काठमाडौं । सन् २०२४ को पाँच महिनामा ६८ जिल्लामा डेंगी संक्रमण देखिएको छ । इपिडिमियोलोजी तथा रोग नियन्त्रण महाशाखा (ईडीसीडी)ले यही जुन २ सम्म ६८ जिल्लामा डेंगी पुष्टि भई एक हजार ४८ जनामा संक्रमण देखिएको जनाएको छ ।

ईडीसीडीका अनुसार सबैभन्दा धेरै काठमाडौंमा संक्रमण भएको छ । यो अवधिमा काठमाडौंमा ९९, झापामा ९८, चितवनमा ७३, मकवानपुरमा ५६ जना संक्रमित भएको तथ्यांक छ । यीबाहेक अरू जिल्लामा संक्रमितको संख्या ५० भन्दा कम छ ।

जाजरकोट, मुगु, डोल्पा, जुम्ला, बैतडी, मुस्ताङ, सिरहा र सर्लाहीमा भने यो वर्ष हालसम्म डेंगी रिपोर्ट नभएको ईडीसीडीले जनाएको छ । पछिल्लो समय भाइरल र डेंगी एकैपटक फैलिरहेका छन् । यो अवस्थामा आफूलाई के भएको हो भनी बिरामीलाई यकिन गर्न गाह्रो हुन सक्छ ।

डेंगी र अन्य ज्वरो कसरी छुट्याउने ? 
डेंगीको लक्षण अन्यभन्दा केही फरक हुन्छ, संक्रमितलाई सबैभन्दा धेरै शरीरका भागहरू दुख्छन् । ज्वरोसँगै शरीरमा असह्य दुखाइ, आँखाको गेडी दुख्ने, वाकवाकी लाग्ने र कसैमा पखाला लाग्ने डेंगी छुट्याउन सकिने लक्षणहरू हुन् ।  

के डेंगी संक्रमण व्यक्ति–व्यक्तिबीच सर्छ ? 
डेंगी व्यक्तिबाट व्यक्तिमा सर्दैन । तर, एउटै ठाउँमा बस्ने जस्तै परिवार, एउटै फ्ल्याटमा बस्ने व्यक्तिहरूमा संक्रमण भएको देखिन्छ । यसको कारण एउटै संक्रमित लामखुट्टेले वरिपरिका धेरैजनालाई टोक्नु हो ।

डेंगी फैलाउने लामखुट्टे सामान्यतया आठदेखि १२ दिनसम्ममा संक्रमण सार्न सक्षम हुन्छ र प्रजनन् समयमा यसलाई धेरै प्रोटिन चाहिने भएकाले एउटै लामखुट्टेले धेरैजनालाई टोक्ने गर्छ । यसरी एउटै लामखुट्टेबाट धेरैजनामा संक्रमण सर्न भने सक्छ । तर, मानिसबाट मानिसमा भने सर्दैन ।  

एकपटक डेंगी भएकालाई दोहोरिए कत्तिको सिकिस्त बनाउँछ ?  
डेंगी संक्रमण गराउने चार प्रकारका भाइरस हुन्छन्, डीईएनभी १, डीईएनभी २ डीईएनभी ३ र डीईएनभी ४, जसलाई सोरोटाइप भनिन्छ । 

यीमध्ये कुनै एक भाइरसका कारण संक्रमित भएको व्यक्ति दोस्रोपटक सोही भाइरसबाट संक्रमित हुँदैन । तर, सेरोटाइप फरक भएर डेंगी फैलिएमा व्यक्तिमा दोहोरिन सक्छ । डेंगी दोहोरिएका संक्रमितमा झन् कडा लक्षणहरू देखिने, गाह्रो हुनसक्छ । 

डेंगी संक्रमितले किन ‘पेन किलर’ खान हुँदैन ? 
कडा डेंगी संक्रमित भएकाहरूमा अत्यधिक शरीरको दुखाइ हुने भएकाले धेरै बिरामीले ‘पेन किलर’ खाने गरेका छन् । फ्लेक्जोन, ब्रुसिट लगायतका दुखाइ कम गर्ने औषधिले आन्तरिक र बाह्य रक्तश्राव गराउन सक्छन् । 

यस्ता औषधिको प्रयोगले नाक, गिजा, आँखा वा पेटभित्र विभिन्न भागमा रक्तश्राव गराई बिरामीमा जटिलता पनि निम्त्याउन सक्छ । त्यसैले डेंगी संक्रमण हुँदा पेन किलर नखाइ झोलिलो तथा पोषिलो खानेकुराहरू बारम्बार खानुपर्छ र जीवनजल पानी धरै पिउनुपर्छ । 

(वरिष्ठ संक्रामक रोग विशेषज्ञ डा. शेरबहादुर पुनसँगको कुराकानीमा आधारित)