काठमाडौं । रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनको आदेशले नेपालमाथि चुनौती थपिएको छ । गएको बिहीबार अर्थात् पुस १९ गते पुटिनले नयाँ आदेश जारी गरी रुसका निम्ति लड्ने विदेशी नागरिक र उसको परिवारलाई त्यहाँको नागरिकता तथा पासपोर्ट प्रदान गर्ने घोषणा गरेका थिए ।

पुटिनले युक्रेनमा ‘विशेष सैन्य अपरेसन’ जारी रहेको समयमा रुसी सेनामा भर्ती हुने विदेशी नागरिक, उसको श्रीमती, छोराछोरी र बाबुआमालाई त्यहाँको नागरिकता प्रदान गर्न अनुमति दिएका हुन् । रुसी सेनामा भर्ती हुनेले कम्तीमा एक वर्षका निम्ति सेनामा रहने सम्झौता गरेको खण्डमा ऊ र उसको परिवारका सदस्यलाई सुरुमै त्यहाँको नागरिकता प्रदान गरिने र रुस आउन दिने नयाँ घोषणामा उल्लेख गरिएको अन्तर्राष्ट्रिय न्युज एजेन्सीले जनाएका छन् ।

रुसी सेनामा भर्ती हुने विदेशी नागरिक र उसको परिवारका सदस्यले आवेदन दिएपछि त्यहाँको नागरिकता र पासपोर्ट दिने प्रक्रिया सुरु गरिने आदेशमा उल्लेख छ । यो प्रक्रियाको टुंगो एक महिनामा लाग्ने जनाइएको छ ।

पुटिनले यस्तो बेला नयाँ आदेश जारी गरेका छन्, जति बेला नेपालले त्यहाँको सेनामा भर्ती भएका नेपालीलाई फिर्ता गर्न रुसलाई भनिरहेको छ । नेपालले रुसी सेनामा भर्ती भई मारिएका नेपालीको शव पठाउन, उनीहरूको परिवारलाई क्षतिपूर्ति उपलब्ध गराउन र भर्ती हुनेको पूर्ण विवरण मागिरहेको छ ।

रुसी सेनामा भर्ती हुन जानेलाई रोक्न नेपाल सरकारले अनेक प्रयास गरिरहेको छ । यही बेला पुटिनले नेपालीसहित विदेशी नागरिकलाई आफ्नो सेनामा आकर्षित गर्न नयाँ आदेश जारी गरेका हुन् ।

लुकीछिपी रुसी सेनामा भर्ती हुन जाने नेपालीलाई रोक्न सरकारलाई हम्मेहम्मे परिरहेको छ । पुटिनको नयाँ आदेशले नेपाल सरकार थप अप्ठेरोमा परेको छ ।

“रुसी राष्ट्रपतिबाट जारी भएको नयाँ आदेशबारे हामीले पनि अन्तर्राष्ट्रिय मिडियाबाट थाहा पायौँ,” परराष्ट्र मन्त्रालयका प्रवक्ता अमृतबहादुर राईले बाह्रखरीसँग भने, “उक्त आदेशले हामीलाई अप्ठेरो बनाउँछ । यसले नेपालमा थप समस्या सिर्जना गर्नुका साथै चुनौती थपिदिन्छ ।”

पुटिनले रुसी सशस्त्र बल र अरू सैन्य संरचनामा भर्ती हुने विदेशी र उसको परिवारलाई त्यहाँको नागरिकता तथा पासपोर्ट दिने आदेश जारी गरेका हुन् । रुसी सेनामा विदेशीको संख्या बढाउन र युक्रेनसँगको युद्धमा पठाउन रुसी राष्ट्रपतिले नयाँ रणनीति अपनाएका हुन् ।

रुसी सेनामा भर्ती भएका मध्ये १० नेपाली युवा युक्रेनसँगको युद्धमा मारिइसकेका छन् । रुसी सेनामा भर्ती भएका चार नेपालीलाई युद्धका क्रममा नियन्त्रणमा लिई युक्रेनले बन्दी बनाएर राखेको छ । करिब डेढ सय नेपाली परिवारले रुसी सेनामा भर्ती भएका आफ्ना छोरा तथा श्रीमान्लाई फिर्ता ल्याउन परराष्ट्र मन्त्रालयअन्तर्गतको कन्सुलर सेवा विभागमा आवेदन दिएका छन् ।

विभिन्न बहानामा रुस जानेहरू त्यहाँको सेनामा भर्ती हुने गरेको सूचना पाएपछि सरकारले कडाइ गरेको छ । नो अब्जेक्सन सर्टिफिकेट (एनओसी)बिना रुस जान नपाउने नियम सरकारले बनाएको छ । त्यति मात्र होइन, सरकारले रुस र युक्रेन जानेलाई दिँदै आएको श्रम स्वीकृति समते रोकेको छ ।

यसअघि, रुसी सेनामा भर्ती भएको एक वर्ष पुगेपछि मात्र विदेशीलाई त्यहाँको नागरिकता दिने प्रक्रिया अघि बढाइन्थ्यो । पुटिनले जारी गरेको नयाँ आदेशमा भने रुसी सेनामा काम गर्छु भनी एक वर्षको सम्झौता गर्ने विदेशीलाई सुरुमै त्यहाँको नागरिकता दिने प्रावधान राखिएको छ । त्यति मात्र होइन, सेनामा भर्ती हुने विदेशी नागरिकको परिवारले पनि सुरुमै रुसी नागरिकता पाउने व्यवस्था छ ।

रुसी सेनामा कति नेपाली छन्, नेपालसँग यकिन तथ्यांक छैन । केही समयअघि प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ले रुसी सेनामा २०० भन्दा बढी नेपाली भर्तीको औपचारिक जानकारी प्राप्त भएको बताएका थिए । तर, उनको भनाइलाई पुष्टि गर्ने आधार केही छैन ।

रुसी सेनामा भर्ती भएका केही नेपालीको भनाइलाई आधार मान्दा त्यहाँको सेनामा ठूलो संख्यामा नेपाली आबद्ध भइसकेका छन् । यो संख्या हजारभन्दा माथि छ ।

“रुससँग हामी सम्पर्कमै छौँ । उनीहरूसँग हामीले पटक–पटक नेपालीहरूको विवरण मागेका छौँ । तर, रुसबाट जवाफ प्राप्त भएको छैन,” प्रवक्ता राईले भने ।

रुसले नागरिकता नदिँदा पनि दलाल तथा एजेन्टलाई सात–आठ लाख रुपैयाँ बुझाएर नेपाली रुसी सेनामा भर्ती हुने जाने गरेका थिए । गइरहेका छन् ।

पुटिनको नयाँ आदेशले सेनामा भर्ती हुनेलाई मात्र होइन, परिवारलाई नै रुसी नागरिकता दिने व्यवस्था गरेपछि यसले नेपाली थप आकर्षित गर्ने र एजेन्ट तथा दलाल पनि अझ सल्बलाउने बुझाइ धेरैको छ ।

“सुरुमै परिवार नै लान पाउने भएपछि यसले थुप्रै नेपालीलाई आकर्षित गर्न सक्ने हाम्रो अनुमान छ । यसलाई जसरी पनि रोक्नुपर्छ । नत्र यसले पछि ठूलै संकट ल्याउँछ,” रुसको मस्कोस्थित नेपाली दूतावासका एक अधिकारीले भने ।

परराष्ट्र मन्त्रालयका प्रवक्ता राईका अनुसार, पुटिनको नयाँ आदेशपछि मन्त्रालय ‘निकै गम्भीर’ भएको छ । सम्भावित चुनौती सामना गर्न मन्त्रालयले आवश्यक छलफल समेत सुरु गरिसकेको उनले जनाए । छलफल ठोस निर्णयमा भने पुगिसकेको छैन ।

रुसले हालसम्म आफ्नो सेनामा कति विदेशी भर्ती भएका छन् भन्ने विवरण सार्वजनिक गरेको छैन । युक्रेनसँगको युद्धमा ठूला संख्यामा आफ्ना सैनिक मारिएपछि रुसले विदेशी नागरिकलाई पनि सेनामा भर्ती गर्न सुरु गरेको हो ।

रुसले सन् २०२२ फेब्रुअरी २४ का दिन युक्रेनमाथि आक्रमण थालेको थियो । त्यसपछि रुस र युक्रेनबीच निरन्तर युद्ध चलिरहेको छ । पश्चिमी राष्ट्रले युक्रेनलाई सहयोग गरिरहेका छन् ।

अमेरिकी गुप्तचर प्रतिवेदनानुसार, युक्रेनसँगको युद्धमा मारिने तथा घाइते हुने रुसी सैनिकको संख्या तीन लाख १५ हजार छ । पुटिनले केही दिनअघि सन् २०२३ मा चार लाख ८६ हजार नयाँ सैनिकले सम्झौतामा हस्ताक्षर गरेको बताएका थिए । यसमा विदेशको संख्या कति छ भन्ने उनले खुलाएनन् ।