काठमाडौं । जाली राहदानी तथा भिसा प्रयोग गरी नेपालमा आउने विदेशीमा सबैभन्दा ठूलो संख्या इरानी नागरिक देखिएका छन् । जाली राहदानी तथा भिसामा नेपाल आएको आरोपमा पछिल्ला दिन नेपालमा पक्राउ परेका अधिकांश इरानीले बेलायतको राहदानी दुरुपयोग गरेको पाइएको छ । 

“जाली राहदानी प्रयोग गरी नेपाल आएका इरानीहरू यूरोप जान लागेको देखिन्छ,” अध्यागमन विभागका महानिर्देशक रुद्रसिंह तामाङले बाह्रखरीसँग भने ।

अध्यागमन विभागको तथ्याङ्कअनुसार, पछिल्ला ६ वर्षमा जाली राहदानी प्रयोग गरेको आरोपमा एक सयभन्दा बढी विदेशी पक्राउ परेका छन् ।  यसरी पक्राउ गरिएकालाई आवश्यक कारवाही गरी नेपालमा निश्चित वर्ष प्रवेश गर्न नपाउने गरी निस्कासन गरिन्छ ।

बितेको ६ वर्षमा जाली राहदानी तथा भिसा प्रयोग गरेको आरोपमा पक्राउ पर्नेमध्ये ५० जनाभन्दा बढी इरानका नागरिक छन् ।  एकै वर्ष सबैभन्दा बढी सन् २०१९ मा १९ जना इरानीलाई जाली राहदानी तथा भिसा प्रयोग गरेको आरोपमा त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलबाट पक्राउ गरिएको थियो । 

केही साताअघि मात्र तीनजना इरानीलाई जाली राहदानी प्रयोग गरेको आरोपमा पक्राउ गरिएको थियो । उनीहरू सबैले बेलायतका राहदानी दुरुपयोग गरेका थिए । “केही दिनअघि मात्र जाली राहदानीमा आएका इरानीविरुद्ध जिल्ला अदालतमा मुद्दा दायर गरेका छौं,” महानिर्देशक तामाङले भने, “जाली राहदानीमा आएका केहीलाई बिहीबार डिपोर्ट गर्दैछौं ।”

अध्यागमन विभागका अनुसार, सन् २०१७ मा ८ जना इरानी जाली राहदानी प्रयोग गरेको आरोपमा पक्राउ परेका थिए । सन् २०१८ मा जाली रादहानी प्रयोग गरी नेपाल आउने इरानीको संख्या १२ पुगेको थियो । 

यस्तै, सन् २०१९ मा १९ जना इरानका नागरिकलाई जाली राहदानी प्रयोग गरेको भेटिएपछि पक्राउ गरिएको थियो ।

सन् २०२० मा कोरोना महामारीका कारण धेरै देश लकडाउनमा थिए । यसैकारण अन्तर्राष्ट्रिय उडान र पर्यटकको आवत–जावत प्रायः शून्य थियो । त्यो वर्ष एक जना पनि राहदानी दुरुपयोग गरेको आरोपमा पक्राउ परेका थिएनन् ।

अध्यागमन विभागका अनुसार, सन् २०२१ मा ३ जना र २०२२ मा ७ जना इरानी जाली राहदानी प्रयोग गरेको आरोपमा पक्राउ परेको देखिन्छ । सन् २०२३ सुरु भएयता हालसम्म तीन जना इरानी जाली राहदानी प्रयोग गरेको आरोपमा पक्राउ परेका छन् । 

सन् २०१४ सम्म जाली राहदानीमा नेपाल आउनेमध्ये धेरै इरानीले इजरायलको राहदानी दुरुपयोग गरेको भेटिन्थ्यो । तर, उनीहरूले बेलायती राहदानी दुरुपयोग गरेको पाइएको छ । 

सन् २०१४ को जनवरीदेखि सेप्टेम्बरसम्म ९ महिनाको अवधिमामा त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा जाली राहदानीका साथ १० जना इरानी नागरिक पक्राउ परेका थिए । पक्राउ पर्ने सबैले इजरायली रादहानी प्रयोग गरेको भेटिएको थियो ।

जाली राहदानीसहित त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा पक्राउ पर्ने इरानीहरू प्रायः सबै टर्कीको इस्तानबुल हुँदै आएको देखिन्छ ।  राहदानी दुरुपयोग गर्ने व्यक्तिलाई एक÷दुई हजार रुपैयाँ जरिवाना र एक महिना जेल सजायपश्चात् जहाँबाट आएको हो त्यही फर्काइने गरिएको छ ।

जाली राहदानीमा आउने इरानीहरू पहिला राजधानी तेहरानबाट छिमेकी राष्ट्र टर्कीको इस्तानबुल जाने गर्छन् । त्यसपछि उनीहरू जहाजबाट सिधै काठमाडौं आउने गरेका छन् । इरान र टर्कीको सीमा जोडिएको छ । टर्कीको आधा भू–भाग एसिया र आधा युरोपमा पर्छ । तर, उनीहरू हजारौं किलोमिटर हवाई यात्रा गरेर युरोप जान भन्दै नेपाल आउने गरेका छन् । 

अध्यागमन ऐन, २०४९ को दफा ५ मा जाली राहादनी प्रयोग गर्नेलाई कारवाहीको स्पष्ट व्यवस्था छ ।  कसैले जाली राहदानी तथा भिसा प्रयोग गरी नेपाल प्रवेश गरे निजलाई पचास हजार रुपैयाँसम्म जरिवाना वा पाँच वर्षसम्म कैद वा दुवै सजाय हुने व्यवस्था ऐनमा गरिएको छ । 

तर यस्ता व्यक्तिलाई नेपालमा ठूलो कारबाही हुने गरेको छैन । बरु जतिसक्दो छिटो जहाँबाट आएको हो त्यहीँ फर्काउने गरिएको छ ।  “पक्राउ परेकाहरूको सम्बन्धमा सरकारी वकिलको राय लिएर जिल्ला अदालतमा मुद्दा दायर गर्छौँ । त्यसपछि उनीहरूलाई डिपोर्ट (फिर्ता) गर्छौँ,” महानिर्देशक तामाङले बताए । 

स्रोतका अनुसार, पक्राउ परेकाले बयानमा दलालले उनीहरूलाई इरानमै जाली राहदानी उपलब्ध गराउने गर्छन् ।  चार हजारदेखि १० हजार अमेरिकी डलरमा एउटा राहदानी दलालले उपलब्ध गराउने गरेको पक्राउ परेका इरानीले अनुसन्धानका क्रममा खुलाएका छन् । 

इरानीहरूलाई केही देशमा जान प्रतिबन्ध छ । यसैकारण उनीहरू प्रवेश गर्न सजिलो हुने नेपाल जस्तो देश हुँदै गन्तव्यतर्फ जाने गर्छन् । नेपालले सजिलै ‘अन–अराइभल भिसा’ दिने गरेका कारण पनि जाली राहदानीबाहकका लागि नेपाल आकर्षक ट्रान्जिट बन्ने गरेको छ । जाली राहदानीबाहकलाई सामान्य कारबाही मात्र हुने हुँदा पनि उनीहरूलाई नेपाललाई रोज्ने गरेका छन् ।

राहदानी सक्कली हो वा जाली पत्ता लगाउन उच्चस्तरको उपकरण नहुँदा पनि जाली राहदानीबाहकले नेपाललाई ट्रान्जिट बनाउँदै आएका छन् । “राहदानी धेरै प्रकारका प्रयोगमा छन् । हामीकहाँ जाली कागजात पत्ता लगाउन गाह्रो छ । यसका लागि मेसिन पनि अत्याधुनिक र उच्चस्तरको चाहिन्छ,” महानिर्देशक तामाङले भने ।

सन् २०१५ सम्म नेपालमा जाली राहदानीमा आउने विदेशीमा सबैभन्दा ठूलो संख्या चिनियाँ, पाकिस्तानी र बंगलादेशीको हुने गर्थ्यो । सन् २०१५ देखि २०१६ को बीचमा जाली राहदानी प्रयोग गर्ने ८० जना विदेशी पक्राउ परेका थिए, जसमा १८ जना चिनियाँ नागरिक थिए । 

कुनै विदेशी जाली राहदानी तथा भिसाबाट नेपालबाट उड्न पाए उनीहरू लक्षित देशमा सहजै पुग्ने गर्छन् । त्यहाँ पुगेपछि उनीहरू शरणार्थी बन्ने लक्ष्यका साथ गएका हुन् भने त्यहाँको विमानस्थल पुग्ने बित्तिकै राहदानी च्यातेर फाल्ने गर्छन् ।