक व्यवहार भोगेँ । सरहरूले समेत फरक व्यवहार गर्दा निकै नरमाइलो लाग्दो । गाउँमा पूर्वजन्मको कर्मले यस्तो भएको हो भन्ने मान्छेहरू पनि थिए । त्यसैकारण गुन्डा बनेर सबलाई तह लगाउँछु भन्ने सोच थियो,” बाह्रखरीसँगको कुराकानी भरतले सुनाए, “तर, मान्छेलाई वरपरको वातावरणले पनि फरक पार्ने रहेछ । कविराज नेगी लामा गुरुसँग प्रशिक्षण सुरु गरेपछि भने मेरो सबै नकारात्मक भावनाहरू हराए । त्यसैकारण आज म ओलम्पिकसम्म पुग्न सकेँ । मेरा लागि गुरु गड फादर हुन् ।”

१८ महिनामै पारालम्पिक

जन्मजात एक हातको हत्केला नभए पनि आफू सामान्य मान्छेभन्दा कम रहेको सोच भरतमा कहिल्यै हाबी हुन पाएन । उनी गाउँमा भलिबल खेल्थे । राम्रो खेल्ने भए पनि एक हातको नाडीले बल प्रहार गर्दा फाउल हुने भएपछि उनले भलिबल छाडे । खेलकुदमा रुचि भए पनि भरतले आफ्ना लागि उपयुक्त खेल पहिचान गर्न सकेनन् ।

काठमाडौं आउँदासम्म भरतलाई अपांगता भएका मान्छे पनि व्यावसायिक खेलाडी बन्न सक्छन् भन्ने भेउसम्म थिए । भरतले नजिकका आफन्त पर्ने गोवर्धन महताबाट पारा खेलकुदबारे सुने । यसपछि पारा खेलकुदको खुल्दुलीले भरतलाई छोडेन । यसबारे बारे बुझ्न एक महिनासम्म धेरै ठाउँ धाए । यसैक्रममा उनले नेपाल अपांगता महासंघमा सिता भण्डारीसँग भेट भयो । पारा तेक्वान्दोकै पूर्व खेलाडीसमेत रहेकी भण्डारीबाट यसबारे जानकारी दिइन् । उनैले भरतलाई सातदोबाटोमा कविराज नेगी लामाबाट पारातेक्वान्दो प्रशिक्षण हुने बताइन् ।

सुरुमा भण्डारीले भरतलाई बास्केटबलको खेल्न सुझाइन् । तर, भरतको चाहना एकल खेलमा थियो । त्यसैले भरतले तेक्वान्दो प्रशिक्षण गर्ने अठोट बुने । भण्डारीले नै प्रशिक्षक लामासँग भरतबारे कुरा राखिदिइन् । १८ महिनाअघि पारातेक्वान्दो प्रशिक्षणका निम्ति पहिलोपटक आइतबार पुगेको स्मरण भरतमा अझै ताजा छ । उनले प्रशिक्षणको पहिलो दिन अरू नियमित प्रशिक्षार्थीजत्तिकै प्रशिक्षण गरे । तर, पहिलो दिनको धपेडीले उनी तीन दिनसम्म थला परे । 

“पहिलो दिन प्रशिक्षणमा जाँदा मैले अरू नियमित प्रशिक्षण गरिरहेकाहरू जत्तिकै प्रशिक्षण गरेँ । पहिलो दिनको प्रशिक्षणले म बिरामी नै परेँ । मलाई मेरो भाइहरूले अस्पताल पुर्‍याएका थिए । मैले अस्पतालमा तीन बिताएँ । पहिलो दिन प्रशिक्षणमा जाँदा म ६१ किलो थिएँ । तीन दिन थला पर्दा घटेर ५५ किलोमा आएछु । करिब अढाइ घण्टाको प्रशिक्षणले मेरो ६ किलो तौल नै घटेको थियो,” भरत पारातेक्वान्दोका सुरुआती दिन सम्झिन्छन् ।

तर, उनले आफ्नो समर्पणमा कमी आउन दिएनन् । यसपछि पारातेक्वान्दो प्रशिक्षण भरतको नियमित काम बन्यो । भरतसँग हालसम्म दुई अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगिता खेलेको अनुभव छ । उनले चीनको ताइयानमा गत चैत २ देखि ४ गतेसम्म पेरिस ओलम्पिकका लागि भएको एसियाली छनोटमा पहिलोपटक नेपालको प्रतिनिधित्व गरेका थिए । त्यसपछि उनले भियतनामको दनाङमा जेठ ६ गते भएको नवौँ एसियाली पारा तेक्वान्दो प्रतियोगितामा सहभागी भए ।

एसियाली छनोटको पहिलो खेलमा उनले इन्डोनेसियाका खेलाडीलाई पराजित गरे । भरत सेमिफाइनल भने मंगोलियाका खेलाडीसँग पराजित भए । तर, सेमिफाइनलसम्मको यात्रा तय गरेपछि उनले आफ्नो वरीयतामा लामो फड्को मारे । एसियाली खेलअघिसम्म उनी पारातेक्वान्दोको वरीयतामा थिएनन् । तर, छनोटपछि उनी वरीयताको ८१औँ स्थानमा आए ।

भियतनाममा भएको नवौँ एसियाली पारातेक्वान्दोमा काजाकिस्तानविरुद्ध जित निकाले । यही जित भरतको पारालम्पिक यात्राका लागि कोसेढुंगा बन्यो । उनले वरीयतामा २३ स्थान सुधार गरे । वरीयताको ५८औँ स्थानमा आएपछि भरतले ‘वाइल्ड कार्ड’का लागि निवेदन दिए । निवेदन सदर हुँदा भरत पेरिस पारालम्पिक–२०२४ मा पाराखेलकुदतर्फ नेपालबाट प्रतिनिधित्व गर्ने दोस्रो खेलाडी बन्ने भए । उनीअघि पारातेक्वान्दोकै पलेशाले छनोट चरण पार गरेर पारालम्पिकमा स्थान सुनिश्चित गरेकी थिइन् ।

भरतले पेरिस पारालम्पिकमा के–४४ क्याटगोरीअन्तर्गत पुरुष ५८ केजीमुनि तौल समूहमा नेपालको चुनौती प्रस्तुत गर्नेछन् । पारा तेक्वान्दो प्रशिक्षक कविराज नेगी लामाका अनुसार यस तौल समूहमा जम्मा १२ खेलाडी रहनेछन् । यस तौल समूहमा छनोट हुने भरत अन्तिम खेलाडी हुन् । भरत अब पारालम्पिकमा पदक जित्ने लक्ष्यमा छन् ।

“प्रतियोगिताका लागि प्रशिक्षण राम्रै भइरहेको छ । नेपालमा सुरुमै नयाँ खेलाडीहरूलाई कसरी पदक जित्ने बनाउने भन्ने सोच छैन । कुनै खेलाडीले पदक जितेपछि मात्र उसको चर्चा हुन्छ । अहिलेसम्म नयाँ खेलाडीको रूपमा यहाँसम्म आइपुगेको छुँ । अब देशका लागि पदक ल्याउने लक्ष्य छ,” उनले भने ।

कीर्तिपुरमा गाईपालन

गाउँमै हुँदा भरतले प्रेम विवाह गरे । करिब डेढ वर्षको प्रेम सम्बन्धलाई भरतले १८ वर्षको उमेरमा वैवाहिक सम्बन्धमा परिणत गरेका थिए । बिहेपछि भरत काठमाडौं आए । गाउँबाट आउँदा आमाले आफ्ना गहना बेचेर भरतको हातमा एक लाख रुपैयाँ धमाएकी थिइन् । काठमाडौं आएपछि केही गर्नुपर्छ भन्ने सोचसहित उनले गाई फार्म सुरु गर्ने योजना बनाए ।

आमाबाट पाएको पैसा पर्याप्त थिएन । तर, रोजगारीका लागि दक्षिण कोरियामा रहेका मामाको छोरा हरिश लोथ्यालबाट अपुग सहयोग सबै पाए । भरतले फार्म खोले । उनले पारातेक्वान्दो प्रशिक्षणलाई र फार्मलाई सँगै अघि बढाए । भरतको अहिले पनि कीर्तिपुरमा मेरो गाई फार्म छ । 

“आमाले दिनुभएको पैसा अपुग थियो । तर, विदेश जानुभएको हरिस दाइले बाँकी सहयोग गर्नुभयो । अझै पनि उनको ऋण तिर्न बाँकी नै छ,” भरत सुनाउँछन्, “तेक्वान्दो प्रशिक्षण सुरु गरेपछि म बिहान चार उठ्थेँ । मेरो हातले गाई दुहुन मिल्दैन थियो । त्यसैले श्रीमतीले गाई दुहुन्थिन्, म चारा बनाउथे । बिहान वस्तुभाउको सबै काम सकेर दूध कीर्तिपुरका ग्राहकहरूको घर–घरमा पुर्‍याउँथे । अनि बल्ल प्रशिक्षणका लागि सातदोबाटो आइपुग्थे ।”

गाउँका मान्छेले जस्तो व्यवहारको सामना गरे पनि घरबाट भने भरतले राम्रो सहयोग पाए । चार दाजुभाइ र तीन दिदीबहिनीमध्ये भरत महिना सन्तान हुन् । घरबाट काम गर्नुपर्छ भन्ने दबाब कसैले दिएनन्, उनलाई । कमजोर सोचलाई हाबी हुन दिन हुँदैन भन्ने बलियो मानसिकता बोकेका भरत आफूजस्तै अन्य व्यक्तिहरूलाई पनि यस्तै सुझाव दिन्छन् ।

“मलाई अरूले गिज्याए पनि आफू कमजोर छु भन्ने महसुस कहिल्यै भएन । म पनि अरूजस्तै छु भन्ने बलियो भावना ममा थियो । आफू कमजोर छु भन्ने सोचेर बस्न हुँदैन भनेर मैले गाउँमा भलिबल र अरू थुप्रै खेलहरू पनि खेल्थे,” उनी भन्छन्, “अपांगता भएका मान्छेहरूको सोच नै कमजोर देख्छु । आममान्छे र हामीजस्ता सबैलाई हुने दुःख बराबर नै हो । त्यसैले आफूलाई कमजोर सोच्न हुँदैन । मेहनत गर्नुपर्छ, सबैको राम्रो हुन्छ नै ।”