उनी भन्ने गर्थे जहिल्यै पनि– मन छैन मलाई पटक्कै आफ्नो देश छाेडेर परदेश जान । जे गर्छु आफ्नै देशमा गर्छु । जति सक्छु आफ्नै भूमिमा गर्छु ।

उनले उस बेला खाएको कसम यस्तै थियो ।

विनयशील थिए उनी । ज्ञानले भरिएको थियो उनको मगज । मिलनसार, सहयोगी भावनाले भरिएका । स्कुलमा गुरुजनको प्रिय । गाउँघरमा जेहेन्दार केटाको उदाहरण बनेका थिए उनी ।

हिमालको काख, सुन्दर पहाडी जिल्लामा थियो उनको घर । बाआमा, एउटी बहिनी र हजुरमुमा समेत गरेर पाँचजनाको सुन्दर परिवार । सोचेरै बनाएको जस्तो । सुखी थियो उनको परिवार । देउताको आशीर्वाद परेजस्तो ।

बा कृषिमा आबद्ध, आमा घरायसी कामकाजमा व्यस्त । हजुरमुमा आमाका लागि मजाको साथी । बहिनी र उनको दिनचर्या स्कुल जानु–आउनु अनि बचेको समय घरायसी काममा सघाउनु ।

आज असार १५, तल मसेर खोलाछेउमा रहेको बगर खेतमा रोपाइँ छ । स्कुलमा बर्खे बिदा भइसकेकोले बा र बहिनी बिउ काटेर रोपारलाई पुर्याउने काम गर्दै छन् । दाजु बाउसेहरूसँग मिलेर हिलो सम्याउने काम गर्दै छन् ।

आमा खेतालाहरूका निम्ति खाजा बनाउने जिम्मा पाएर घरमै व्यस्त छिन् । रोपाइँ धमाधम हुँदै छ । असारको महिना, छिनछिनमा दर्के पानी पर्दा रोपारहरू घुम ओढ्दै असारेगीतमा लट्ठिन्छन् । हिलो छ्यापाछ्याप गर्दै रोपाइँ गर्छन् ।

आमाले खाजा खुवाउने काम गर्छिन् । खाजा खाएर सबै घरतिर लाग्छन् ।

बाआमा, छोराछोरी चारैजना घर फर्किन्छन् । दिनभरको कामले लखतरान शरीरलाई बिस्तरामा लगेर बिसाउँछन् ।

मिठो हुन्छ गाउँले जिन्दगी । पाखापखेरा, टारीबेँसी, उकालीओराली गर्दै जीवनको यात्रा लम्ब्याउन पाउने । आफ्नै मिहिनेतमा फलेको अन्न, ताजा सागसब्जी, ताजा फलफूल खाना पाउने ।

जरुवाको चिसो पानी पिउँदै पहाडी खोलाको झरनामा डुबुल्की मार्दै बिताएका क्षण सम्झँदै वाग्मती र रुद्रमती देख्दा भने टिठ लागेर आउँछ ।

बर्खे बिदा सकियो । पुनः स्कुले जीवन सुरु भयो । यो वर्ष अन्तिम हो, उनको स्कुले जीवनको । अहिले दशौँ कक्षामा अध्ययन गर्दै छन् ।

टेस्टपछि एसईईको तयारी गर्नु छ । त्यसैले यो वर्षको दसैँ–तिहार खासै उल्लासपूर्ण लागिरहेको छैन उनलाई । जसरी हुन्छ राम्रो अंक ल्याएर उच्च शिक्षा हासिल गर्ने सपना छ उनको ।

मनले सोचेजस्तै आफूले आफैँलाई नियन्त्रणमा पार्न सफल भए । दसैँ–तिहारभन्दा पनि आफ्नो लक्ष्यलाई माथि राखेर उनी अघि बढे । मिहिनेतसाथ उनले गरेको प्रयास सफल भयो ।

टेस्ट परीक्षा राम्रो अंक ल्याएर उत्तीर्ण गरे । एसईईको निम्ति उनी डटेर लागे र परीक्षामा सामेल भए । यसपटक पनि उनको मिहिनेत खेर गएन । सफलताको घाम झुल्कियो उनको जीवनमा ।

पछिको पढाइ घरबाटै भ्याउने ठाउँमा थिएन । कि जिल्ला सदरमुकाम जानुपर्दथ्यो या काठमाडौं । सहज सदरमुकाम भए पनि सपनाको सहर काठमाडांै उनको छनोटमा पर्यो ।

काठमाडांै सुन्दा र देख्दा जतिसुकै सुन्दर भए पनि विकट गाउँको मान्छेका लागि ठूलो चुनौती हो, यहाँ बाँच्नु र सपनाहरू केलाउनु ।

तथापि, केही रकम गोजीमा राखेर पसे काठमाडौं, हजार सपनाहरू सजाएर । गोजीको रकमले डेरा लिए । प्लस–टुमा भर्ना लिए, ठिकठिकै कलेजमा ।

पढाइ सुरु भएसँगै विस्तारै अपरिचित काठमाडौंसँग परिचित हुन थाले । उता गाउँमा विनापैसा बाँचेका दिन सम्झँदै यता काठमाडौंमा पैसाविना जीवन नचल्ने कालो यथार्थले उनलाई हायलकायल बनायो ।

गाउँ बसेर सोचेको काठमाडौं र यहीँ आएर भोगेको काठमाडौंमा पाएको भिन्नताले उनको मनमा विराट सपना र धारिला अभिमान विस्तारै पलाउन थाल्यो ।

बिहानको क्लास सकेर, दैनिक आठ–दश घण्टा खटेर पाएको मासिक तलबले खाना र भाडा तिर्न नपुग्दा मन दुख्थ्यो । बेलाबेला फोन गरेर बाआमा र बहिनीसँग झुटो खुुसी बाँड्थे ।

बाले सोध्थे, ‘बाबु, कस्तो रहेछ काठमाण्डु ?’

“जाती छ बा, सोचेको भन्दा’नि ।’

‘तेरो पढाइ कस्तो हुँदै छ ?’

‘राम्रो हुँदै छ बा ।’

‘ल ल, बहिनी पनि एसईई सक्काएर उतै आउने भन्दै छे ।’

‘हुन्छ नि ।’

भन्न मन नलागेर होइन, बाको मन नदुखोस् भनेर सत्य लुकाएर यथार्थभन्दा टाढाको कुरा सुनाउने गर्थे । वास्तवमा कठिन थियो जिन्दगी चलाउन । हरेक वर्ष चाडपर्वमा घर आउँथे ।

पढाइ निरन्तर चलिरहेको थियो । उनले प्लस–टु सकेर स्नातकका लागि सरकारी विश्वविद्यालयमा भर्ना लिए । यतिखेरसम्म काठमाडौंसँग उनी निकै परिचित भइसकेका थिए ।

यो अवधिमा उनले पटकपटक अनेक ठाउँमा जागिरको खोजी गरे । कुनै मन पर्यो, कुनैकुनै मन परेन ।

लोकसेवा आयोगले लिएको सीमित संख्यामा उनी परेनन् । लाख कोसिस गरे पनि उनका कोसिसहरू एकएक गरेर मृत्युवरण गर्दै गए । निजी क्षेत्रको जागिरबाट जिन्दगी उकासिने छाँटकाँट देखेनन् ।

व्यवसाय गरौँ, लगानी गर्ने पुँजी छैन । गाउँ फर्केर आधुनिक कृषि गरौँ भने तल बगिरहेको खोलोमाथि बारीमा उक्लिने सम्भावना नै थिएन । पहिलेजस्तो जताततै मूल फुट्ने अवस्था अहिले छैन ।

यस्तै नानाभाँती अप्ठ्यारो तेर्सिएको छ उनको जीवन गोरेटोमा । बाआमा बग्दै गरेको समयसँगै बगेर बुढ्यौली उमेरमा प्रवेश गर्दै छन् । हुर्कंदै गरेकी बहिनीको अनगिन्ती चाहना पूरा गर्नुपर्ने भार आफैँमाथि छ ।

आधा जूनले आकाश अँगालेको एक साँझ उनी आफू बस्ने डेराको बाल्कोनीमा टोलाउँदै बस्छन्, मन एक दशक पुरानो अतीतको सामीप्यमा पुर्याउँदै ।

उनी आफैँलाई प्रश्न गर्छन्– त्यसबखत किन मैले म यो देश छाडेर अन्त कतै जान्न भनेँ ? किन जे गर्छु आफ्नै देशमा गर्छु भन्ने खोक्रा कुरा गरेँ ?

फेरि, अर्को तर्कना भयो– म कतै ठूला नेताको नातेदार भएको भए भन्सारमै जागिर मिल्थ्यो होला ! मेरा बा उद्योगपति भएको भए म पनि आफ्नै कम्पनीको म्यानेजर बनेर हिँड्थेँ होला !

यही ऊहापोहमा रात निकै छिप्पिँदै गएको चहकिलो हुँदै गरेका ताराहरूले बताउँदै थिए । मनलाई दोबाटोमा ठिंग उभ्याएर उनी कोठामा पसे ।

ओछ्यानमा ढलेको निकै समयपछि निदाए । र, सपना पनि गजबको देखे– परदेश गएको, राम्रो कम्पनीमा जागिर पाएको, मनग्य तलब थापेको अनि औधी खुसी भएको ।

मिठो सपनाले गर्दा आज अलि ढिलो उठे उनी । क्याम्पस नगएर सिधै काममा जाने निधो गरे । अफिसमा कामभन्दा पनि सपनाले चिमोटिरह्यो उनलाई ।

त्यसैले बर्सौँअघि खाएको शपथ भुलेर एकपटक विदेश जाने मन बनाए । बालाई फोन गरे ।

‘बाबु, सन्चै छस् ?’

‘ठिकै छ, अनि हजुरहरूलाई ?’

‘हामीलाई पनि ठिकै छ ।’

‘बा, एउटा कुरा गरौँ कि भनेको !’

‘भन्, के कुरा हो ?’

‘बा, म पनि विदेश जाऊँ भनेको ।’

बा केही बोलेनन्, केही बेर । पछि खुइय्य गर्दै भने, ‘मैले के भनूँ ! तँ आफैँ बुझ्ने छस् । जे गर्दा राम्रो हुन्छ, त्यही गर् बाबु । हामी भनेको त डाँडापारि पुगेको घाम न हौँ । आज हो कि भोलि । नजा भन्न सक्दिनँ । जा भन्न’नि सक्दिनँ । घरको पूरै जिम्मेवारी तेरै काँधमा छ । जे गर्छस्, विचार पुर्याएर गर् ।”

बाको करुणामिश्रित कुराले बोल्न सकेनन् उनी । पछि फोन गर्छु भनेर राखिदिए ।

सोचाइमा डुब्दै छन् उनी । जिन्दगीको धार परिवर्तन गर्न मन लागेको छ । जीवनलाई उँधो होइन, उँभो पुर्याउने कोसिसमा लाग्छन् । निकै दिनपछि उनी निर्णयमा पुग्छन्– नेपालीको सहज विकल्प अर्थात् वैदेशिक रोजगार ।

अन्ततः उनले यो निर्णय परिवारसम्म पुर्याउँछन् । परिवारबाट अस्वीकार गर्नुको विकल्प पनि थिएन सायद । स्वीकार भयो ।

त्यसपछिको संघर्ष सुरु भयो साथीसंगीमार्फत म्यानपावरको खोजी गर्दै । वैदेशिक रोजगारीमा जाँदा चाहिने, गर्नुपर्ने सबै प्रक्रियाहरू पूरा गर्दै उनका दिनहरू बिते ।

समयले कसैलाई पर्खेर बस्दैन । आफ्नो गतिमा हिँडिरहन्छ । त्यही चलायमान समयले चिलगाडी चढाएर परदेश ओराल्ने दिन तय गर्छ । उनी उड्ने दिन गाउँबाट बा र बहिनी आइपुगेका हुन्छन् ।

बाले एकजुनी पुग्ने आशीर्वाद दिए बिदा गर्दै । बहिनीले पनि नओइलिने मखमली फूलको माला लगाएर बिदाइ गर्छिन् ।

आकाशको बाटो हुँदै सपनाको सहर पुग्ने यात्रामा उनी तल्लीन हुन्छन् । निर्धारित समय र हवाईअड्डामा जहाज ओर्लिन्छ । उनीसँगै यात्रारत एक हुल युवा एजेन्टले दिएको क्याप लगाउँदै बाहिरिन्छन् । क्यापमा म्यानपावरको नाम लेखिएको हुन्छ ।

कागजात आफूलाई लिन आउने मानिसलाई जिम्मा लगाउँदै उनी पनि हुलसँगै पछिपछि लाग्छन् । गन्तव्यमा पुग्छन् ।

एक दिनको आरामपछि तिनको डिउटी सुरु हुन्छ ।

नसोचेको कुरा भयो जीवनमा । यस्तो गर्दिनँ भनेका थिए, तर जुन काम गर्दिनँ भने त्यही काम गर्नुपर्यो । उनले विगतमा खाएको कसम तोडिसकेका थिए । आफ्नै माटोमा केही गर्छु भन्ने उत्साहलाई निरुत्साहित गर्दै अर्को बाटो रोजे, जुन लाखौँ युवाले रोजेका छन् । कति रहरले होलान् कति बाध्यताले ।

सबैथोक हुँदाहुँदै पनि केही नभएजस्तो अरूको देशमा घोटिनुुपरेको छ उनले, जिन्दगीको सम्भ्रान्त सपनाहरूका खातिर !

आफ्नो देशमा छँदा खासै अप्ठ्यारो काम गरेका थिएनन् । अर्काको देशमा कन्स्ट्रक्सनको काम परेको छ । वर्षमा एकदुईपटक कोदाली चलाउने उनलाई परदेशको दिनचर्याले गैँती र बेल्चाको नजिकको साथी बनाएको छ ।

गहु्रँगो अनि गाह्रो काम, त्यसमाथि ४५–५० डिग्रीको तातो । अतिशय तापमानमा काम गर्दागर्दै उनी धेरैचोटि बेहोस भएर ढले । तथापि, सकिनसकी काम गर्नुपर्छ उनले । नगरे तलब काटिन्छ ।

आपत्विपत्का बेला उनका कुरा सुनिदिने पनि कोही हुन्नन् । यहाँ उनको वेदना सुनेर मायाको मलम लगाइदिने आमा खोजेर के पाउनु र !

आफ्नो कर्म सम्झेर खटेर काम गर्छन् । र, आठ–दश महिनामा बल्ल आउँदाखेरि लिएको ऋण तिर्छन् । ठूला सपनाहरू पूरा हुनु त कहाँ हो कहाँ !

प्रवासी दैनिकीले साह्रै गाह्रो बनाएको छ उनलाई । साह्रोगाह्रो सुनिदिने कोही छैन ।

मध्य अगस्ट, रोड कन्स्ट्रक्सनअन्तर्गतको काम । शरीर ढाक्ने युनिफर्म लगाएर उनी काम गर्दै थिए । हठात् बेहोस भएर ढले । साइट सुपरभाइजरले आइसपानी छ्याप्दै उठाउने कोसिस गर्यो । तर, यसपटक निकै बेरसम्म पनि होस आएन ।

केही समयपछि एम्बुलेन्स आएर उनलाई लिएर गयो अस्पताल । अस्पतालमा डाक्टरले चेकजाँच गरे । नाडी छामे । र, सुक्खा स्वरमा भने, ‘ही इज नो मोर ।’

उनको शरीर मुर्दाघरको चिसो बरफले भरिएको फ्रिजरमा थन्कियो । जिउँदो छँदा तातो घाममा जलिरहेको ज्यान मृत्युपछि मुढो भएर चिसो बरफमा लडेको छ ।

यो अशुभ खबर कसरी सुनाउने ? साथीभाइलाई आपत् पर्यो । लुकाउने पनि कति दिन, कसरी सुनाउने बुढा बाआमालाई तन्नेरी छोराको मृत्युको खबर !

मरेको भोलिपल्ट उनको घरमा खबर गरियो । घरपरिवार मात्रै होइन, सिंगै गाउँ शोकाकुल भयो ।

कम्पनीले नेपाली दूतावासलाई खबर गर्यो । मृत्युको कारण र अन्य कागजात एकदुई दिनमा बुझाउने जानकारी गरायो ।

मृत्युको कारण रहेछ, हृदयाघात ! पोस्टमार्टमले त्यही भन्यो । अन्ततः कम्पनी, साथीभाइ, सामाजिक संघसंस्था र दूतावासको प्रयासले बितेको एक महिनापछि उनी बाकसमा बन्द भएर फर्किए । जहाँ फर्कंदै थिए उनका अधुरा सपनाहरू, जो जाँदा उनीसँगै गएका थिए ।

(पाँचखाल, काभ्रे/हाल : साइप्रस)